Add to favourites

«ԳՆՈՒՄՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

25%75%

  • 2 - Agree

  • 6 - Disagree

The summary includes all the content proposals presented in the draft, online written within 2 working days,sent by e-mail within 10 working days

project.digest.no Suggesion author, date of receipt Suggestion content Conclusion Changes made
1 2 3 4
1 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:40:48 Քանի դեռ հանրությունը լավ տեղեկացված չէ, թե ինչպես է կիրառվում օրենքը, ինչպես են կատարվում օրենքի պահանջները, չի վստահի օրենքին և կարգավորումներին։ Հանրությունը լավ տեղեկացված չէ, թե ինչպես են կիրառվում այն սահմանափակումները, որոնք նախատեսված են գնումների մասին օրենսդրությամբ, քանի որ դրանց հետ կապված հաշվետվություններ ՀՀ կառավարությունը չի ներկայացնում։ 2024թ տարեսկզբին ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալը հայտարարում էր (https://www.youtube.com/watch?v=R4CKJzEWgek ), որ «թափանցիկությունը բացարձակ արժեք է»։ Թափանցիկությունn արժեք չի ներկայացնի, եթե չուղեկցվի հաշվետվողականությամբ։ ՀՀ կառավարությունը պետք է մանրամասն, թվային տվյալներ ներառող, իմաստալից հաշվետվություն ներկայացնի, թե ինչպես է հսկում կամ վերահսկում օրենքով նախատեսված սահմանափակումների իրականացումը։ Այդ հանգամանքով պայմանավորված, առաջարկում եմ բարելավել գնումների վերաբերյալ հաշվետվողականության շրջանակը։ Մասնավորապես, առաջարկում եմ հաշվետվություններ ներկայացնել այն բոլոր պահանջների վերաբերյալ (ներառելով թվային տվյալներ), որոնք սահմանվում են ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից հանրային քննարկման ներկայացված օրենքի նախագծով սահմանվող նոր պահաջնենրի թվաքանակների վերաբերյալ։ Առանց թափանցիկության և հաշվետվողականության էական բարելավման հնարավոր չէ բարելավել հանրային գնումների համակարգը։ Օրենքի Հոդված 9-ի 5-րդ մասը լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ։ Գնումների մասին հաշվետվությունը պարտադիր ներառում է հետևյալ տեղեկատվությունը․ 1) Շահերի բախման բացակայության մասին հայտարարությունների թվաքանակը հաշվետու տարում։ 2) Այն դեպքերի քանակը, երբ անձը չի մասնակցել գործընթացին, քանի որ իր հետ փոխկապակցված անձը հանդիսանում է կամ հետագայում կարող է հանդիսանալ պայմանագրի կողմ։ Հաշվետվությունը ներառում է տեղեկատվություն բոլոր այն պատվիրատուների վերաբերյալ (նշելով դեպքերի քանակը), երբ անձը չի ստորագրել շահերի բախման բացակայության մասին հայտարարություն։ Հաշվետվության մեջ նշվում են չստորագրելու պատճառները և ձեռնարկված միջոցները։ 3) Օրենքի հոդված 33-ի 7-րդ մասի հիման վրա շահերի բախում ունեցող գնահատող հանձնաժողովի անդամի կամ քարտուղարի կողմից հայտնած ինքնաբացարկների թվաքանակի վերաբերյալ։ Այս տեղեկատվությունը ներկայացվում է ըստ պատվիրատուների։ 4) Ըստ պատվիրատուների թվային տվյալներ այն բոլոր դեպքերի վերաբերյալ, երբ անձը ստորագրել է շահերի բախման բացակայության մասին հայտարարություն, սակայն հետագայում բացահայտվել է շահերի բախման առկայություն։ Նշվում են հետագայում ձեռնարկված միջոցները։ 5) Օրենքի 5-րդ հոդված 1-ին մասի 12․1 կետով սահմանված ազդեցության մակարդակների վերաբերյալ տեղեկատվությունը, նշելով բոլոր մակարդակներում ներառված պաշտոնատար անձանց հետ շահերի բաժում ունեցող կարզմակերպությունների ցանկերը։
2 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:41:32 Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ օրենքում օգտագործվող բոլոր հասկացությունները պետք է հստակ սահմանված լինեն, առաջարկում եմ Օրենքի նախագծի հոդված 2-ով նախատեսվում է «5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետում «անձանց» բառերը փոխարինել «մասնակիցների» բառերով»: Առաջարկում եմ Օրենքի հոդված 2-ում, ի լրում «փոխկապակցված անձ» հասկացության տալ նաև «փոխկապակցված մասնակիցներ» հասկացության սահմանումը։
3 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:41:58 Առաջարկում եմ Օրենքի հոդված 2-ում ներկայացնել նաև «ազդեցության մակարդակներին պատկանելիություն» և «ազդեցության մակարդակի պատկանելիություն» հասկացությունների սահմանումը։
4 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:43:59 Առաջարկում եմ հրապարակել օրենքի 5-րդ հոդված 1-ին մասի 12․1 կետով նախատեսված ազդեցության մակարդակներում ներառված պաշտոնատար անձանց հետ շահերի բախում ունեցող կազմակերպությունների ցանկերը։ Այլապես անհասկանալի է, թե ինչպես են որոշում շահերի բախում ունեցող կազմակերպությունները։ Դրա հիման վրա առաջարկում եմ Օրենքի 5-րդ հոդվածի առաջին մասն ավելացնել 12․2 կետով․ «12․2․ Շահերի բախում ունեցող կազմակերպությունների ցանկը»
5 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:45:55 Օրենքի նախագծի հոդված 3-ով նախատեսված Օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասը 12-րդ կետից հետո լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ 12.1 կետի «ա» ենթակետի համաձայն «առաջին մակարդակում ներառված պաշտոնատար անձի հետ շահերի բախում ունեցող կազմակերպությունները չեն կարող մասնակցել գնման գործընթացներին»։ Անհրաժեշտ է դիտարկել նաև հանրային գնումներին ՀՀ վարչապետի և փոխվարչապետի, նախարարի, նախարարի մնացած տեղակալների, գլխավոր քարտուղարի, Ազգային ժողովի պատգամավորի, դատական և իրավապահ համակարգի բարձրաստիճան պաշտոնյայի, համայնքապետի և նրա տեղակալի, համայնքի ավագանու անդամի, պետական առևտրային և ոչ առևտրային կազմակերպության տնօրենի և տնօրենի տեղակալի, ֆինանսական տնօրենրի, հաշվապահի հետ փոխկապակցված ընկերության մասնակցության հարցը։
6 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:46:19 Օրենքի նախագծի հոդված 5-ով կարգավորվում են կեղծ փաստաթղթերի ներկայացման հետ կապված կարգավորումներ։ Ենթադրում եմ, որ գնման գործընթացում կեղծ փաստաթղերի ներկայացումը քրեական հանցագործություն է։ Առաջարկում եմ ավելացնել պարտավորություն, որի համաձայն պատվիրատուն կեղծ փաստաթղթերը ներկայացնում է իրավապահներին։
7 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:54:23 2024թ․ սկզբին ՀՀ ֆինանսների նախարարը և նախարարի տեղակալը հայտարարել են, որ 2024թ Հայաստանը գնումների մասին նոր օրենք կունենա (տես Ազատություն ռադիոկայանի 2024թ փետրվարի 1-ի հոդվածի հղումը, որը ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից չի հերքվել)։ 1․ Եթե ՀՀ ֆինանսների նախարարությունն աշխատում է գնումների մասին նոր օրենքի նախագծի վրա, ինչո՞ւ է մարդկային արժեքավոր ռեսուրսներ ծախսում գործող օրենքը խմբագրելու վրա։ 2․ Ե՞րբ պատրաստ կլինի գնումների մասին նոր օրենքի նախագիծը։ Ստորև ներկայացնում եմ այս թեմայով մամուլի հրապարակումների հղումները․ Այս տարի Հայաստանը կունենա գնումների մասին նոր օրենք, 1 փետրվարի 2024թ․ https://www.azatutyun.am/a/32801615.html 2024-ի սկզբից նախաձեռնվել է գնումների մասին նոր օրենքի պատրաստման գործընթաց. Վահե Հովհաննիսյան https://www.1lurer.am/hy/2024/02/01/1/1070356 Կառավարությունը գնումների մասին նոր օրենք կմշակի https://www.youtube.com/watch?v=gdGOS1srH9o https://www.primeminister.am/hy/press-release/item/2024/02/01/Cabinet-meeting/
8 Արտակ Քյուրումյան 18.03.2025 18:54:24 2024թ․ սկզբին ՀՀ ֆինանսների նախարարը և նախարարի տեղակալը հայտարարել են, որ 2024թ Հայաստանը գնումների մասին նոր օրենք կունենա (տես Ազատություն ռադիոկայանի 2024թ փետրվարի 1-ի հոդվածի հղումը, որը ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից չի հերքվել)։ 1․ Եթե ՀՀ ֆինանսների նախարարությունն աշխատում է գնումների մասին նոր օրենքի նախագծի վրա, ինչո՞ւ է մարդկային արժեքավոր ռեսուրսներ ծախսում գործող օրենքը խմբագրելու վրա։ 2․ Ե՞րբ պատրաստ կլինի գնումների մասին նոր օրենքի նախագիծը։ Ստորև ներկայացնում եմ այս թեմայով մամուլի հրապարակումների հղումները․ Այս տարի Հայաստանը կունենա գնումների մասին նոր օրենք, 1 փետրվարի 2024թ․ https://www.azatutyun.am/a/32801615.html 2024-ի սկզբից նախաձեռնվել է գնումների մասին նոր օրենքի պատրաստման գործընթաց. Վահե Հովհաննիսյան https://www.1lurer.am/hy/2024/02/01/1/1070356 Կառավարությունը գնումների մասին նոր օրենք կմշակի https://www.youtube.com/watch?v=gdGOS1srH9o https://www.primeminister.am/hy/press-release/item/2024/02/01/Cabinet-meeting/
9 Արտակ Քյուրումյան 20.03.2025 01:35:34 Քանի որ համակարգը վստահելի չէ և պետական պաշտոնյաները կամ շարունակում են քողարկված կերպով գործարարությամբ զբաղվել, կամ կապակցված են ինչ որ ընկերությւոնների հետ, ապա նրանք արձագանքելու են նման բոլոր նախաձեռնություններին և փորձելու են շրջանցելու մեխանիզմներ փնտրել և գտնել։ Օրինակ, երրորդ մակարդակում ներառված պաշտոնատար անձը կարող է պայմանավորվել մեկ այլ պատվիրատուի իր պաշտոնակցի հետ և նրանք փոխադարձաբար նպաստեն միմյանց ընկերությունների հաջողությանը (կամ երկու համայնքապետեր կարող են պայմանավորվել և հարևան համայնքներում օժանդակել միմյանց հետ փոխկապակցված ընկերություններից գնումներ կատարելուն)։ Ինչքան կառավարությունը փորձի կարգավորել, գործարարությամբ զբաղվող առանձին պաշտոնյաներ փորձելու են սողանցքներ գտնել։ Այդ հանգամանքով պայմանավորված, անհրաժեշտ է հստակեցնել, թե ինչ միջոցներ է ՀՀ կառավարությունը նախատեսում, որպեսզի հանրային ծառայողները չզբաղվեն բիզնեսով, կամ չհովանավորեն որևէ բիզնես։ Այս խնդիրն ամենևին ֆինանսական չէ և ֆինանսական եղանակով խնդիրը լուծելու փորձերը ցանկալի արդյունք չեն ապահովելու։ Ենթադրում եմ, կպատասխանեք, որ սա այս օրենքի կարգավորման առարկան չէ։ Սակայն խնդիրը նրանում է, որ ՀՀ կառավարությունը / ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը չի վերլուծել խնդրի պատճառները, որոնք փորձում է լուծել։ Ներկայացրած հիմնավորումները վերլուծության բացակայության վկայությունն են։ Առանց պատճառների ուսումնասիրության և վերլուծության գոյություն ունեցող խնդիրներին լուծում տալու փորձելու նույն արդյունքն են ապահովելու։
10 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.03.2025 15:23:18 ՆԿԱՏԱՌՈՒՄՆԵՐ «ԳՆՈՒՄՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծի՝ 1. Հոդված 1-ում՝ գործող օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասը, լրացված է շահերի բախում և փոխկապակցված անձ եզրույթների սահմանումներով, որոնք իրենց բովանդակությամբ կրկնում են «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 33-ի 1-ին և 2-րդ մասերում տրված սահմանումները, իսկ փոխկապակցված անձանց շրջանակը ճշգրտված է առևտրային կազմակերպության մասնակցության 10 տոկոսի բաժնեմասով։ Օրենքի 2-րդ հոդվածում շահերի բախման սահմանումը ներկայացնելը չի հանգեցնում նախագծով սահմանվող գնումների գործընթացին պատվիրատու կազմակերպության պաշտոնատար անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների մասնակցության արգելքի սահմանմանը։ Շահերի բախման իրավիճակները նույն գնումների գործընթացում միշտ չէ, որ պետք է պայմանավորեն գնումների գործընթացին պաշտոնատար անձանց ու նրանց հետ փոխկապակցված անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների մասնակցության արգելքով։ Շատ դեպքերում ի հայտ եկող շահերի բախումները կարող են լուծվել շահերի բախումների կառավարման այլ գործիքակազմերով՝ ինչպիսիք են՝ ինքնաբացարկը կամ վերապահված լիազորությունները այլ պաշտոնյային փոխանցելը։ Մինչդեռ, շահերի բախման այն իրավիճակների համար, որոնք կարող են հանգեցնել կոռուպցիոն ռիսկերով պայմանավորված հանցագործությունների, սահմանվում են կոնկրետ արգելքներ կամ սահմանափակումներ։ Գնումների գործընթացում պաշտոնատար անձի և նրա հետ փոխկապակցված անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների՝ տվյալ մարմնում գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքի իմաստը հենց, այսպես կոչված, «իրենց ընկերություններին» պետական պատվերների կամ գնումների պայմանագրերի շնորհման կոռուպցիոն ռիսկերի չեզոքացումն է։ Նշված արգելքի համար կարևորվում է ինչպես պաշտոնատար անձանց, այնպես էլ առևտրային կազմակերպության հետ փոխկապակցված անձանց շրջանակի սահմանումը։ Այս տեսանկյունից օրենքի նախագծում պաշտոնատար անձի հետ «ազգակցական և ոչ ազգակցական սերտ անձնական հարաբերություններ ունեցող անձինք, այդ թվում` համատեղ բնակվող անձինք, փաստացի խնամքի տակ գտնվող անձինք, ընդհանուր տնտեսական շահ ունեցող անձինք» փոխկապակցվածությունը գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքի համար գործնականում կիրառելի չէ, քանի որ նման շրջանակով փոխկապակցված ընկերությունների մասնակցության սահմանափակումը կարող է հանգեցնել գնումների գործընթացի կազմալուծմանը։ Բացի այդ, ազգակցական և ոչ ազգակցական սերտ անձնային հարաբերությունների շրջանակը կարիք ունի հստակ սահմանման ու մեկնաբանության, որը հիմք չի կարող հանդիսանալ այս կամ այն ընկերության մասնակցությունը գնումների գործընթացին արգելելու համար։ Ելնելով վերոնշյալից՝ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ • «Գնումների մասին» օրենքում նպատակահարմար է հստակ սահմանել գնումների գործընթացում պատվիրատու կազմակերպության պաշտոնատար անձանց ներկայացվող արգելքը պայմանավորող հիմնական հասկացությունները։ Մասնավորապես, անհրաժեշտ է հստակ նշել պատվիրատու կազմակերպությունների այն պաշտոնատար անձանց խմբերը, պաշտոնների անվանումները, որոնց վրա պետք է տարածվի գնումների գործընթացին նրանց մասնակցությամբ ընկերությունների ներգրավվման արգելքը։ • Փոխկապակցված անձանց շրջանակի սահմանումից դուրս բերել « բ. հետ ազգակցական և ոչ ազգակցական սերտ անձնական հարաբերություններ ունեցող անձինք, այդ թվում` համատեղ բնակվող անձինք, փաստացի խնամքի տակ գտնվող անձինք, ընդհանուր տնտեսական շահ ունեցող անձինք» ենթակետը։ • «Գնումների մասին» օրենքով պաշտոնատար անձանց հետ փոխկապակցված անձանց շրջանակը սահմանափակել նշված պաշտոնատար անձանց ընտանիքի անդամ հանդիսացող կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց մասնակցությամբ ընկերություններով։ «Ընտանիքի անդամ»-ի և «մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց» հասկացությունները սահմանված են «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 34-ով և 39-ով։ • Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ փոխկապակցված ընկերությանը պաշտոնյայի կամ նրա ընտանիքի անդամի կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց մասնակցության շեմը նույնպես նպատակահարմար է սահմանել ուղղակի կամ անուղղակի մասնակցությամբ, որի համար կիրառելի է «Փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 3-ի 14-րդ կետով սահմանված իրական շահառուի պահանջներին համապատասխանող ֆիզիկական անձանց շրջանակը։ Փոխկապակցված ընկերության մասնակցության մեկ այլ շեմ կարող է սահմանվել նաև ընկերությունում ունեցած բաժնեմասի մեծությամբ, օրինակ` նույն «Փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված իրական շահառուի սահմանմամբ նշված՝ բաժնեմասի 20 տոկոս սահմանաչափով։
11 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.03.2025 15:23:18 2. Հոդված 2-ի` գործող օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետում, «անձանց» բառերը փոխարինել «մասնակիցների» բառերով փոփոխության արդյունքում «սույն օրենքով նախատեսված փոխկապակցված անձանց հասկացությունը և այդ անձանց կողմից գնման ընթացակարգերին մասնակցության սահմանափակման դեպքերը» նախադասությունը կորցնում է իր իմաստը և վերածվում է նույնաբանության։ Երբ կատարենք նախատեսվող փոփոխությունը, ապա 12-րդ մասը պետք է կարդացվի, որ ՀՀ կառավարությունը սահմանում է «փոխկապակցված մասնակիցների հասկացությունը և այդ մասնակիցների կողմից գնման ընթացակարգերին մասնակցության սահմանափակումը»։ Եթե կիրառենք «Գնումների մասին» օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5) -րդ կետի «մասնակից» հասկացության մեկնաբանությունը, ապա կստացվի, որ պատվիրատուի հետ պայմանագիր կնքելու նպատակով գնումների գործընթացին մասնակցող անձը, հենց մասնակիցն է, և կառավարությանը վերապահում ենք փոխկապակցված մասնակիցների և մասնակիցների կողմից գնման ընթացակարգերին մասնակցության սահմանումը, որը վերածվում է անձի կողմից գործընթացներին մասնակցության կրկնության։ Բացի այդ, օրենքի նախագծի առաջին հոդվածում արդեն իսկ տրվել է փոխկապակցված անձ շրջանակի սահմանումը, որը այլևս չի պահանջում ՀՀ կառավարության կողմից դրա սահմանման անհրաժեշտությունը։ Միաժամանակ, «անձանց» եզրույթի փոխարինումը «մասնակցություն» եզրույթով պետք է հանգեցնի օրենքի ողջ տեքստում համանման եզրույթների փոփոխության, որը տրամաբանական չէ, և կհանգեցնի օրենքի տեքստում «մասնակից» եզրույթի տարաբնույթ մեկնաբանությունների։ Ելնելով վերոնշյալից՝ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ • Օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետում «անձանց» բառերը «մասնակից» բառով փոխարինելը կարգավորող հոդված 2-ը հանել։ • Քննարկել փոխկապակցված անձանց հասկացության և այդ անձանց կողմից գնման ընթացակարգերին մասնակցության սահմանափակման դեպքերի սահմանման լիազորությունը ՀՀ կառավարությանը վերապահելու նպատակահարմարության հարցը։
12 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.03.2025 15:23:18 3. Հոդված 3-ի՝ գործող օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 12-րդ կետից հետո «12.1) ) գնման գործընթացների վրա պաշտոնատար անձանց ազդեցության մակարդակները և շահերի բախմամբ պայմանավորված մասնակիցների՝ գործընթացներին մասնակցության սահմանափակման շրջանակը: Պաշտոնատար անձանց՝ սույն կետով սահմանված ազդեցության մակարդակներին պատկանելիությունը սահմանվում է ի պաշտոնե: Այն դեպքում, երբ ազդեցության մակարդակի պատկանելիություն սահմանված չէ, պաշտոնատար անձը համարվում է հինգերորդ մակարդակում ներառված: Ազդեցության առաջին մակարդակում պարտադիր ներառվում է լիազորված մարմնի գործառույթները համակարգող նախարարի տեղակալը: Ազդեցության մակարդակները թվով 5 են․․․» նախատեսվող օրենսդրական լրացումը չի կոնկրետացնում այն պաշտոնատար անձանց շրջանակը, որոնց մասնակցությամբ ընկերությունների նկատմամբ պետք է կիրառվի գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքը։ Նշված պաշտոնատար անձանց շրջանակը և գնումների գործընթացի մասնակից ընկերությունների հետ փոխկապակցվածությունը վերապահված է սահմանելու կառավարությանը, որը վերջինիս կարգավորման առարկան չէ։ Առավելապես, գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքը կառավարության որոշմամբ դժվար կլինի սահմանել, քանի որ այն սահմանափակում է ոչ միայն առևտրային կազմակերպության իրավունքները, այլև պետական, ՏԻ մարմինների և պետական ու համայնքային մասնակցությամբ առևտրային ու ոչ առևտրային կազմակերպությունների բարձրաստիճան և ղեկավար պաշտոն զբաղեցնող անձանց, նրանց ընտանիքի անդամների կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց իրավունքները։ Ելնելով վերոնշյալից՝ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ • «Գնումների մասին» օրենքի նախագծով պատվիրատու բոլոր կազմակերպությունների պաշտոնատար անձանց և քաղաքացիաիրավական պայմանագրերով աշխատակիցների գնման գործընթացների վրա ազդեցության մակարդակները և շահերի բախմամբ պայմանավորված մասնակիցների գնումների գործընթացներին մասնակցության սահմանափակման պաշտոնների շրջանակի սահմանումը ոչ թե վերապահել ՀՀ կառավարությանը, այլ օրենքի նախագծում հստակ սահմանել այն բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց շրջանակը, որոնց նկատմամբ կիրառելի պետք է լինի նրանց և նրանց հետ փոխկապակցված անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքը։ • «Գնումների մասին» օրենքով պատվիրատու կազմակերպությունների պաշտոնատար անձանց շրջանակը սահմանափակել «Փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 3-ի 25-րդ կետով սահմանված «քաղաքական ազդեցություն ունեցող անձանց» շրջանակով։
13 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.03.2025 15:23:18 4. Հոդված 4-ի՝ օրենքի 7-րդ հոդվածի 4-րդ մասում «1) պաշտոնատար անձի հետ շահերի բախում ունեցող մասնակցի մասնակցությունը գնման գործընթացին, բացառության սույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12.1 կետով նախատեսված հինգերորդ մակարդակում ներառված պաշտոնատար անձանց» արգելքի սահմանումը «Գնումներին մասնակցելու հավասարությունը» վերտառությամբ հոդվածում նպատակ է հետապնդում ապահովել գնման գործընթացում գնումներին մասնակցելու հավասարությունը։ Մինչդեռ, տվյալ պետական կամ ՏԻ մարմնի կամ «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքով այլ պատվիրատու հանդիսացող կազմակերպությունների համար բարձրաստիճան (ղեկավար) պաշտոն զբաղեցնող անձանց հետ փոխկապակցված առևտրային ու ոչ առևտրային կազմակերպություններին գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքը նպատակ ունի բացառելու շահերի բախման հնարավոր իրավիճակներում կոռուպցիոն գործարքները։ Նման արգելքները սովորաբար կրում են մասնակցի իրավունքի սահմանափակման տեսք և նպատակ չունեն դիտարկելու գնումների գործընթացին մասնակցության հավասարության սկզբունքը կամ պայմանները։ Միաժամանակ, ինչպես նշվեց օրենքի նախագծի առաջին հոդվածում, պաշտոնատար անձի հետ շահերի բախման իրավիճակում գտնվող ոչ բոլոր մասնակիցներն են, որ պետք է գտնվեն գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքի ներքո։ Մասնավորապես, որպես բացառություն դիտարկվող «օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12.1 կետով նախատեսված հինգերորդ մակարդակում ներառված պաշտոնատար անձանց» մասով շահերի բախման իրավիճակը հենց վկայում է գնումների գործընթացում շահերի բախման իրավիճակների կառավարման տարբեր գործիքակազմերի մասին։ Մասնավորապես, «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 33-ի 6-րդ և 7-րդ մասերը սահմանում են, որ « 6․Գնահատող հանձնաժողովի անդամը կամ քարտուղարը չի կարող մասնակցել գնահատող հանձնաժողովի աշխատանքներին, եթե հայտերի բացման նիստին պարզվում է, որ վերջիններիս կողմից հիմնադրված կամ բաժնեմաս (փայաբաժին) ունեցող կազմակերպությունը, կամ իրենց մերձավոր ազգակցությամբ կամ խնամիությամբ կապված անձը (ծնող, ամուսին, երեխա, եղբայր, քույր, ինչպես նաև ամուսնու ծնող, երեխա, եղբայր կամ քույր) կամ այդ անձի կողմից հիմնադրված կամ բաժնեմաս (փայաբաժին) ունեցող կազմակերպությունը տվյալ ընթացակարգին մասնակցելու համար ներկայացրել է հայտ»։ Եթե «․․առկա է սույն հոդվածի 6-րդ մասով նախատեսված պայմանը, ապա հայտերի բացման նիստից անմիջապես հետո տվյալ ընթացակարգի առնչությամբ շահերի բախում ունեցող գնահատող հանձնաժողովի անդամը կամ քարտուղարը ինքնաբացարկ է հայտնում տվյալ ընթացակարգից: Հանձնաժողովի անդամները և քարտուղարը ստորագրում են շահերի բախման բացակայության մասին հայտարարություն, որը հայտերի բացման նիստի ավարտին հաջորդող առաջին աշխատանքային օրը հրապարակվում է տեղեկագրում»։ Գնումների գործընթացի շահերի բախման նման կարգավորումը ոչ մի աղերս չունի գնումների գործընթացում բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց և նրանց հետ փոխկապակցված ընտանիքի անդամի կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների մասնակցության արգելքի հետ։ Շահերի բախման նման իրավիճակում հայտերը գնահատող հանձնաժողովի անդամը ինքնաբացարկ է հայտնում, իսկ գնումներին մասնակից կազմակերպությանը չեն արգելում մասնակցել գնումների մրցույթին։ Նշված գործընթացում շահերի բախման իրավիճակների բացակայության մասին գնահատող հանձնաժողովի անդամների հայտարարագրերի (հայտարարությւոնների) նկատմամբ հսկողության գործընթացը բացակայում է։ Ըստ օրենքի պահանջի՝ դրանք ընդամենը հրապարակվում են տեղեկագրում՝ շահերի բախման բացահայտման պարտականությունը վերապահելով քաղաքացիական հասարակությանը։ Բացի այդ, օրենքի նախագծում ոչ մի խոսք չկա պատվիրատու կազմակերպության բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց և նրանց հետ փոխկապակցված անձանց մասնակցությամբ կազմակերպությունների գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքի կիրառման գործընթացի և եղանակների մասին։ Մասնավորապես, յուրաքանչյուր գնում իրականացնող պատվիրատու մարմին կամ կազմակերպություն պետք է նախօրոք նախապատրաստի իր կողմից կազմակերպվող գնումների գործընթացին մասնակից փոխկապակցված անձանց այն կազմակերպությունների ցուցակը, որոնք իրավունք չունեն մասնակցելու գնումների գործընթացին։ Այս տեսանկյունից առավել նպատակահարմար է վերոնշյալ սահմանափակումը կիրառել գնումների պատվիրատու պետական և ՏԻ մարմինների կողմից կազմակերպվող գնումների ընթացակարգերին մասնակցելու իրավունք չունեցող անձանց ցուցակների սահմանման գործիքակազմի միջոցով։ Նման մոտեցումը միաժամանակ հնարավորություն կտա գնումների յուրաքանչյուր պատվիրատու կազմակերպության կողմից հրապարկվող գնումների ընթացակարգին մասնակցելու իրավունք չունեցող անձանց ցուցակների հրապարակման միջոցով ապահովել շահերի բախման հնարավոր իրավիճակների կանխման գործընթացների թափանցիկությունը և գնումների գործընթացներին բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ փոխկապակցված ընկերությունների մասնակցության հրապարակայնությունը։ Ելնելով վերոնշյալից՝ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ • «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի նախագծում գնումների պատվիրատուի բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ փոխկապակցված անձ համարվող ընկերությունների գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքը սահմանել օրենքի հոդված 6-ի առաջին մասի 6-րդ կետով, այն հաշվով, որ նման սահմանափակումը գործի նաև մեկ անձից գնումների (հոդված 23-ով նախատեսված) գործընթացի կազմակերպման դեպքում։ • «Գնումների մասին» օրենքի հոդված 6-ում կարելի է սահմանել նաև արգելքի կիրառման շեմ, օրինակ, «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 42-ի 6-րդ մասում նախատեսված՝ «․․․այն պայմանագրերը, որոնց գինը (արժեքը) գերազանցում է հինգ միլիոն Հայաստանի Հանրապետության դրամը կամ դրան համարժեք արտարժույթը» չափանիշով։ • Միաժամանակ, նույն հոդվածի 2-րդ մասում կատարել համապատասխան լրացումներ, այն հաշվով, որ գնումների յուրաքանչյուր պատվիրատու` պետական և ՏԻ մարմին կամ կազմակերպություն, պարտավորված լինի, համագործակցելով Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի հետ, կազմելու տվյալ մարմնի բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ փոխկապակցված առևտրային ու ոչ առևտրային կազմակերպությունների ցանկը և այն հրապարակելու տվյալ մարմնի կայքէջում, իսկ ամփոփ ցանկերը՝ ըստ պատվիրատու կազմակերպությունների՝ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի կայքում։ Այս մասով անհրաժեշտ է համապատասխան լրացումներ կատարել «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքում։ • «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 33-ի 6-րդ և 7-րդ մասերով սահմանված շահերի բախման իրավիճակների կառավարման նկատմամբ վերահսկողության գործառույթները վերապահել տվյալ մարմնի բարեվարքության հարցերով կազմակերպչին՝ համապատասխան փոփոխություններ կատարելով «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 46-ում։ • «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 33-ի 6-րդ մասում սահմանված մերձավոր ազգակցությամբ կամ խնամիությամբ կապված անձանց շրւջանակը համապատասխանեցնել «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց շրջանակի հետ՝ տեքստից հանելով «տատ, պապ, թոռ» եզրույթները։
14 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.03.2025 15:23:18 5. Հոդված 5-ի՝ օրենքի 36-րդ հոդվածի 1-ին մասի «Պայմանագրերում սահմանվում է, որ այն դեպքում, երբ օրենքով նախատեսված կարգով սույն օրենքի պահանջների կատարման նկատմամբ ուսումնասիրության, հսկողության կամ վերահսկողության կամ բողոքների քննության արդյունքում արձանագրվում է, որ գնման գործընթացում, մինչև պայմանագրի կնքումը, պայմանագրի կողմը ներկայացրել է կեղծ փաստաթղթեր (տեղեկություններ և տվյալներ), կամ վերջինիս ընտրված մասնակից ճանաչելու մասին որոշումը չի համապատասխանում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը, ապա այդ հիմքերն ի հայտ գալուց հետո պատվիրատուն միակողմանիորեն լուծում է պայմանագիրը, եթե արձանագրված խախտումները մինչև պայմանագրի կնքումը հայտնի լինելու դեպքում գնումների մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համաձայն հիմք կհանդիսանային պայմանագիրը չկնքելու համար» լրացվող դրույթը վերաբերում է գնումների պայմանագրի կնքման գործընթացում օրենքով սահմանված արգելքի կիրառման պահանջների պահպանմանը։ Այստեղ խնդրահարույց է մնում, թե որ պետական կառավարման մարմինն է վերահսկողություն, ուսումնասիրություն կամ հսկողություն իրականացնելու շահերի բախման իրավիճակներով պայմանավորված պատվիրատու կազմակերպության բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ փոխկապակցված ընկերությունների գնումների գործընթացին մասնակցության արգելքի պահանջների պահպանման նկատմամբ։ Ըստ «Գնումների մասին» օրենքի տրամաբանության այն վերապահված է լիազոր մարմնին՝ ՀՀ ֆինանսների նախարարությանը, մինչդեռ, նոր սահմանվող արգելքը առավելապես վերաբերելի է պատվիրատու կազմակերպությունների (պետական և ՏԻ մարմինների) բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց, որոնց նկատմամբ սահմանված արգելքներն ու անհամատեղելիության պահանջների նկատմամբ վերահսկողության գործիքակազմերը վերապահված են Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին։ Նախ, Հանձնաժողովը արդեն իսկ հայտարարագրման պարտականություն ունեցող պաշտոնատար անձանցից «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 42-ի 6-րդ մասով պահանջում է շահերի հայտարարագիր՝ «Պաշտոն զբաղեցնող անձի և նրա ընտանիքի անդամների կողմից, ինչպես նաև նրանց մասնակցությամբ կազմակերպությունների կողմից Հայաստանի Հանրապետության կամ համայնքների հետ կնքված պայմանագրերի» վերաբերյալ տվյալներով, որոնք հիմք են հանդիսանում բացահայտելու պաշտոնյայի և նրա ընտանիքի մասնակցությամբ փոխկապակցված ընկերություններին։ Երկրորդ, Հանձնաժողովը «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքով առցանց հասանելիություն ունի պետական և ՏԻ մարմինների կողմից վարվող վարչական ռեգիստրներին կամ գրանցամատյաններին, որը հնարավորություն է տալիս ձևավորելու պաշտոնատար անձանց մասնակցությամբ փոխկապակցված ընկերությունների ցուցակները։ Երրորդ, ինչպես վկայում է միջազգային փորձը, նման արգելքները սահմանված են կոռուպցիայի կանխարգելման կամ բարեվարքության մասին օրենքներով, որոնց նկատմամբ վերահսկողությունը իրականացնում են համապատասխան մասնագիտացված՝ կոռուպցիայի կանխարգելման կառույցները։ Հայաստանում էլ «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը ( հոդված 32, մաս 1) հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց ու ծառայողներին արգելում է «Որպես պետության ներկայացուցիչ՝ գույքային գործարքներ կնքել իր հետ մերձավոր ազգակցությամբ կամ խնամիությամբ կապված անձանց հետ․․․»։ Նշված սահմանափակումը հանդես է գալիս հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց և ծառայողների ձեռնարկատիրական գործունեությամբ կամ գործարար հարաբերություններով պայմանավորված շահերի բախման կանխարգելման միջոց։ Այդուհանդերձ, «նշված սահմանափակումը, ըստ էության, էական ազդեցություն չի կարող ունենալ հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց բարեվարքության, այդ թվում, շահերի բախման իրավիճակների գնահատման և կոռուպցիոն ռիսկերում ներգրավվածության կանխարգելման գործում»։։ Օրենքի նախագծով գնումների գործընթացում բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների նկատմամբ սահմանվող արգելքի պահանջների խախտման համար նախատեսվում է կիրառել «պայմանագրի կողմը ներկայացրել է կեղծ փաստաթղթեր (տեղեկություններ և տվյալներ), կամ վերջինիս ընտրված մասնակից ճանաչելու մասին որոշումը չի համապատասխանում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը, ապա այդ հիմքերն ի հայտ գալուց հետո պատվիրատուն միակողմանիորեն լուծում է պայմանագիրը» դրույթը, որը սահմանում է միայն կեղծ տվյալների ներկայացման համար պայմանագրի լուծման հնարավորություն։ Մինչդեռ, նշված դրույթը ոչ մի առնչություն չունի շահերի բախման իրավիճակում պայմանագրերի կնքման գործընթացի հետ։ Այստեղ անհրաժեշտ է հաշվի առնել բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց և նրանց ընտանիքի անդամի կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների մասնակցության արգելքի խախտման հանգամանքները։ Օրենքի նախագծով նախատեսված չէ ներկայացված հայտի շրջանակներում ընկերության կողմից տվյալ կազմակերպության բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ ունեցած փոխկապակցվածության մասին հայտարարագրի ներկայացման պահանջ։ Հետևաբար, կեղծ տվյալների ներկայացման հիմքով գնումների պայմանագրի լուծումը չի վերաբերում շահերի բախման իրավիճակում գնումների պատվիրատու տվյալ մարմնի բարձրաստիճան պաշտոնատար անձի մասնակցությամբ ընկերության հետ կնքված գնումների պայմանագրերի լուծմանը։ Ելնելով վերոնշյալից՝ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ • «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 32-ի 1-ին մասի 3-րդ կետը վերաշարադրել այն հաշվով, որ հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց, ինչպես նաև հանրային ծառայության ղեկավար (բարձրագույն ու գլխավոր) պաշտոնների խմբի ծառայողների համար սահմանափակվեն, նրանց և ընտանիքի անդամների, ինչպես նաև նրանց մասնակցությամբ առևտրային կազմակերպությունների կամ այն առևտրային կազմակերպությունների, որոնցից ստացել են, ստանում են օգուտներ կամ եկամուտներ կամ պաշտոնավարման ընթացքում ունեցել են գործարար հարաբերություններ, կամ իրենց մասնակցությամբ առևտրային կազմակերպությունը մինչ պաշտոնավարումը արդեն իսկ հանդիսացել է տվյալ պետական կամ ՏԻ մարմնի պետական գնումների մատակարար՝ արգելվի մասնակցել տվյալ պետական կամ ՏԻ մարմնի կողմից կազմակերպվող պետական և համայնքային գնումներին, գույքի օտարման կամ սեփականաշնորհման, լիցենզիաների ու թույլտվությունների տրամադրման գործընթացներին, կամ էլ այլ պայմաններով օգտագործման մրցույթներին։ Կառավարության անդամների մասով սահմանափակումը տարածել բոլոր պետական և համայնքային մարմինների վրա։ • «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ ու փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագծով Հանձնաժողովին վերապահել պետական և ՏԻ մարմինների ու այլ կազմակերպությունների բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց, նրանց և նրանց ընտանիքի կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց մասնակցությամբ առևտրային կազմակերպությունների գնումների գործընթացի մասնակցության արգելքի պահանջների նկատմամբ վերահսկողության գործառույթները։ • Օրենսդրությամբ նախատեսել գնումների գործընթացում բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց և նրանց ընտանիքի կամ մերձավոր ազգակցությամբ ու խնամիությամբ կապված անձանց մասնակցությամբ ընկերությունների կողմից շահերի բախման իրավիճակում պայմանագրերի կնքման ժամանակ պատասխանատվության միջոցներ՝ մասնավորապես, արդեն իսկ կնքված պայմանագրերը առոչինչ ճանաչելու, իսկ կնքված գնումների պայմանագրերի շրջանակներում արդեն իսկ ավարտված պայմանագրերի դեպքում՝ ընկերության կողմից ստացված օգուտները բռնագանձելու հնարավորություն։ Առոչինչ ճանաչված պայմանագրերի դեպքում, ելնելով պայմանագրի իրականացման աստիճանից, նախատեսել առանց նոր մրցույթներ կազմակերպելու, նշված պայմանագրի կատարումը ոլորտում համանման աշխատանքների կատարման փորձ ունեցող կամ մրցույթին մասնակցած, սակայն չհաղթած, հաջորդ ընկերությանը փոխանցելու հնարավորությունը։
15 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.03.2025 15:23:18 6. Հոդված 6-ի՝ «Եզրափակիչ մաս և անցումային դրույթներ» բաժնում նախատեսվում է օրենքի նախագիծը ուժի մեջ մտցնել 2027 թվականի հունվարի 1-ից, իսկ օրենքից բխող՝ Կառավարության որոշման մասին դրույթը բացակայում է: Գտնում ենք, որ 2027 թվականի հունվարը շատ ուշ ժամկետ է, քանի որ ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա գործողությունների ծրագիրը նախատեսված է իրականացնել 2023-2026 թթ․ համար։ Ստացվում է, որ ռազմավարությամբ գործողությունների միայն օրենքի ընդունումն ենք կարողանում ապահովել 2027 թվականի սկզբին, մինչդեռ, դրանից բխող ենթաօրենսդրական ակտերի մշակման ժամկետ սահմանված չէ։ Նշված ժամկետը ձգձգված է նաև այն հանգամանքներով, որ ներկայումս մասսայական են դարձել ՏԻ մարմինների ղեկավարների կողմից իրենց հետ փոխկապակցված ընկերությունների հետ գնումների պայմանագրերի կնքումը և ԿԿՀ-ի կողմից վարույթների իրականացումը, որը բովանդակային տեսանկյունից չի լուծում շահերի բախման իրավիճակում գնումների պայմանագրերի կնքման գործընթացներում առաջացած կոռուպցիոն ռիսկերը։ Ելնելով վերոնշյալից` ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ • «Գնումների մասին» օրենքում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու մասին օրենքի նախագիծը ուժի մեջ մտնելու ժամկետ սահմանել 2026 թվականի հունվարի 1-ը, իսկ դրանից բխող ենթաօրենսդրական ակտերի մշակումը նախատեսել մինչև 2026 թվականի մարտի 31-ը։