«ՍԱՐՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀՆԳԱՄՅԱ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ԴՐԱ ԻՐԱԿԱՆԱՑՈՒՄՆ ԱՊԱՀՈՎՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՍԱՐՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀՆԳԱՄՅԱ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ԴՐԱ ԻՐԱԿԱՆԱՑՈՒՄՆ ԱՊԱՀՈՎՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

Անհրաժեշտությունը։ Նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է սարքաշինության ոլորտի զարգացման ապահովմամբ և բխում է ՀՀ կառավարության ծրագրից և «Արդյունաբերական քաղաքականության մասին» ՀՀ օրենքից։

Փաստաթղթի մշակման անհրաժեշտությունը կապված է Կառավարության կողմից ոլորտում իրականացվող բարեփոխումների արդյունավետ իրագործման, ինչպես նաև բարեփոխումների հիմնական ուղղությունների և դրանցից ակնկալվող արդյունքների սահմանման հետ:

Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները։ Հայաստանի Հանրապետության տնտեսության զարգացման գործում մեծ դեր ունի սարքաշինության զարգացումը։ Սարքաշինության ոլորտը համարվում է գիտատար և ունի հնարավորություն նոր տեխնոլոգիաների կլանման, գիտական հենքի վրա նոր արտադրատեսակների արտադրության կազմակերպման։ Ոլորտը ողջ աշխարհում ունի զարգացման արագ միտում և այն ուղղորդվում է հիմնականում գիտության և տեխնոլոգիաների առավել արագ փոփոխությամբ մյուս ճյուղերի համեմատ՝ հետևաբար հանդիսանալով ավելի «տեխնոլոգիակլանող»։ Բնորոշվելով որպես բարձր ճշգրտությամբ և գիտատարության բարձր մակարդակով առանձնացող ոլորտ՝ այն ապահովում է երկրի տնտեսության շարունակական զարգացումը, տնտեսության մրցունակությունը համաշխարհային տնտեսության մեջ, ապահովում է որակյալ կադրեր տնտեսությունում, լուծում զբաղվածության խնդիրներ։

Սարքաշինության ոլորտը ՀՀ կառավարության 2021 թվականի նոյեմբերի 18-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին» 1902-Լ որոշմամբ հաստատվել է որպես արդյունաբերության զարգացման հինգ գերակա ոլորտներից մեկը:

Հարկ է նշել, որ 2022 թվականին համակարգիչների, էլեկտրոնային և օպտիկական սարքավորանքի արտադրության արտադրանքի ծավալը կազմել է 6,988,985 հազ․ դրամ՝ նախորդ տարվա նկատմամբ նվազելով 34.2%-ով: Էլեկտրական սարքավորանքի արտադրության արտադրանքի ծավալը կազմել է 14,745,390 հազ․ դրամ՝ նախորդ տարվա նկատմամբ նվազելով 39.3%-ով։ Մեքենաների և սարքավորանքի արտադրության (չներառված ուրիշ խմբավորումներում) արտադրանքի ծավալը կազմել է 18,336,788 հազ․ դրամ՝ նախորդ տարվա նկատմամբ աճելով 77.7%-ով։

2022 թվականին աշխատողների միջին տարեկան թվաքանակը համակարգիչների, էլեկտրոնային և օպտիկական սարքավորանքի արտադրությունում կազմել է 633 մարդ, նախորդ տարվա 1092 մարդու փոխարեն, էլեկտրական սարքավորանքի արտադրությունում կազմել է 1243 մարդ, նախորդ տարվա 1323 մարդու փոխարեն, իսկ մեքենաների և սարքավորանքի արտադրությունում (չներառված ուրիշ խմբավորումներում) կազմել է 1114 մարդ, նախորդ տարվա 878 մարդու փոխարեն։

Եթե ընդհանուր գնահատական տանք ոլորտին, կարելի է նշել, որ մեքենաշինական արդյունաբերության մեջ ձևավորվել են գերակա ուղղություններ, որոնց արտադրանքը հիմնված է գիտատար ու սակավ նյութատար տեխնոլոգիաների վրա, միտումներ են նկատվում նաև արևային տեխնոլոգիաների զարգացման առումով, ինչը նաև ամրագրվում է միջազգային պահանջարկով։ Ներկայումս առանձնանում է նաև միկրոէլեկտրոնիկայի ուղղությունը, որը կարող է արձանագրել արտահանման բարձր ցուցանիշներ՝ օգտագործելով ԵԱՏՄ շուկայի հնարավորությունները։

Ոլորտի զարգացման գործում էական է արտահանումը խթանող միջոցառումների իրականացումը, արտահանման շուկաների ընդլայնումն ու դիվերսիֆիկացումը, ոլորտի ապահովումը որակյալ մասնագետներով, պետության կողմից ոլորտին աջակցության տրամադրումը, որոնք կապահովեն երկրի կայուն և շարունակական ընդլայնվող տեղը համաշխարհային շուկայում, կնպաստեն երկրի բրենդինգի աճին համաշխարհային մակարդակով՝ որպես որակյալ և հուսալի սարքաշինական արտադրանք արտադրող և արտահանող երկիր։

Ելնելով վերոգրյալից՝ անհրաժեշտ է ընդունել և իրագործել սարքաշինության ճյուղի զարգացման նոր ռազմավարական մոտեցումներ։

          Տվյալ բնագավառում իրականացվող քաղաքականությունը։ Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունում իրականացվող քաղաքականությունը նպատա­կաուղղված է արդյունաբերության (այդ թվում՝ սարքաշինության) մրցունակության բարելավմանը և ճյուղի զարգացմանը, արդյունաբերության ճյուղի արտադրողականության բարձրացմանը, արդյունաբերական արտադրանքի արտահանման դիվերսիֆիկացմանը, նոր ներդրումների ներգրավմանը:

          Կարգավորման նպատակը և բնույթը։ Նախագծի ընդունմամբ նախատեսվում է հավանություն տալ սարքաշինական արդյունաբերության զարգացման հնգամյա ծրագրին՝ նշելով զարգացման հիմնական ռազմավարական ուղղությունները։

Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք։ Նախագիծը մշակվել է Հայաստանի Հանրապետության էկոնոմիկայի նախարարության կողմից:

         Ակնկալվող արդյունքը։ Նախագծի ընդունմամբ նոր հնարավորություններ կստեղծվեն ոլորտի զարգացման համար, պետության աջակցության գործիքակազմը նկատելիորեն կբարձրացնի ոլորտի տնտեսավարողների մրցունակությունը համաշխարհային շուկայում, հետևաբար դրական ազդեցություն կունենա նաև տնտեսական աճի վրա: Բացի այդ, կստեղծվեն նոր աշխատատեղեր, կավելանան արտադրության և արտահանման ծավալները։

         Այլ տեղեկություններ։ Սույն նախագծով ծրագրի հաստատման կապակցու­թյամբ պետական բյուջեում նախատեսվում է եկամուտների և ծախսերի ավելացում։

Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050 կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ

Նախագիծը բխում է ՀՀ Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագրի «ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ» բաժնի 2.1. «Մշակող արդյունաբերություն» կետից։ Հայաստանը, ունենալով ծավալներով փոքր տնտեսություն, միջազգային շուկաներում կարող է մրցունակ լինել՝ թողարկելով որակային բարձր հատկանիշներով աչքի ընկնող և մրցունակ արտադրանք։ Հետևաբար Կառավարության կողմից պետք է իրականացվեն համապատասխան քայլեր վերոնշյալ նպատակն ապահովելու ուղղությամբ։