ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2024 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 7-Ի N 1755-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

1. Իրավական ակտում փոփոխություն և լրացում կատարելու անհրաժեշտությունը.

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2024 թվականի նոյեմբերի 7-ի «Հայաստանի Հանրապետությունից մի շարք ապրանքների՝ դեպի Եվրասիական տնտեսական միության անդամ պետություններ տեղափոխման և երրորդ երկրներ արտահանման ժամանակավոր արգելք կիրառելու մասին» N 1755-Ն որոշման մեջ փոփոխություն և լրացում կատարելու անհրաժեշտությունը պայմանավորված է Հայաստանում չվերամշակվող որոշ գունավոր մետաղների ջարդոնի, ինչպես նաև՝ Եվրասիական տնտեսական միության անդամ պետություններից ներմուծված սարքավորումների վերանորոգման նպատակով ժամանակավոր դեպի այդ երկրներ տեղափոխելու հետ կապված խնդիրներով։

Էկոնոմիկայի նախարարություն է դիմել տնտեսավարողներ՝ հայտնելով, որ ԵԱՏՄ անդամ պետություններից ներմուծված սարքավորումները որոշակի ժամկետ շահագործելու արդյունքում առաջանում է անհրաժեշտություն (Հայաստանում բարդ սարքավորումների վերանորոգման համապատասխան տեխնիկական պայմանների բացակայության պատճառով) տեղափոխել ԵԱՏՄ և վերադարձնելու Հայաստան։ Սակայն Կառավարության 07.11.2024թ. N 1755-Ն որոշմամբ նախատեսված չէ նման դեպքերի համար արտահանման ընթացակարգ և անհրաժեշտության դեպքում այն հնարավոր չէ վերանորոգման նպատակով տեղափոխել ԵԱՏՄ։

Նկատի ունենալով, որ նման դեպքերի համար երրորդ երկրներից ներմուծված սարքավորումների (ի տարբերություն ԵԱՏՄ երկրներից ներմուծվածի) համար առկա է արտահանման թույլտվության ընթացակարգ, և հաշվի առնելով, որ անհրաժեշտ է ստեղծել հավասար պայմաններ երրորդ երկրներից և ԵԱՏՄ անդամ պետություններից ներմուծված սարքավորումների համար, ինչպես նաև, նպատակ ունենալով չխոչընդոտելու այդ սարքավորումները շահագործող ընկերությունների բնակականոն գործունեությունը, առաջարկվում է նախատեսել դրույթ, համաձայն որի՝ ԵԱՏՄ անդամ պետություններից ներկրված սարքավարումները կարող են տեղափոխվել այդ երկրներ՝ այն վերանորոգելու և ետ վերադարձնելու պայմանով։      

Մեկ այլ խնդիր ևս, որը բարձրաձայնել են տնտեսավարողները (այդ թվում՝ դիմելով ԱԺ, Կառավարություն և Էկոնոմիկայի նախարարություն)։ Հայաստանում որոշ կարծրաձույլ մետաղների վերամշակման, (օրինակ՝ կոռոզիակայուն պողպատի, նիկել պարունակող գունավոր մետաղների, ցիրկոնիումի թափոնի և ջարդոնի) ծավալները մեծ չեն՝ հանրապետությունում մետաղի ջարդոնի և թափոնի հավաքմամբ զբաղվող տնտեսվարողները հիմնականում չեն զբաղվում այդ ապրանքների հավաքմամբ, քանի որ մետաղների վերամշակման պրոցեսն ունի իր տեխնոլոգիական առանձնահատկությունները ու բարդությունները, և (ըստ մետաղի ձուլմամբ զբաղվող ընկերությունների) հանրապետությունում առկա արտադրական հզորություններով և տեխնոլոգիաներով այդ մետաղների վերամշակումը դառնում է ոչ արդյունավետ, իսկ նոր տեխնոլոգիաների ներդրումը հանրապետությունում առկա ոչ մեծ պաշարների վերամշակման համար տնտեսապես չի հիմնավորվում։

Այդ իսկ պատճառով, որ ընկերությունների տարածքում հավաքվում է վերը նշված թափոն և ջարդոնը, որոնք իրացում չգտնելով Հայաստանում, խնդիրներ են առաջացնում վերջիններիս բնականոն գործունեության համար, ինչպես ֆինանսական միջոցների սառեցման, այնպես էլ՝ ավելորդ տարածքներ զբաղեցնելու հետևանքով։

Հարկ է նշել, որ տեղյակ լինելով վերը նշված մետաղների վերամշակման հետ կապված խնդիրների առկայության մասին, Կառավարության կողմից, այնուամենայնիվ, սահմանվել էր արտահանման արգելք, ելնելով այն հանգամանքներից, որ այդ թափոնների  նույնականացումը բարդ է և դրանց փոխարեն կարող են արտահանվել այլ մետաղների ջարդոն և թափոն։ Սակայն, հաշվի առնելով, որ  հանրապետությունում արդեն իսկ հավաքված է այդ ջարդոնն ու թափոնը՝  տնտեսավարողների մոտ առաջացած խնդիրների լուծմանն աջակցելու և մետաղի ջարդոնի ու թափոնի առկա ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումն ապահովելու, ինչպես նաև՝ այդ ապրանքների արտահանումն առավել վերահսկելի դարձնելու նպատակով, նպատակահարմար է նմանատիպ ապրանքների մասով առաջնորդվել բացառություն սահմանելու տրամաբանությամբ, և քանի որ խոսքը գնում է կոնկրետ ապրանքի կոնկրետ քանակի մասին՝ նպատակահարմար ենք գտնում մեկանգամյա բացառության կարգով  թույլատրել այդ ապրանքների արտահանումը, մաքսային մարմինների կողմից իրականացնելով արդյունավետ վարչարարություն, ինչը գործընթացը կդարձնի վերահսկելի և կառավարելի։

2. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, Հայաստանի Հանրապետության հակակոռուպցիոն ռազմավարությունը և դրանից բխող 2023-2026 թվականների գործողությունների ծրագիր․

 Նախագիծը բխում է Կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին 18.11.2021թ. N 1902-Լ որոշմամբ հաստատված Հավելված 1-ի «Էկոնոմիկայի նախարարություն» բաժնի 5.4-րդ կետով սահմանված դրույթի շարունակականության ապահովում, այն է՝ մի շարք ապրանքատեսակների մասով հայրենական արտադրողների համար առավել նպաստավոր պայմանների ապահովում:

3. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը․

         Նախագծով առաջարկվում է թույլատրել ԵԱՏՄ անդամ պետություններից ներկրված սարքավորումների արտահանումը վերանորոգման նպատակով՝ այն ետ վերադարձնելու պայմանով, ինչպես նաև՝ բացառության կարգով ժամանակավորապես (մինչև Որոշման գործողության ժամկետի ավարտը) թույլատրել որոշակի մետաղների ջարդոնի ու թափոնի արտահանումը։

4. Ակնկալվող արդյունքները․

Նախագծի ընդունմամբ ակնկալվում է բացառել տեղական տնտեսավարողների համար տեխնոլոգիական սարքավորումների անխափան աշխատանքի համար խոչընդոտների ստեղծումը և վերջիններիս բնականոն աշխատանքի համար պայմանների ապահովումը, ինչպես նաև առավել արդյունավետ դարձնել որոշ ապրանքատեսակների արտաքին առևտուրը։

5. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք․

Նախագիծը մշակվել է ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության կողմից, շահագրգիռ պետական մարմինների և մասնավոր հատվածի դիրքորոշումների և առաջարկությունների հիման վրա։

6. Նախագծի ընդունման դեպքում լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտության, պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում եկամուտների և ծախսերի ավելացման կամ նվազեցման մասին

           Նախագծի ընդունման կապակցությամբ լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտություն չի առաջանում, պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում փոփոխություններ չեն նախատեսվում։