«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծեր

Նախագծով առաջարկվում է Հայաստանի Հանրապետության 2013 թվականի դեկտեմբերի 5-ի վարչական դատավարության օրենսգրքի (հետայսու՝ Օրենսգիրք) 216․3 հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ սահմանելով հակընդդեմ հայցի ներկայացման ընթացակարգը։ Սույն հոդվածի 4-րդ, 5-րդ և 6-րդ մասերի համաձայն․ 4. Բռնագանձման վերաբերյալ գործով հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին դատարանի որոշումը ստանալու պահից երկշաբաթյա ժամկետում պատասխանողը կարող է ներկայացնել հակընդդեմ հայց, եթե հակընդդեմ հայցի բավարարումը լրիվ կամ մասամբ բացառում է սկզբնական հայցի բավարարումը: 5. Հակընդդեմ հայցը ներկայացվում է հայց ներկայացնելու ընդհանուր կանոններով՝ սույն հոդվածի 4-րդ մասի առանձնահատկությունների հաշվառմամբ: 6. Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու, ինչպես նաև գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները պարզելու համար գործի քննությունը բանավոր ընթացակարգով անցկացնելու անհրաժեշտության դեպքերում վարչական դատարանը կայացնում է բռնագանձման վերաբերյալ գործի քննությունը բանավոր ընթացակարգով անցկացնելու մասին որոշում՝ նշելով դատական նիստի անցկացման վայրի և ժամանակի մասին: Այսպիսով, հայցի ներկայացման պարտականությունը դրվում է անձի վրա, որը ֆինանսական միջոցների և անհրաժեշտ իրավաբանական գիտիլիքների բացակայության պատճառով հնարավորություն չի ունենալու ներկայացնել հակընդդեմ հայց։ Նախագծի հողինակի այս մոտեցումը կարող է հանգեցնել արդար դատաքննության իրավունքի խախտման։ Արդար դատաքննության իրավունքի ապահովման միջոցներից կարող է լինել անձի իրավունքների և հակընդդեմ հայց ներկացնելու կարգի և պայմանների վերաբերյալ պատասխանողին հուշաթերթիկ ուղարկելը։ Միասնական ձևանմուշի հիման վրա կարող է մշակվել հուշաթերթիկը՝ հաշվի առնելով դատարանի ծանռաբեռնվածությունը։ Ինչպես նաև սույն գործերով անձինք կարող են ազատվել դատարանում պետական տուրքի վճարման պարտականությունից։ Ելնելով վերոգրալից, առաջարկում ենք․  Օրենսգրքի 216․3 հոդվածը լրացնել հետևալ մասով․ «7․ Բռնագանձման վերաբերյալ գործով հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին դատարանի որոշման հետ պատասխանողը ստանում է հակընդդեմ հայց ներկայացնելու իր իրավունքի իրացման կարգի և պայմանների վերաբերյալ հուշաթերթիկ»։  Լրացնել «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածը (Դատարաններում պետական տուրքի գծով արտոնությունները) հետևյալ կետով․ «հայցվորները՝ բռնագանձման վերաբերյալ գործով հակընդդեմ հայց ներկայացնելու դեպքում»։

Նախագծով առաջարկվում է Հայաստանի Հանրապետության 2007 թվականի փետրվարի 21-ի դատական օրենսգրքի (հետայսու՝ Օրենսգիրք) 37-րդ հոդվածի 1-ին մասում «26» թիվը փոխարինել «23» թվով, 41-րդ հոդվածի 3.1-րդ մասում «6» թիվը փոխարինել «9» թվով: Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ՝ Վերաքննիչ դատարան) ծանրաբեռնվածությունը նվազեցնելու անհրաժեշտությամբ՝ դատական կազմերի ավելացմամբ և ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ՝ Վարչական դատարան) դատավորների թվի կրճատմամբ։ Սահմանվել է անբողոքարկելի վարչական ակտերի հիման վրա հանրային իրավական դրամական պահանջով գումարի բռնագանձման վերաբերյալ գործերի քննման ընթացակարգ՝ պատասխանողի կողմից վարչական ակտի իրավարաչափությունը քննարկելու վերաբերյալ Վարչական դատարան համապատասխան պահանջի ներկայացմամբ (Տե՛ս հիմնավորում «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի ընդունման։ https://www.e-draft.am/projects/334/justification): Հանրային իրավական դրամական պահանջներով գումարի բռնագանձման վարույթի իրականացման ընթացակարգային փոփոխությունը Վարչական դատարանի հնարավոր ծանրաբեռնվածության՝ դատավորնի թվի կրճատմամբ, նվազեցման միջոց է։ Նախագծի հիմնավորման մեջ նշվում է Վարչական դատարանի դատավորների թվի ավելացումը որպես Վերաքննիչ դատարանի ծանրաբեռնվածության պատճառ: Այսպիսով, Նախագծով առաջարկվում է նորից կրճատել Վարչական դատարանի դատավորների թիվը Վերաքննիչ դատարան ներկայացվող բողոքների թիվը նվազեցնելու նպատակով։ Վարչական դատարանի դատավորների թվի ավելացումը հասարակական սուր պահանջի արդյունք էր, որն էլ հանգեցրեց Վարչական դատարանի դատավորների թվի ավելացման։ Անհրաժեշտ է նշել, որ նույնիսկ «26» դատավորի կազմով Վարչական դատարանում շարունակվում է խախտվել ողջամիտ ժամկետում գործը քննելու սահմանադրաիրավական պահանջը (Տե՛ս դատական գործեր՝ ՎԴ6/0205/05/12, ՎԴ6/0034/05/14, ՎԴ/4128/05/15 և այլն): Մասնավորապես՝ որոշակի դատավորների մոտ (առավելապես մարզային նստավայրերում) դեռևս շարունակվում են վարչական գործերի քննության ձգձգումները, ընդ որում՝ Վարչական դատարանում դատական նիստերը վերսկսելու վերաբերյալ որոշումները շատ դեպքերում կայացվում են դատարանի ծանրաբեռնվածության պատճառով․ միևնույն գործի շրջանակներում դատական նիստերը վերսկսվում են մի քանի անգամ: Հակընդդեմ հայց ներկայացնելու ինստիտուտի ներդրումը ամրացված չէ որևէ վերլուծական աշխատանքով՝ կազմված քանական և որակական ցուցանիշներով, որոնք հնարավորություն կտային համեմատական անցկացնել ակնկալվող արդյունքի և ներկա իրավիճակի հետ։ Վերաքննիչ դատարանի ծանրաբեռնվածության նվազեցման այնպիսի մի միջոց է ընտրվել, որը հանգեցնելու է հետագայում Վարչական դատարանի ծանրաբեռնվածության և ողջամիտ ժամկետներում գործերի քննության պահանջի խախտման։ Ելնելով վերոգրալից, առաջարկում ենք․  Վերաքննիչ դատարանի դատավորների թվի ավելացումը չիրականացնել Վարչական դատարանի դատավորների թվի կրճատմամբ: