ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2019-2023 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ
- Անհրաժեշտությունը
«Հայաստանի Հանրապետության 2019-2023 թվականների զբաղվածության ռազմավարությունը հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշման ընդունումը բխում է ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N 650-Լ որոշմամբ հաստատված N 1 հավելվածի՝ «Կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի կատարումն ապահովող միջոցառումների» ծրագրի 6-րդ կետի պահանջից:
2. Ընթացիկ իրավիճակը և տվյալ բնագավառում իրականացվող քաղաքականությունը
Հայաստանի Հանրապետությունում զբաղվածության ոլորտի վերջին ռազմավարությունը նախատեսված էր 2013-2018 թվականների համար: Այդ ռազմավարության ժամկետը ավարտվել է 2018 թվականի դեկտեմբերին, ինչով պայմանավորված անհրաժեշտություն է առաջացել նոր ռազմավարության մշակման և կյանքի կոչելու համար: 2013-2018 թվականների զբաղվածության ռազմավարությունը որպես թիրախ սահմանել էր անցումը զբաղվածության պասիվ ծրագրերից ակտիվ ծրագրերի, ինչով պայմանավորված աստիճանաբար ավարտին հասցվեց գործազրկության նպաստի ծրագիրը, որպես զբաղվածության պասիվ ծրագիր և ազատված ռեսուրսները ուղղվեցին զբաղվածության նոր ակտիվ ծրագրերի ներդրմանը` հիմնված կայուն զբաղվածության ապահովման սկզբունքի վրա: Միաժամանակ պետք է նկատել, որ ներդրված ակտիվ ծրագրերը ունեցել են մի շարք կազմակերպակառավարչական խնդիրներ և սահմանափակումներ, որոնք նվազեցրել են այդ ծրագրերի կիրառման հնարավորությունը: Ռազմավարության իրականցման ընթացքում նաև զգալիորեն փոխվել է զբաղվածության ծրագրերից բխող հիմնական գործողությունների վեկտորը և տարեց տարի անցում է կատարվել կայուն զբաղվածության ակտիվ ծրագրերից ժամանակավոր զբաղվածության ծրագրերի (2016-2018 թվականներին զբաղվածության ամենամյա տարեկան ծրագրի բյուջեի մոտ 60%-ը կազմել էին ժամանակավոր զբաղվածության ծրագրերը): Նշված փոփոխությունները լուծել են բնակչության զբաղվածությունը կարճաժամկետ ժամանակահատվածում և ակնհայտ էր, որ ի սկզբանե չէին կարող էականորեն ազդել գործազրկության մակարդակի և գործազուրկների թվի կրճատման վրա: Զբաղվածության խնդիրների լուծման վրա իր էական բացասական ազդեցությունն է ունեցել նաև երկրի ընդհանուր սոցիալ-տնտեսական վիճակի փոփոխությունը՝ պայմանավորված համախառն ներքին արդյունքի աճի տեմպերի կտրուկ դանդաղեցմամբ, նոր ստեղծվող աշխատատեղերի թվաքանակի նվազմամբ, մեկ թափուր աշխատատեղի ծանրաբեռնվածության մեծացմամբ, գործազրկության միջին ժամկետի ավելացմամբ և այլն: Զբաղվածության ծրագրերի արդյունավետության վրա իր բացասական ազդեցությունն է թողել նաև նպաստների համակարգը, երբ ամեն գնով նպաստ ստանալու ձգտումը բնակչության մի որոշ մասի մոտ առաջացրել է աշխատռանքից խուսափելու կամ ոչ ֆորմալ զբաղված հանդես գալու ձգտումը: Այս երևույթը էլ ավելի է ամրապնդել աշխատաշուկայում առկա ցածր աշխատանքի վարձատրությունը, ինչով պայմանավորված բնակչության մի մասը գերադասել է ստանալ նպաստ, այլ ոչ թե լինել զբաղված:
2019 թվականի փետրվարի 14-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրին հավանություն տալու մասին» ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվել է զբաղվածության միջոցով նպաստների ապախթանումը. քաղաքացիների կենսամակարդակի և սոցիալական վիճակի բարելավումը, սոցիալական իրավունքների լիարժեք և արդյունավետ իրականացումը, որի համար հիմք պետք է դառնա հավասար հնարավորությունների ապահովումը և աշխատանքի քաջալերումը։ Երկրում աղքատության հաղթահարման առաջնային գործիքը՝ ըստ կատավարության ծրագրի, պետք է դառնա աշխատանքը, աշխատանքի համար իրական հնարավորությունների ստեղծումը: Կառավարությունը նպատակադրվել է մինչև 2023 թվականը վերացնել ծայրահեղ աղքատությունը, էապես նվազեցնել աղքատությունը: Այս նպատակի իրագործման համար առանցքային նշանակություն են ունենալու բնակչության աղքատ խավի շրջանում կրթության և աշխատանքի քաջալերումը, գործարարությունը խթանող ծրագրերի իրականացումը: Նախատեսվում է բարձրացնել զբաղվածության կարգավորման պետական ծրագրերի հասցեականությունը, ներդնել նոր ծրագրեր՝ նպատակաուղղված աշխատաշուկայում երիտասարդների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, կանանց մրցունակության բարձրացմանը, «կրթություն-աշխատաշուկա» փոխառնչությունների խթանմանը, առկա թափուր աշխատատեղերի համալրմանը, արդյունքում՝ գործազրկության մակարդակի նվազմանը:
Հաշվի առնելով կառավարության ծրագրի վերը նծված նպատակադրումները, զբաղվածության ոլորտի 2019-2023 թվականների ռազմավարությունը ձեռք է բերում առավել մեծ կարևորություն:
3. Կարգավորման նպատակը և բնույթը
Ռազմավարությամբ ամրագրվում է, որ ՀՀ կառավարության զբաղվածության ռազմավարության առաքելությունը կայանում է ներառական հենքի վրա տնտեսական միջավայրի ու մարդկային կապիտալի զարգացման, զբաղվածության ոլորտի արդյունավետ կառավարման արդյունքում բնակչության զբաղվածության մակարդակի բարձրացումը, սոցիալական երաշխիքների ապահովումը և աշխատունակ հասարակության արժանապատիվ աշխատանք ունենալու հնարավորությամբ՝ զբաղվածների ու նրանց ընտանիքների կյանքի որակի շարունակական բարելավման խթանումը:
Զբաղվածության ռազմավարության շրջանակներում դիտարկվում են հետևյալ չորս գլխավոր նպատակային հենասյուները կամ մակրոնպատակները.
- Ներառական տնտեսական զարգացման ապահովմամբ՝ ակտիվ աշխատաշուկայի ձևավորումը, բնակչության երկարաժամկետ գործազրկության մեղմումն ու կայուն զբաղվածության ապահովումը։
- «Կրթություն-աշխատաշուկա» արդյունավետ փոխառնչության ձևավորումը։
- Արժանապատիվ աշխատանքի ապահովումը բոլոր համապատասխան սոցիալական խմբերում՝ տարածաշրջանային բևեռացումների զսպմամբ։
- Զբաղվածության միջոցով կյանքի որակի բարձրացմանը նպաստելը, միջին խավի ընդլայնումը:
Զբաղվածության ռազմավարության հիմքում դրվում են այնպիսի սկզբունքներ, ինչպիսիք են զբաղվածության քաղաքականության ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներն ու զարգացումները, զբաղվածության նոր ակտիվ ծրագրերի ներդրումը, դրանց վերաբերյալ հանրության շարունակական իրազեկումը, զբաղվածության երիտասարդակենտրոն քաղաքականության ակտիվացումը: Միաժամանակ որպես առաջնային թիրախային խմբեր ամրագրվում են նաև հաշմանդամություն ունեցող անձինք, տարեցները և ոչ մրցակցային գիտելիքներ ու կարողություններ ունեցող անձինք։ Ռազմավարության մեկ այլ կարևոր մոտեցում է մարդկային կապիտալի զարգացմանն ուղղված զբաղվածության քաղաքականության իրականացումը, գիտելիքահեն ու աշխատաշուկայի որակական և քանակական պահանջներին համարժեք աշխատուժի առաջարկի ձևավորումը, կրթություն-աշխատաշուկա փոխադարձ համապատասխանեցման արդյունքում տնտեսության պահանջմունքներին համապատասխան որակյալ աշխատուժի ձևավորում և աշխատաշուկա մուտքի ապահովում, մասնագիտական կողմնորոշման ու կարիերայի զարգացման ծրագրերի ամբողջական գործարկում։
Ռազմավարության կարևոր սկզբունքներից է նաև գործատուների հետ պրոակտիվ համագործակցության խթանումը, նրանց ներգրավումը աշխատուժի ձևավորման, գործազուրկների աշխատաշուկա մուտքի, աշխատուժի գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների շարունակական զարգացման գործընթացներում, ինչպես նաև գործատուների շրջանում կորպորատիվ սոցիալական պատասխանատվության ինստիտուտի կայացմանն աջակցությունը, որը կդրսևորվի սոցիալական ձեռնարկատիրության ինստիտուտի ամբողջական ներդրմամբ։
4. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք
Նախագիծը մշակվել է Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից` Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության աջակցությամբ ներգրավված փորձագետների և աշխատանքի սոցիալական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտի մասնագետների մասնակցությամբ:
5. Ակնկալվող արդյունքը
Ելնելով վերը նշված սկզբունքներից, ռազմավարության իրականացման արդյունքում ակնկալվում է զբաղվածության խթանման միջոցով աշխատող աղքատների թվաքանակի կրճատում, աշխատանքի վարձատրության համակարգի արդիականացում, աշխատանքային իրավունքի ինստիտուտի հետևողական կայացում` ուղղված աշխատողների պաշտպանվածության վստահելիության մակարդակի բարձրացմանն ու ամրապնդմանը: Միաժամանակ նախատեսվում է, որ կհաջողվի կրճատել ոչ ֆորմալ զբաղվածությունը, կապահովվի աշխատանքի շուկայում աշխատուժի առաջարկի և պահանջարկի հավասարակշռության հնարավորինս բարձր մակարդակ, կկրճատվի բնակչության շրջանում գործազրկությունը, կապահովվի անձի համար արժանապատիվ աշխատանքի երաշխիքներ։
ՏԵՂԵԿԱՆՔ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2019-2023 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՄ ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԲՅՈՒՋԵՈՒՄ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԵՎ ԾԱԽՍԵՐԻ ԱՎԵԼԱՑՄԱՆ ԿԱՄ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
«Հայաստանի Հանրապետության 2019-2023 թվականների զբաղվածության ռազմավարությունը հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշումն ընդունվելուց հետո պետական կամ տեղական ինքնակառավարման բյուջեում 2019 թվականին եկամուտների և ծախսերի ծավալների փոփոխություն չի նախատեսվում, իսկ հետագա տարիներին ծախսերի ծավալները կսահմանվեն զբաղվածության կարգավորման ամենամյա պետական ծրագրով: