«ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հարգելի՛ գործընկերներ, Շնորհավորում եմ «ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ հայեցակարգի մշակման կապակցությամբ և մաղթում սահուն ու արդյունավետ ընթացք հետագա վերամշակումների, քննարկումների և օրենքի նախագծի մշակման ընթացքում: Ստորև ներկայացնում եմ հետևյալ առաջարկները. ա) սահմանել վերարտադրողական բժշկության բուժման ծրագրի իրավական և Էթիկական չափորոշիչները՝ ներառելով բուժման ծրագրի բնույթն ու պարունակությունը, վերարտադրողական բժշկության համակարգում բուժաշխատողներին ներկայացվող պահանջները, ինչպես նաև հաստատությունների ենթակառուցվածքային միավորների կառուցվուծվածը, ֆունկցիոնալ-կազմակերպչական գործառույթները, որակական նորմերն ու դրանց վերահսկման կարգը։ բ) մարդու առողջական վիճակի ու բժշկական միջամտության մասին իրազեկված լինելու և բժշկական միջամտության համաձայնություն տալու կամ դրանից հրաժարվելու իրավունքն արտահայտող միջազգային իրավական նորմերի և էթիկական սկզբունքների լիակատար ապահովման համար անհրաժեշտ է նաև ՀՀ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ օրենքի նոր նախագծում հստակ դրույթներ նախատեսել ինչպես բժշկական միջամտության իրականացման, այնպես էլ առողջ մարդու պատվաստման միջազգային նորմերին համապատասխանող «Տեղեկացված համաձայնագրի» կնքման մասին: Բարին ընդ ձեզ: Հարգանքներով, Աննա Մարդանյան «Առողջապահության օրենսդրություն և էթիկա», «Առողջապահության կազմակերպում» հավատարմագրված մասնագետ

Հարգելի գործընկերներ, ՀՀ անկախության տարիներից ի վեր ՀՀ առողջապահության համակարգում իրականացված բարեփոխումերի շրջանակներում ընդունվել են դրա կառավարմանն ուղղված բազմաթիվ օրենքներ, կառավարության որոշումներ, ՀՀ ԱՆ հրամաններ ու այլ գերատեսչական իրավական նորմատիվ ակտեր: Ներկայում ոլորտը կարգավորվում է մոտ 10 մասնագիտական բնույթի օրենքներով, 30 հարակից բնույթի օրենքներով եւ ավելի քան 40 կառավարության որոշումներով, ՀՀ առողջապահության նախարարի և այլ նախարարների հետ համատեղ հրամաններով: Դրանք տարիների ընթացքում ենթարկվել են բազմակի փոփոխությունների, ինչը շատ հաճախ հանգեցնում է տարընթերցումների, թյուրըմբռնումների, ինչու չէ նաեւ հակասությունների: Դրանք լուրջ խոչընդոտներ են ոլորտը պատշաճ մակարդակով կառավարելու գործում: Հետեւաբար, վաղուց էր հասունացել «Առողջապահության մասին» միասնական օրենք ունենալու խնդիրը: «Առողջապահության մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի տարբեր տարբերակների վրա աշխատել են ոլորտի բազմահմուտ շատ մասնագետներ ու փորձագետներ: Ահա հենց այդ տեսակետից պետք է նշել, որ ներկայացված ու քննարկվող «Առողջապահության մասին» ՀՀ օրենքի (այսւհետ սույն տեքստում՝ Օրենք) հայեցակարգը (այսւհետ սույն տեքստում՝ Հայեցակարգ) բավականին հաջողված է: Այդուհանդերձ դա կարիք ունի հետագա մասնագիտական քննարկումների: Վերոհիշյալի համատեքստում կարծում ենք, որ Օրենքն իր բնույթով պետք է լինի Օրենսգիրք, որտեղ կներառվեն ներկայում գործող առողջապահության ոլորտի բոլոր օրենքների, բացառությամբ «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի, դրույթները: Դրանց ընթացքում Հայեցակարգը այնպես պետք է լրամշակվի, որպեսզի դա հաշվի առնի երկրում եւ տարածաշրջանում ներկա զարգացումներն ու գերակայությունները: Կարծում եմ, որ այդ օրենքը պետք է բավարարի հետեւյալ պահանջներին. 1. Օրենքը պետք է բխի աշխարհում առողջապահության զարգացման ներկա միտումներից ու գերակայություններից, 2. Օրենքի հենքը պետք է լինի մարդակենտրոն առողջապահության համակարգն ու դրան ուղղված իրավահարաբերությունների կարգավորումը, 3. Օրենքը ուղղված պետք է լինի ՀՀ քաղաքացու առողջ ապրելու իրավունքի ամբողջական իրացմանն ու դրա ապահովմանը: Վերոհիշյալի համատեքստում մեր կազմակերպությունը Հայեցակարգի վերաբերյալ իր դիտարկումները, մեկնաբանություններն ու առաջարկությունները ժամանակին ներկայացրել է ՀՀ առողջապահության նախարարին կից հասարակական խորհրդի նիստի քննարկմանը, ինչը նույնպես կից ֆայլով ուղարկվում է օրինագծին հեղինակին: Այդուհանդերձ, հարկ ենք համարում այս պաշտոնական կայքում հանրայնացնել մեր տեսակետը, ներկայացնելով մեզ հետաքրքրող ու հուզող մի շարք հետեւյալ հարցերը. 1. Հայեցակարգում մշտապես հիշատակվում են ԵԱՏՄ կարգավորումները: Չգիտես ինչու չեն հիշատակվում ԵՄ կարգավորումները: Պատրաստվում եք արդյոք նախագիծը համապատասխանեցնել նաեւ ԵՄ-Հայաստան համաձայնագրի դրույթներին: 2. Հայեցակարգի 2-րդ բաժնում պետք է հղում տալ նոր իրավիճակը բնութագրող մարտահրվերներին, մասնավորապես ՀԶՆ-2030 օրակարգ ՄԱԿ փաստաթղթով նախատեսված ՀԶ նպատակներին եւ ԵՄ-Հայաստան համաձայնագրի դրույթներին: 3. ՀՀ կառավարության 2014 թ. սեպտեմբերի 22-ի արձանագրային որոշմամբ սայմանված է ՔՀԿ-ների հետ համագործակցության ռազմավարությունը: Սակայն դրանով նախատեսված միջոցառումները կամ չեն կատարվում կամ պարզապես որոշումից պարբերաբար հանվում են: Ւնչ ուղիներ եք տեսնում ՔՀԿ-ների հետ առողջապահոթւյան ոլորտում համագործակցության մասին: Չեք կարծում, որ այդ մասին նույնպես պետք է նշվի Հայեցակարգում: 4. ՀՀ սահմանադրությամբ նախատեսված է առողջապահության ոլորտում նպատակային ծրագրերի իրականացումը: Դրան համահունչ այդ մասին նշված է նաեւ քննարկվող Հայեցակարգի 10-րդ էջում: Սակայն վերջերս ընդունվեց կառավարոթւյան որոշում՝ դրանք վերանվանելու թե փոխարինելու մասին: Այդտեղ հակասություններ չեք տեսնում: Եվ եթե կան հակասություններ, ապ Հայեցկարգում այդ նպատակային ծրագրերի մասին պետք է նշվի առավել հստակ ու համոզիչ: Ընդ որում, դրանք, ինչպես նախկինում, այնպես էլ ապագայում պետք է ներկայացվեն «ՀՀ պետական բյուջեի մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի հետ մեկտեղ: Եվ դա նապայման պետք է ամրագրվի Օրենքում: 5. Հանրային առոջության պահպանման մասին բաժիններում (18-22 էջեր) հատկապես պետք է խոսվի ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ հրամայականի մասին: 6. ՀՀ վարչապետը իր պաշտոնավարման սկզբում այսպիս միտք արտայհայտեց. «Առողջ ապրելակերպը պետք է վարակի նման տարածել երկրում:»: Այդ մասին կարծեք թե ամբողջական մոտեցում չկա նախագծում: Ինչ եք կարծում այդ բնագավառում ՔՀԿ-ների հետ համագործակցության մասին: 7. Նախագծի 4-րդ էջում հստակ նշված է առողջության՝ որպես մարդու կարեւորագույն իրավունքի մասին: Այդ կապակցությամբ այդ թեզերը պետք է կապել նաեւ ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանության ռազմավարության եւ ՄԱԿ «Տնտեսական, մշակութային ու սոցիական իրավունքների մասին» դաշնագրի դրույթներին: 8. Ընդ որում, վերոհիշյալի համատեքստում Հայեցակարգում պետք է սահմանել դրույթներ ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ՊԱՇՏՊԱՆԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ մասին և ոչ թե՝ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՀԱՇՏԱՐԱՐԻ: 9. Բժշկա-սոցիալական փորձաքննության մասին խոսելիս անպայման անդրադարձ պետք է կատարվի այդ ոլորտում ներկայում գործող կոռուպցիոն երեւյթների մասին եւ լուծումներ առաջարկել դրանց վերացման ուղղությամբ: 10. Հայեցակարգում խոսվում է բժշկական արտադրատեսակների շրջանառության կարգավորմանն ուղղված միջոցառումների մասին: Նախ, անհրաժեշտ է հստակեցնել այդ տերմինը: Եվ ապա ճիշտ է խնդիրը բարձրացված, սակայն հենց այսօր կարելի է փոփոխել այդ ուղղությամբ մի շարք որոշումներ: Այսպես շտապ փոփոխություններ պետք է իրականացնել Կառավարության 2017թ. հոկտեմբերի 5-ի թիվ N 1317-Ն որոշման մեջ, որտեղ նշված են այն ապրանքատեսակները, որոնց նկատմամբ կիրառվում է ԱԱՀ արտոնություն: 11. Վերոհիշյալին զուգահեռ Հայեցակարգում պետք է ամրագրվեն դրույթներ ու հոդվածներ այն մասին, որ երկրում բժշկական տեխնիկան ու բժշկական նշանակության ապրանքները (ԲՆԱ) պետք է օրենքով սահմանված կարգով ստանան պետական գրանցում եւ դրանց համապատասխան էլ ենթարկվեն ստուգման դրանց շրջանառության բոլոր փուլերում: Ընդ որում, այդ գործառույթները պետք է հանձնարարվեն ՀՀ ԱՆ «Ակադեմիկոս Է.Գաբրիելյանի անվան դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների գիտա-փորձնական կենտրոնին»: Դրանց շրջանառության վերահսկումը պետք է իրականացնեն ՀՀ ԱՆ մասնագիտացված կառույցները: 12. Ինչ է նախատեսվում Հայեցակարգով բժշկա-տնտեսագիտական ստանդարտների մշակման եւ ըստ այդմ բժշկական ծառայությունների գների սահմանման մասին: Կարծում ենք, որ դրանք պետք է մշակվեն առավել արագ տեմպերով եւ մաս դառնան առողջապահության ֆինանսավորման քաղաքականությանը: Այդ ստանդարտների հիման վրա պետք հաշվարկվեն առողջապահական ծառայությունենրի գները, որոնք էլ հիմք կդառնան ապահովագրական փոխհատուցումների համար: 13. Խիստ անհրաժեշտ է, որպեսզի ոլորտում սահմանվի առողջապահական ծառայությունների գների կարգավորման կարգ: Դրանց հիմքում կլինեն բժշկա-տնտեսագիտական ստանդարտները: 14. Հայեցակարգում անպայմանորեն պետք է սահմանել դրույթներ բժիշկների բժշկական պրակտիկայի ապահովագրության մասին: Այդ առումով կարծում ենք, որ պետք է օրենքով սահմանել բժշկական պրակտիկայիվ ապահովագրության հիմնադրամի ստեղծում: Այդ հիմնադրամին սահմանված կարգով մուծումներ կկատարեն օրենքով սահմանված կարգով բժշկական պրակտիկայով զբաղվող անձինք: Իսկ վերջիններիս սխալների համար կփոխատուցվի հենց այդ ապահովագրական հիմնադրամի միջոցներից եւ ոչ թե ՀՀ պետական բյուջեից: 15. Կարծում ենք, որ այս մոդելը օրինակելի կդառնա նաեւ դտական պրակտիկայով զբաղվող բոլոր մակարդակների դատավորների ու դատախազների-մեղադրողների համար: Ակնհայտ է այն փաստը, որ դրանց մի մասի կողմից կայացրած ապօրինի դատական ճիռներով ՀՀ քաղաքացիների նկատմամբ կիրառվում են վարչական ու քրեական պատասխանատվության միջոցները, որոնք վերջիններիս կողմից բողոքարկվում են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան: Վերջինիս կողմից այդ բողոքները հիմնականում բավարարվում են եւ ի վերջ դրա ընդդեմ Հայաստանի որոշումներով ՀՀ պետական բյուջեից փոխհատուցվում են ապօրինի պատասխանատվության ենթարկված ՀՀ քաղաքացիները: Կարծում ենք, որ այդ փոխհատուցումը պետք է լինի ոչ թ եՀՀ պետական բյուջեի, այլ հենց առաջարկվող Դատավորների ապահավագրական հիմնադրամի միջոցներից: Հարգանքով, Մովսես Արիստակեսյան «Տնտեսական իրավունքի կենտրոն» ՀԿ նախագահ