«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԵՎ «ՆՎԱԶԱԳՈՒՅՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐ

Նախաձեռնությունը գրավիչ է առաջին հայացքից միայն, սակայն վստահ եմ, որ այս նախագծի ընդունումը հանգեցնելու է ապրանքների և ծառայությունների արժեքի անհամաչափ բարձրացման, քանի որ գործատուն նույն ավելացված արժեքը ստեղծելու համար ստիպված է լինելու ավելի շատ վճարելու։ Թերևս այս նախագծի ընդունումը հասկանալի կլիներ, եթե մեր երկրի ՀՆԱ-ն երկնիշ թվերով վերջին տարիներին իրական աճ ունենար, բացի այդ նախագծի ընդունումը բացասական հետևանք կունենա նաև առանց այդ էլ վատ վիճակում գտնվող աշխատաշուկայի վրա, գործատուները ստիպված կլինեն ապավինել միգրանտների աշխատուժին։ ՀՀ-ի ներկա ծանր տնտեսական պայմաններում գործատուն ծախսերը կրճատելու կամ ծախսերը գոնե նույնը թողնելու համար առաջին իսկ հնարավորության դեպքում կձերբազատվի ՀՀ քաղաքացի հանդիսացող ոչ բարձր որակավորում ունեցող աշխատողից /օրինակ բանվորներից, օպերատորներից կամ ֆիզիկական աշխատանք պահանջող մասնագետներից/ և իր կազմակերպությունում կներգրավի ավելի էժան վարձատրվող միգրանտների, ինչը կավելացնի գործազրկության մակարդակը ՀՀ քաղաքացիների շրջանում։ Ավելի նախընտրելի կլիներ մի քանի տոն օր ավելացվեր, ինչը հնարավորություն կտար մարդկանց «իրենց ընտանիքներին ավելի շատ ժամանակ» հատկացնել՝ ամբողջական օրվա տեսքով, այլ ոչ թե 1 ժամվա տեսքով, քանի որ այդ 1 ժամն ըստ էության որևէ էական հարց չի լուծելու աշխատողների համար։ Նախկին նախագծերով ամանօրյա տոները կրճատվեցին այն պատճառաբանությամբ, որ պատերազմական վիճակում գտնվող հասարակությունն իրավունք չունի չաշխատելու և իրեն նման շռայլություն թույլ տալու, բայց այս նախագծով հենց հիմա նման չաշխատելու որոշում է կայացվում։ Նախագծի հիմնավորումները համոզիչ չեն և ամբողջությամբ չեն ներկայացնում նախագծով առաջարկվող փոփոխության անհրաժեշտությունն ու նպատակահարմարությունը, թերի և անպատասխանատու նախագիծ է, որը կարող է ունենալ բազմաթիվ վատ հետևանքներ ՀՀ տնտեսության համար։

«ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մաին» և «Նվազագույն ամսական աշխատավարձի մասին» օրենքներում փոփոխություններ կատարելու մասին e-draft կայքում (https://www.e-draft.am/projects/8114) քննարկման դրված օրենքների նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ հայտնում ենք մեր մտահոգությունները։ Հիմնավորումը, որ միջազգային փորձը և առանձին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ շաբաթական աշխատաժամանակի կրճատումը բացասաբար չի ազդում տնտեսության վրա, ավելին՝ այն նպաստում է արտադրողականության աճին և դրական ազդեցություն թողնում կյանքի որակի վրա՝ Հայաստանի դեպքում կիրառելի չէ, համոզված ենք որ այն բոլորովին հակառակ ազդեցությունը կունենա Հայաստանի տնտեսության վրա։ Իսկ բերված օրինակները (Ֆրանսիա, Գերմանիա, Շվեդիա, Բելգիա, Ավստրիա, Նորվեգիա, Իսլանդիա), տարակուսանք են առաջացնում, հաշվի առնելով այդ երկրների տնտեսությունների կառուցվածքը, տեխնոլոգիական զարգացվածությունը և այդ երկրներում աշխատանքի արտադրողականությունը, որը բազմապատիկ բարձր է Հայաստանյանից։ Այն պնդումը, որ տեղի ունեցած տեխնոլոգիական փոփոխությունները նպաստել են բազմաթիվ գործընթացների ավտոմատացման և արտադրողականության բարձրացմանը, Հայաստանի տնտեսության դեպքում նույնպես չի համապատասխանում իրականությանը։ Տարիներ շարունակ մեր կողմից բարձրացված տնտեսության թվայնացման, տեխնոլոգիական արդիականացման հարցերը մնացել են նախնական քննարկման փուլում, չգրանցելով որևիցէ էական առաջընթաց։ Այդ իսկ պատճառով աշխատաժամանակի կրճատումը մեխանիկորեն չի կարող հանգեցնել աշխատանքի արտադրողականության բարձրացման։ Այն ընդամենը բերելու է աշխատավարձային ֆոնդի մեծացման, և հետևաբար տնտեսվարողի վրա լրացուցիչ ֆինանսական բեռի ավելացման։ Ներկա դրությամբ Հայաստանում աշխատանքային ժամերը կազմում են 2024 ժամ տարեկան, իսկ նախագծի ընդունման դեպքում կկազմի 1771 ժամ։ Տարբերությունը կկազմի 253 ժամ, այսինքն 36 աշխատանքային օր (մոտ երկու օրացույցային ամիս)։ Եթե հիմք ընդունենք ՀՀ կառավարության ոչ աշխատանքային տոնական օրերի կրճատման վերաբերյալ 2021 թվականի հիմնավորումները և հաշվարկները, ապա կստացվի, որ այս փոփոխությամբ ՀՆԱ ծավալը կկրճատվի 637,9 մլրդ դրամով (36/5*88,6 մլրդ), իսկ համախառն թողարկման ծավալը 885,6մլրդ դրամով (6/5*123 մլրդ)։ Նշենք նաև որ հարցը միայն գործատու և աշխատակից հարաբերություններին չի վերաբերում, այն ուղղակիորեն կանդրադառնա հասարակական և սոցիալական բոլոր ոլորտներին՝ ներառյալ տրանսպորտ, դպրոցներ, մանկապարտեզներ, ուսումնական հաստատություններ, պետական ծառայություններ, առողջապահություն և այլն։ Պարզ չէ նաև թե այս փոփոխությունը ինչպես է ստեղծելու նոր աշխատատեղեր, ինչպես նշված է հիմնավորումում։ Ինչպես գիտենք, Հայաստանում գործազրկության հետ մեկտեղ կա որակյալ աշխատողների մեծ պակաս, մանավանդ Տեղեկատվական և հեռահաղորդակցության ոլորտում։ Այս փոփոխությունը կբերի այդ պակասի ավելի խորացման, Հայկական տեխնոլոգիական ընկերությունների արտադրողականության և մրցունակության անկման, արտադրանքի և ծառայությունների ինքնարժեքի զգալի բարձրացման։ Ելնելով վերոգրյալից, վաղաժամկետ ենք համարում սույն օրենքների նախագծերի փաթեթի հետագա առաջմղումը։ Առաջարկում ենք նախ և առաջ քննարկել, ընդունել և իրագործել Հայաստանի տնտեսության տեխնոլոգիական վերազինման, թվայնացման, արտադրողականության բարձրացման, որակյալ կադրերի պատրաստման և այլ հրատապ ծրագրեր, ինչը հնարավորություն կտա Հայաստանում արտադրողականությունը հասցնել օրինակ բերվող երկրների մակարդակին (Ֆրանսիա, Գերմանիա, Շվեդիա, Բելգիա, Ավստրիա, Նորվեգիա, Իսլանդիա)։ Կոչ ենք անում տնտեսության մեջ ցանկացած փոփոխություն կատարել միայն մանրակրկիտ քննարկելուց և հայաստանի տնտեսության իրական իրավիճակին ծանոթանալուց հետո։ Պատրաստ ենք համագործակցել այս խնդիրների լուծման, Հայաստանի տնտեսության թվայնացման, տեխնոլոգիական զարգացման, արտադրողականության բարձրացման հարցերում։

Հիմք ընդունելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 7-րդ մասը՝ ՀՀ կառավարությունը դեռևս 01.02.2007թ. ընդունել է Հ․ 201-Ն որոշումը, որով սահմանում է առողջապահական, հոգաբարձության (խնամակալության), մանկական դաստիարակչական, էներգամատակարարման, գազամատակարարման, ջերմամատակարարման, կապի և աշխատանքի այլ առանձնահատուկ բնույթ ունեցող բնագավառների աշխատողների աշխատանքի և հանգստի ռեժիմի առանձնահատկությունները: Առաջարկում ենք վերանայել և լրամշակել նաև ՀՀ կառավարության 01․02․2007թ․ N-201-Ն որոշումն ամբողջությամբ։