Հայաստանի Հանրապետության սնանկության օրենսգրքի և հարակից օրենքների նախագծեր

Հակիրճ դիտարկում կառավարչի գործունեության բնույթի վերաբերյալ` Գործող օրենքով կառավարչի գործունեությամբ զբաղվելու համար կառավարչի որակավորում ունեցող անձը պետք է պարտադիր հաշվառված լինի որպես անհատ ձեռնարկատեր: Այս դրույթի հիման վրա լիազոր մարմինը տվել է պարզաբանում, որ “կառավարչի գործունեությունը ձեռարկատիրական գործունեություն է”: Կառավարչի գործունեությունը ՏԳՏԴ-ում դասակարգված է M69.10.0 կոդի տակ, այսինքն` իրավաբանական գործունեություն: Նախագծով` կառավարչի գործունեությամբ զբաղվելու համար ԱՁ հաշվառվելու պահանջը պահպանված է, ավելին` առևտրային կազմակերպություններին ևս իրավունք է վերապահվել կառավարչի գործունեությամբ զբաղվել: Իսկ ՏԳՏԴ դասակարգման մեջ փոփոխություն նախատեսված չէ: Այսինքն` նախագծի կարգավորումները լիազոր մարմնին հիմք են տալիս ասելու, որ կառավարչի գործունեությունը ա/ մասնագիտական` իրավաբանական գործունեություն է, բ/ ձեռնարկատիրական գործունեություն է: Այսինքն` այն պետք է համապատասխանի ՀՀ Սահմանադրության 11-րդ հոդվածով ՀՀ-ում հռչակված տնտեսական կարգի հիմքերին, ՀՀ ՔՕ 2-րդ հոդվածով տրված ձեռնարկատիրական գործունեության հասկացության չափանիշներին և 3-րդ հոդվածով նախատեսված քաղաքացիական օրենսդրության սկզբունքներին: Հետևապաես` Նախագիծը պետք է տա առնվազն հետևյալ հարցերի պատասխանները` 1) Արդյոք Նախագծով ապահովվում է շուկայական տնտեսությանը բնորոշ` կառավարչի ձեռնարկատիրական գործունեությանը համապատասխան տնտեսական դաշտի առկայությունը (արդյոք պահպանված է տնտեսական հիմնական օրենքը` Առաջարկի և Պահանջարկի օրենքը), 2) Արդոք այդ ձեռնարկատիական գործունեությունը հիմնված է ազատ տնտեսական մրցակցության վրա, 3) Արդյոք կառավարչի գործունեության հիմնական նպատակը շահույթ ստանալն է, 4) Արդյոք կառավարիչը գործունեությունը իրականացնում է ինքնուրույն, 5) Արդյոք կառավարչի գործունեությունը իրենից ներկայացնում է ծառայություններ մատուցելու գործունեություն (այն էլ իրավաբանական), 6) Արդյոք կառավարչի գործունեությունը հիմնված է բացառապես իր ռիսկի վրա, 7) Արդյոք պարզորոշված են կառավարչի տնտեսական գործունեության հարաբերությունների մասնակիցները` ծառայությունների մատուցման կողմերը, 8) Արդյոք առկա են այդ մասնակիցների հավասարության, կամքի ինքնավարության, գույքային ինքնուրույնության, ի շահ իրենց (կառավարչի կողմից) իրավունքների իրականացման պայմանները: Նախագծով տրված կարգավորումները (կառավարչի ընտրություն-առաջադրում-նշանակում, իրավունքներ-պարտականություններ, վարձատրություն-փոխհատուցում, գործունեության վերահսկողություն, անկախություն-օբյեկտիվություն, պատասխանատվություն, մասնագիտական կառույցի հետ փոխհարաբերություններ և այլն) hամապատասխան մասնագետների հետ քննարկումների արդյունքում (օգտվելով նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանի որոշումներից) պարզվել է, որ վերոնշյալ հարցերի պատասխանները 99%-ով բացասական են, այսինքն` առկա է Նախագծի Սահմանադրականության հարց:

Սնանկության հարաբերությունների կենտրոնական հիմնասյունը սնանկության գործով կառավարիչն է, եթե օրենսդրորեն չձևակերպվի կառավարչի` 1) սնանկության հարաբերությունների մասնակցի բնութագիրը, 2) գործունեության բնութագիրը, և 3) դրանց վրա չկառուցվեն վերջինիս մասնակցությամբ հարաբերությունների օրենսդրական կարգավորումները, ապա Նախագիծը կարժանանա գործող Օրենքի ճակատագրին, այսինքն` ՀՀ Սահմանադրության 1-ին, 11-րդ, 59-րդ հոդվածների, 57-րդ հոդվածի 5-րդ մասի պահանջներին չհամապատասխանող: Նախագծի վերաբերյալ առկա են բազմաթիվ դիտարկումեր (մոտ 100 և ավել), սակայն դրանք ներկայացնելը և քննարկման առարկա դարձնելը անիմաստ և անտեղի աշխատանք է կառավարիչների համար: Նման քննարկումները կլինեն տեղին բացառապես վերոնշյալ սկզբունքային կարգավորումների համատեքստում: Հետևապես` եթե Նախագծի գլխավոր նպատակը Համաշխարհային բանկի զեկույցների համաձայն «Սնանկության կարգավորում» ցուցիչով բարձր դիրքեր գրավելն է (ինչպես նշված է Նախագծի հինավորումներում), ապա առաջարկվում է Նախագծի ընդունումը չհետաձգել 2026թ. հուլիս ամիս, հնարավորինս արագացնել (եթե այն կնպաստի այդ ցուցիչների բարելավմանը): Իսկ եթե առաջնահերթ նպատակը ՀՀ-ում սնանկության հարաբերությունները համապարփակ կարգավորող օրենսգիրք ունենալն է` համահունչ ՀՀ տնտեսական դաշտին, անկախ Համաշխարհային բանկի զեկույցներից, ապա առաջարկվում է դադարեցնել Նախագծի հանրային քննարկումները, վերամշակել այն, ապա նոր այն ներկայացնել քննարկումների :

Տարիներ շարունակ խոսվում է ֆինանսական կազմակերպությունների կողմից ներկայացվող հարկադիր սնանկության դիմումներով կառավարիչների թեկնածություն առաջարկելու կառուցակարգը վիճակահանությամբ փոխարինելու անհրաժեշտության մասին, սակայն այդ հարցին նախագծով անդրադարձ չի կատարվել։ Առաջարկում եմ ավելացնել նման կարգավորում։