В стадии разработки

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳԻՐՔ» ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ», «ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐ

96 - За
119 - Против

Все рекомендации по содержанию проекта включаются в кратком содержании,онлайн письма - в течении 2 рабочих дней, эл. письма - в течении 10 рабочих дней

project.digest.no	Автор предложения, дата получения	Содержание предложения	Заключение	Сделанные изменения
	1	2	3	4
1	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:26:12	«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 4. Սկզբունքորեն խնդրահարույց է նաև Օրենքի 12-րդ հոդվածի 3-րդ մասով առաջարկվող իրավակարգավորումը, որն ըստ էության, ոչ այլ ինչ է, քան հայեցողական ռիսկերի գեներացում: Բանն այն է, որ դրանով էական կարգապահական խախտումը հասկացությունը կախվածության մեջ է դրվել այնպիսի վերացական կատեգորիաներից, ինչպիսիք են նշված խախտման անհամատեղելիությունը դատավորի կարգավիճակի հետ՝ կախված կատարման հանգամանքներից և առաջացրած հետևանքներից: Նման մոտեցումը, բնականաբար, անընդունելի է դրանից բխող բոլոր բացասական հետևանքներով:	Չի ընդունվել:	Տե՛ս կետ 60:
2	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:26:12	«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 5. Ինչ վերաբերում է Օրենքի 14-րդ հոդվածի ամբողջական խմբագրությանը, ապա պետք է նկատի ունենալ, այն գրեթե ամբողջությամբ կրկնում է «Սահմանադրական դատարանի մասին» գործող սահմանադրական օրենքով և ՀՀ Դատական օրենսգիրք սահմանադրական օրենքով սահմանված իրավակարգավորումները: Այն սոսկ նորմերի մեխանիկական կրկնություն-վերարտադրություն է:	Չի ընդունվել:	Սահմանադրական դատարանի դատավորի վարքագծի կանոնները վերաբերելի չափով համապատասխանեցվել են դատավորի վարքագծի կանոններին:
3	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:29:13	«Ապահովագրության և ապահովագրական գործունեության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 1. Օրենքի 115.1-ին հոդվածի շրջանակներում նախատեսվել է, որ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին իր գործառույթների իրականացման կապակացությամբ տեղեկատվության տրամադրումը չի համարվում բանկային գաղտնիքի հրապարակում, մինչդեռ, ակներև է, որ պետք է այս պարագայում նշված լիներ «ապահովագրական գաղտնիքի հրապարակում» այնքանով, որքանով նշված օրենքը չի կարգավորում բանկային գաղտնիքին առնչվող հարաբերությունները:	Ընդունվել է:	Նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն:
4	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:29:13	«Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 1. Որևէ կերպ հիմնավորված չէ Օրենքով սահմանված այն մոտեցումը, որի համաձայն` ԲԴԽ նախագահի պաշտոնային դրույքաչափը պետք է իջեցվի և հավասարեցվի ԲԴԽ անդամի պաշտոնային դրույքաչափին այն դեպքում, երբ վերջինս դատական իշխանության անկախությունը երաշխավորող մարնի ղեկավարն է: Նախագծի հիմնավորման մեջ այս առումով ևս որևէ հիմնավորում առկա չէ:	Ընդունվել է:	Փաթեթից խնդրո առարկա նախագիծը հանվել է:
5	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:29:13	«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 1. Օրենքի 1-ին հոդվածում առկա հղման մեջ, թերևս, առկա է բացթողում: «151-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին և 6-րդ կետերով» բառերն անհրաժեշտ է փոխարինել «151-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին և 5-րդ կետերով» բառերով, քանի որ Դատական օրենսգրքի առաջարկվող 151-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 6-րդ կետով հարկադիր կատարման ենթակա որևէ ակտի կատարում նախատեսված չէ:	Ընդունվել է:	Նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն:
6	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:29:13	«Արդարադատության ակադեմիայի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 1. Ակներև է, որ Արդարադատության ակադեմիայի կառավարման մարմինը բացառապես Խորհուրդն է, որն այս պարագայում պետք է ողջամտորեն հանդես գա ցանկացած առարկայական ծրագրի կազմման և որպես պարտադիր դասընթաց ներառման միակ պատասխանատու: Առավելևս, երբ նույն օրենքի 19-րդ հոդվածի 11-րդ կետի համաձայն՝ ծրագրի մեջ պետք է ընդգրկվեն նաև՝ 1) կրթական չափորոշիչները. 2) ուսուցման ձևը. 3) ուսումնառության ժամաքանակը և ժամկետը, բացառությամբ սույն օրենքով նախատեսված դեպքերի. 4) գնահատման եղանակը, եթե ուսուցման ավարտին նախատեսվում է գնահատում. 5) դասավանդվող առարկայական կուրսերի և դրանցում ներառվող թեմաների նկարագիրը: Նման պայմաններում պարտադրել ակադեմիայի խորհրդին այս կան դասընթացը ներառել ծրագրի մեջ, ուղղակիորեն հակասում է նույն օրենքով սահմանված Խորհրդի կարգավիճակին: (Օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մաս, 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետ)։ Ընդ որում, առաջարկվող կարգավորման խոցելիությունն ակնհայտ է դառնում հատկապես այն իրողության հաշվառմամբ, որ այն ենթադրում է Օրենքի 19-րդ հոդվածի 9-րդ հոդվածով նախատեսված բոլոր սուբյեկտների` Ուսումնական հարցերի հանձնաժողովի, Բարձրագույն դատական խորհրդի, գլխավոր դատախազի, քննչական կոմիտեի նախագահի, հատուկ քննչական ծառայության պետի կամ արդարադատության նախարարի որպես անհրաժեշտ որակված բոլոր առարկաների պարտադիր ներառում վերապատրաստման ծրագրերում: Բնականաբար, նշված կարգավորումն իմաստազրկում է Խորհրդի` կրթական քաղաքանության մշակման հարցում ունեցած կարգավիճակը:	Ընդունվել է:	Խնդրո առարկա նախագիծը փաթեթից հանվել է:
7	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:29:13	Քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եվ լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 1. Ակնհայտ է, որ անհրաժեշտ է փոփոխել օրենսգրքի 314.2-րդ հոդվածի բովանդակությունը «Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողով բառերը» փոխարինելով «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով» բառերով:	Ընդունվել է։	Նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն։
8	Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա 26.08.2019 22:29:13	Քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եվ լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ: 2. Մեր համոզմամբ, կոռուպցիոն հանցագործությունների ցանկը սահմանող նշված հավելվածը պետք է ուժի մեջ մտնի «Հակակոռուպցիոն կոմիտեի մասին» օրենքի նախագծի և համապատասխան հարակից նախագծերի ուժի մեջ մտնելու հետ միաժամանակ:	Չի ընդունվել:	Կոռուպցիոնհանցագործությունների ցանկի հստակեցումը և օրենքով նախատեսումը անկախ նոր հակակոռուպցիոն մարմնի ստեղծման հանգամանքից, հանդիսանում են պահի հրամայական: Ուստի, կոռուպցիոն հանցագործությունների ցանկի օրենքով հստակեցումը բացառապես Հակակոռուպցիոնկոմիտեի ստեղծմամբ պայմանավորելը նպատակահարմար չէ: «Քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը կարող է ուժի մեջ մտնել ավելի վաղ: Ավելին, իրավապահ մարմիններին դրանով կտրվի հնարավորություն՝ կոռուպցիոն հանցագործությունների նոր ցանկով որոշակի ժամանակ աշխատելու, Հակակոռուպցիոն կոմիտեի գործունեությանհամար մասնագիտական հենք ստեղծելու տեսանկյունից:
9	Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 26.08.2019 17:19:51	Առաջարկ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք», «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքներում և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների նախագծերի վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից մշակվել է «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք», «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքներում և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների նախագծեր, որոնց վերաբերյալ առկա են որոշ մտահոգություններ: Ներկայացված նախագծերի փաթեթում, որպես ընդունման հիմնավորում, մատնանշված է 2018 թվականին Հայաստանի Հանրապետությունում տեղի ունեցած թավշյա, ոչ բռնի հեղափոխությունից հետո հաստատված քաղաքական իշխանության համար իրապես անկախ, կոռուպցիայից և հովանավորչությունից զերծ դատական իշխանության ձևավորման առաջնահերթ խնդրի լուծման անհրաժեշտությունը և որպես գերակա նպատակ՝ գործադիր իշխանության ապօրինի միջամտությունից զերծ և դատավորների կողմից անձնական, նյութական շահագրգռվածությամբ՝ կաշառքով առաջնորդվելու հնարավորությունները բացառող իրավական կառուցակարգերի ներդրման ապահովումը: Անշուշտ, անկախ և կոռուպցիոն երևույթներից զերծ դատական իշխանության ձևավորման համար չափազանց կարևոր նախապայման է հանդիսանում քաղաքական կամքի առկայությունը։ Սակայն եթե այդ քաղաքական կամքը չի ուղեկցվում և չի լրացվում ոլորտի ամբողջական բարեփոխման և որակական վերափոխման համապարփակ հայեցակարգային ծրագրերով և ուղենիշներով, տվյալ քաղաքական կամքը չի ստանա իրավական շունչ, այլ կերպ ասած՝ ժամանակի ընթացքում կփոշիացվի։ Այս տեսանկյունից գտնում ենք, որ ներկայացված նախագծերի փաթեթն ի զորու չէ լուծել հիմնավորումներում մատնանշված նպատակները, քանի որ բացի այն, որ կրում է հատվածական բնույթ, այն նույնիսկ իրավիճակային համարել հնարավոր չէ այն պատճառով, որ չի ենթադրում շտկել ներկայիս բացասական իրողությունները: «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի մասով 1. «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու վերաբերյալ ներկայացված օրենքի նախագծով առաջարկվում է օրենքի 97-րդ հոդվածի 1-ին մասով դատավորների համար նախատեսված տարիքային նվազագույն շեմը 28-ի փոխարեն սահմանել 25-ը։ Ենթադրաբար նախագծի այս փոփոխությամբ նպատակ է հետապնդվում ընդլայնել դատավորների թեկնածուների կադրային ռեզերվը, սակայն ինչքանով կարող է այն լուծել վերոնշյալ խնդիրներն ու հասանելի դարձնել նպատակը, առավել քան կասկածելի է։ Մասնավորապես՝ բանիմաց կադրերին դատական իշխանության մեջ ներգրավելու հարցում տարիքային ցենզի նվազեցումը ոչ միայն բացասաբար կազդի դատական իշխանության որակի վրա՝ փորձառության առումով, այլ նաև այլ պայմանների (օրինակ՝ նյութական) չապահովման դեպքում կդառնա ընդամենը փորձաշրջան նոր իրավաբան մասնագետների համար։ 2․ Վերջին մեկ տարում ծավալված քաղաքական և իրավական քննարկումներին հակառակ նախագծով կարգավորված չէ նաև 2018 թվականին Հայաստանի Հանրապետությունում տեղի ունեցած թավշյա, ոչ բռնի հեղափոխությունից հետո հրամայական դարձած դատավորների զտման (վեթինգի) համար իրավական անհրաժեշտ մեխանիզմների ներդրման հարցը, որը հնարավորություն կտար նորովի մոտեցում ցուցաբերել դատական իշխանությանը անհրաժեշտ կադրային կանխատեսելի քաղաքականություն իրականացնելու համար։ Առաջարկ․ Գտնում ենք, որ դատական համակարգի բարեփոխումները պետք է ընթանան առաջարկվողից հակառակ ուղղությամբ, մասնավորապես՝ 1․ Օրենսդրորեն նախատեսել դատավորների վեթինգի գործընթացի համար անհրաժեշտ մեխանիզմներ, 2․ բարձրացնել դատավորների թեկնածուների համար փորձառության պահանջը, ուստի նաև տարիքը, 3․ ապահովել բարձր նյութական ապահովվածություն՝ բանիմաց և փորձառու կադրերի համար դատական համակարգի գրավչությունը բարձրացնելու համար, 4․ իրավական համակարգում ավելացնել դատական նախադեպերի կիրառելիության ծավալը՝ իրացվող նորմերի կանխատեսելիության աստիճանը բարձրացնելու նպատակով, 5․ վերափոխել դատական համակարգի աստիճանակարգվածության մոդելը՝ առավել պարզ և սեփական աստիճանում պատասխանատու դատական ատյան ձևավորելու համար։ Նշված գործոնները պետք է հանդիսանան այն ուղենիշները, որոնք պետք է ձևավորեն դատական արդյունավետ և արդարամիտ իշխանություն հաստատելու օրակարգը։ «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի մասով Հաջորդ հիմնարար խնդիրը վերաբերում է «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում առաջարկվող փոփոխություններին, մասնավորապես՝ նախագծի 7-րդ հոդվածով կարգավորվող հարաբերություններին առ այն, որ 2019թ․ օգոստոսի 1-ից մինչև հոկտեմբերի 31-ը հրաժարական ներկայացրած ՍԴ դատավորի նկատմամբ անկախ տարիքից կպահպանվի իր հրաժարականի պահին ունեցած աշխատավարձը՝ հավելավճարներով և այլ սոցիալական երաշխիքներով։ Թեև նշված իրավակարգավորումը որոշակիորեն հնարավորություն է տալիս հաղթահարել ՍԴ շուրջ ներկայումս առաջացած իրավական ճգնաժամը՝ հարկ է գիտակցել, որ այն կարող է արդար չընկալվել հարկատուների վճարած միջոցները անաշխատ ծախսելու առումով, և համարվել, որ հակասում է իրավունքի հիմնարար սկզբունքներից իրավահավասարությանը՝ բացառություն նախատեսելով միայն ՍԴ դատավորների համար։ Առաջարկ․ ՍԴ շուրջ առաջացած ճգնաժամը նախագծով առաջարկվող տարբերակով չլուծվելու պարագայում անհրաժեշտ է այն հանգուցալուծել ՍԴ դատավորների զտման (վեթինգի) գործընթացի միջոցով՝ կիրառելով գույքային, մասնագիտական բաղադրիչները։ Այս մոտեցումը չի կարող դիտարկվել որպես իրավահավասարության սկզբունքի խախտում, քանի որ այս գործընթացի իրավակարգավորումները նախատեսված են դատական համակարգի մյուս ներկայացուցիչների համար։ Եզրակացություն Վերոնշյալ հանգամանքներով պայմանավորված՝ անհրաժեշտ ենք համարում համապարփակ և ընդգրկուն մասնակցային քննարկումների արդյունքում ձևավորել դատական իշխանության բարեփոխումների հայեցակարգային օրակարգ և առաջնորդվել պետականաշինության տեսանկյունից հեռահար և ողջամիտ նպատակներով և ծրագրերով։ Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն	Ընդունվել է ի գիտություն:	Առաջարկի 3-5-րդ կետերն ընդունելի են և արտահայտված են ՀՀ դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թթ. ռազմավարության և դրանից բխող գործողությունների ծրագրերում: Մասնավորապես, նախատեսվում է բարձրացնել դատավորների վարձատրությունը՝ առաջատար մասնագետների ներգրավելու համար: Նախատեսվում են նաև լայնածավալ կարողությունների զարգացման միջոցառումներ, ինչպես նաև դատավորների անկախության ամրապնդմանը նպաստող գործողություններ: Ինչ վերաբերում է վեթինգի մեխանիզմներ ներդնելու առաջարկին, ապա գտնում ենք, որ ներկա իրողությունները, իրավունքի գերակայության շահը և ՀՀ ստանձնած միջազգային պարտավորությունները հաշվի առնելով՝ դատական համակարգի առողջացումն ավելի արդյունավետ կլինի առկա կառուցակարգերի կատարելագործման, քան սահմանադրությամբ չնախատեսված մարմնի և ընթացակարգերի գործարկման արդյունքում, որը հղի է անկանխատեսելի և վտանգավոր հետևանքներով: Դատավորի թեկնածուի հավակնորդի տարիքային շեմի իջեցման մասով տե՛ս կետ 80:
10	Հասմիկ Նազարեթյան 26.08.2019 18:16:34	Նկատի ունենալով, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների և հարակից օրենքների նախագծերի ընդունման հիմնավորումը և ընդունման վերջնարդյունքը դատավորների բարեվարքության գնահատման հավասարակշռված կառուցակարգ ներդնելն է՝ կարծում եմ՝ հարկ է ոչ միայն միակողմանի քննարկման և կարգավորման առարկա դարձնել հնարավոր առկա օրենսդրական թերությունների վերացումը, այլև նպատակին ուղղված այլ հարակից քայլերի ձեռնարկումը, օրենսդրական կարգավորումը, որով առավել քան արդյունավետ դատական համակարգ ունենալն ապահովվելու է: Այսպես, օրինակ՝ առաջարկվում է քննարկման առարկա դարձնել դատավորներին և բարձրագույն դատական խորհրդի անդամներին դիվանագիտան կամ ծառայողական անձնագիր տրամադրելու հնարավորությունը՝ հաշվի առնելով, որ թե՛ տեսականորեն, թե՛ գործնականում հիշյալ անձինք ըստ անհրաժեշտության, երբեմն նաև սուղ ժամկետներում մասնակցում են միջազգային բնույթի մասնագիտական հավաքների: Ընդ որում՝ իրավակարգավորման հնարավոր ռիսկերի բացառման նպատակով կարելի է անձնագրերի գործողությունը սահմանափակել մասնագիտական կամ ծառայողական անհրաժեշտության սահմաններում: Միաժամանակ հարկ է նկատել, որ օրենսդրությունը Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի դատավորներին դիվանագիտական անձնագիր կրելու իրավունք է վերապահել, inter alia, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների այլ ներկայացուցիչների, մինչդեռ միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ այն կրելու իրավունք ունեն նաև դատավորները, և մեր օրենսդրությունում առկա տարբերակված մոտեցման վերաբերյալ որևէ հիմանվորում առկա չէ:	Չի ընդունվել:	Պարզ չէ, թե առաջարկը որքանով է վերաբերելի նախագծերի փաթեթի կարգավորման առարկային:
11	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկվում է 2019 թվականի օգոստոսի 1-ից մինչև հոկտեմբերի 31-ը հրաժարական ներկայացրած Սահմանադրական դատարանի դատավորի նկատմամբ անկախ տարիքից պահպանել իր հրաժարականի պահին ունեցած աշխատավարձը, դրա նկատմամբ սահմանված հավելավճարները և սոցիալական երաշխիքները, մինչև իր պաշտոնավարման տարիքը լրանալը, բացառությամբ նրա կողմից հանրային ծառայության անցնելու դեպքի։ Ի հիմնավորումն նշված առաջարկի՝ Արդարադատության նախարարությունը ներկայացնում է Հունգարիայի և Լեհաստանի փորձը, որտեղ համապատասխանաբար 2011-2012 և 2017-2018 թվականներին նախաձեռնվել է օրենսդրական փոփոխություններ դատավորների վաղ կենսաթոշակի անցնելու վերաբերյալ, մասնավորապես Հունգարիայում 2011 թվականին ընդունված օրենքի համաձայն` դատավորների և դատախազների կենսաթոշակի անցնելու տարիքը 70-ից փոխվեց 62-ի (աստիճանաբար բարձրանալով մինչև 65)՝ նրանց 70-ի փոխարեն կենսաթոշակի ուղարկելով 62 (65)-ում: Իսկ Լեհաստանում ներկայացված օրենսդրական փոփոխությունը նախատեսում էր երկրի Գերագույն դատարանի դատավորների 40%-ի վաղ կենսաթոշակի անցնելը: Ուշադրության է արժանի Արդարադատության նախարարության՝ որպես իր առաջարկի հիմնավորում ներկայացրած Հունգարիայի և Լեհաստանի փորձը, որոնք ներկայացվում են իբրև միջազգային լավագույն փորձ, այն պարագայում, երբ դրանք արդեն իսկ ձախողված և միջազգային կառույցների կողմից մերժված օրենսդրական նախաձեռնություններ են։ Այսպես․ Վենետիկի հանձնաժողովը 87-րդ լիակազմ նստաշրջանում (17–18 հունիսի 2011 թ․,) Հունգարիայի Հիմնական օրենքի վերաբերյալ հետևյալ եզրակացությունն է ներկայացրել․ «ինչպես նախատեսված է 26(2) հոդվածով, ընդհանուր կենսաթոշակային տարիքը կիրառելի է նաև դատավորների նկատմամբ։ Ընդունելով, որ դատավորի կենսաթոշակային տարիքի նվազեցումը (70-ից 62-ի) կազմում է դատական համակարգի բարեփոխումների մասը, Վենետիկի հանձնաժողովը այն համարում է խնդրահարույց՝ համադրելով դատավորների անկախության, կարգավիճակի և անփոփոխելիության սկզբունքների հետ (…)։ Այն չի կարող օգտագործվել որպես միջոց դադարեցնելու այն դատավորների լիազորությունները, որոնք ընտրվել կամ նշանակվել են նախկին Սահմնադրության կարգավորումների համաձայն»։ Հետագայում № 33/2012 (VII 17) 16 հուլիսի 2012 թ․-ի Հունգարիայի Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ կենսաթոշակային տարիքի նվազեցումը ճանաչվեց հակասահմանադրական, ինչից հետո աշխատանքային դատարանների կողմից սկսվեց լիազորությունները դադարեցված դատավորների վերականգնումը իրենց պաշտոնում։ Իսկ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Բական ընդդեմ Հունգարիայի գործով (գանգատ № 20261/12, 23 հունիսի 2016թ) ճանաչեց Հունգարիայի Գերագույն դատարանի նախկին նախագահ Անդրաշ Բակայի իրավունքների խախտումը Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և 10-րդ հոդվածներով։ Լեհաստանի օրինակում ևս, ԵՄ դատարանը վճռել է, որ Լեհաստանը խախտել է ԵՄ օրենսդրությունը՝ հարկադրելով դատավորներին անցնել վաղ կենսաթոշակի, ինչը հակասում է դատավորների անկախության երաշխիքը հանդիսացող անփոփոխելիության սկզբունքին։ Միայն ավելացնենք, որ Լեհաստանի նախագահ Անջեյ Դուդան 2018 թվականի դեկտեմբերին ստորագրել է օրենք, որով իրենց պաշտոններում վերականգնվել են այն դատավորները, որոնք հարկադրաբար վաղաժամկետ անցել էին կենսաթոշակի։ Արդարադատության նախարարության կողմից մատնանշվել է նաև Բելգիայի և Դանիայի փորձը, որտեղ դատավորներին որոշակի տարիքից սկսած իրավունք է վերապահվում անցնել կենսաթոշակի մինչև պաշտոնավարման տարիքը լրանալը։ Այս պարագայում օրինակները որևէ աղերս չունեն առաջարկվող փոփոխության հետ հետևյալ հիմնավորումներով՝ ա․ առաջարկվող փոփոխությամբ դատավորները մինչև պաշտոնավարման տարիքը լրանալը անցնելու են ոչ թե կենսաթոշակի, այլ ստանալու են անաշխատ եկամուտներ, իսկ պաշտոնավարման տարիքը լրանալուց հետո միայն՝ կենսաթոշակ, բ․ առաջարկվող փոփոխությունը վերաբերում է ոչ թե որոշակի տարիքից սկսած կենսաթոշակի անցնելու հնարավորությանը, այլ մինչև հոկտեմբերի 31-ը հրաժարական ներկայացրած բոլոր ՍԴ դատավորներին, այս համատեքստում ՍԴ դատավորներ Վահե Գրիգորյանը 44, Արման Դիլանյանը 45, Արևիկ Պետրոսյանը 47, Հրայր Թովմասյանը 49, Արայիկ Թունյանը 53 տարեկանից (սրանք առավել ցայտուն օրինակներն են) կարող են անցնել անաշխատ եկամուներ ստանալուն մինչև պաշտոնավարման տարիքը լրանալը, գ․ առաջարկվող փոփոխությունը ոչ թե հնարավորություն է դատավորներին ավելի վաղ կենսաթոշակի անցնելու, այլ գործարք․ հրաժարականի դիմաց ստանալ անաշխատ եկամուտներ, դ․ առաջակվող փոփոխությունը վերջիվերջո վերաբերում է ոչ թե համընդհանուր բոլոր դատավորներին՝ նրանց հնարավորություն տալով ավելի վաղ անցնել հանգստի, ինչպես վերոնշյալ երկրներում է, այլ նպատակ է հետապնդում պարզապես ազատվել ՍԴ անցանկալի դատավորներից։ Բացի այդ, կարևոր է անդրադառնալ նաև Արդարադատության նախարարության ներկայացրած Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ՋԻ ԲԻ-ն և այլոք ընդդեմ Հունգարիայի գործով կայացված վճիռը, որտեղ Դատարանն ընդգծել է, որ «այն դատավորների մասով, ովքեր կամավոր դիմում են ներկայացրել օրենքով նախատեսված ժամկետը վրա հասնելուց առաջ, պետությունը խախտում թույլ չի տվել, քանի որ. «(...) պետությունը չի խաղացել ակտիվ կամ ապօրինի դեր դիմումատուներին իրենց կամքին հակառակ կենսաթոշակի ուղարկելու հարցում»։ Նշված մեջբերումից ակնհայտ է, որ խախտում առկա չէ միայն այն դեպքում, եթե դիմումները կամավոր են ներկայացվել, ինչը ենթադրում է, որ պետությունը ակտիվ կամ ապօրինի դեր չի խաղացել, այսինքն՝ դիմումը պետք է բացառապես հիմնված լինի դատավորի ազատ կամարտահայտության վրա։ Այս համատեքստում անգամ եթե մինչև հոկտեմբերի 31-ը որևէ ՍԴ դատավոր հրաժարականի դիմում ներկայացնի, ապա այն չի կարող համարվել ազատ կամարտահայտություն, քանի որ պետությունը արդեն իսկ խաղացել է ակտիվ դեր, մասնավորապես՝ ա) ամիսներ շարունակ կեղծ օրակարգ է մտցվել Սահմանադրական դատարանի ճգնաժամի վերաբերյալ Սահմանադրական դատարանի «դատավոր»-«անդամ» բառախաղի համատեքստում Սահմանադրական դատարանի անդամների լիազորությունները դադարեցնելու նպատակով, բ) ամիսներ շարունակ օրենսդիր և գործադիր իշխանության ներկայացուցիչների կողմից պրոպագանդվում է ՍԴ որոշ դատավորների անցանկալի լինելու վերաբերյալ, գ) Կառավարության կողմից նախաձեռնված օրենսդրական փոփոխությամբ ուղղակիորեն առաջարկվում է ՍԴ դատավորներին ներկայացնել հրաժարական անաշխատ եկամուտներ ստանալու դիմաց, դ) ՍԴ դատավորների հրաժարականի դիմում ներկայացնելու ցանկությունը և նախաձեռնությունը պատկանում է ոչ թե ՍԴ դատավորներին, այլ Կառավարությանը։ Վերոգրյալ փաստերի պայմաններում այլևս խոսք լինել չի կարող դիմում ներկայացնելու դատավորների կամավորության կամ ազատ կամարտահայտման մասին, ինչի պատճառով առաջարկվող փոփոխությունը հակասում է նաև Արդարադատության նախարարության մատնանշած Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճռին։ Շարունակությունը հաջորդիվ։	Չի ընդունվել:	Նախ, Նախագծով չի նվազեցվում դատավորների կենսաթոշակի տարիքը, այլ առաջարկվում է ժամանակավոր հնարավորություն՝ կամավոր հիմունքներով, որն ուղղված է Նախագծի հիմնավորմամբ ընդգծված նպատակին, այն է ՍԴ կազմավորման վերաբերյալ սահմանադրի տեսլականի իրագործումը: Բացի այդ, Արդարադատության նախարարության կողմից Հունգարիայի և Լեհաստանի փորձը երբևէ չի վկայակոչվել կամ որակվել որպես լավագույն միջազգային փորձ, այլ բերվել է որպես օրինակ՝ մատնանշելով, թե որն է այդ երկրներում կիրառված կառուցակարգի և Նախագծով առաջարկվող կարգավորման միջև էական տարբերությունը, այն է՝ վերջինիս կամավոր բնույթը: Տարբեր երկրներում դատավորների՝ իրենց պաշտոնավարման տարիքը լրանալուց առաջ կամավոր հիմունքներով հրաժարական տալիս նախատեսվել են տարբեր սոցիալական երաշխիքներ՝ ելնելով այդ երկրների առջև դրված խնդիրներից և դրանց սոցիալական և իրավական քաղաքականությունից: Սահմանադրական դատարանի դատավորներն անկախ տարիքից հրաժարական ներկայացնելու դեպքում վաղ կենսաթոշակի անցնելու իրավունք ունեն նաև գործող «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքով, որի 88-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն. «4. Սահմանադրության 213-րդ հոդվածով նախատեսված՝ մինչև Սահմանադրության 7-րդ գլխի ուժի մեջ մտնելը նշանակված Սահմանադրական դատարանի անդամի և սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո Սահմանադրական դատարանի դատավորի պաշտոնն առնվազն տասներկու տարի զբաղեցրած անձին նրա լիազորությունները հրաժարականի դիմում տալու միջոցով դադարելու դեպքում, անկախ նրա` օրենքով նախատեսված կենսաթոշակային տարիքը լրացած լինելու հանգամանքից, եթե պահպանվել են սույն օրենքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված պահանջները, և 12-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետով նախատեսված հիմքերով, Սահմանադրությամբ նախատեսված պաշտոնավարման առավելագույն տարիքը լրանալու, ինչպես նաև դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած վճռով անգործունակ ճանաչվելու հիմքով լիազորությունները դադարելու կամ դադարեցվելու դեպքում «Պետական պաշտոններ զբաղեցրած անձանց սոցիալական երաշխիքների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով և չափով նշանակվում է կենսաթոշակ:»: Իսկ նույն օրենքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասի վերաբերելի կարգավորումը նախատեսում է, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորի կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը չի կարող դադարեցվել այլ աշխատանք կատարելու դեպքում, բացառությամբ հանրային ծառայության անցնելու դեպքերի: Այլ կերպ ասած, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկվող կարգավորման տարբերությունը արդեն գոյություն ունեցող կարգավորումից հիմնականում այն է, որ նախագիծը չի նախատեսում Սահմանադրական դատարանի դատավորի պաշտոնը զբաղեցնելու ժամանակահատվածի վերաբերյալ պահանջ, ինչն էլ պայմանավորված է նախագծերի փաթեթի հիմնավորման մեջ ներկայացված՝ ստեղծված սահմանադրաիրավական խնդիրը լուծելու անհրաժեշտությամբ: Անկախ տարիքից հրաժարական ներկայացնելիս դրամական ապահովման իրավունք նախատեսված է մի շարք երկրներում: Մասնավորապես, Ռուսաստանի Դաշնությունում («Ռուսաստանի Դաշնությունում դատավորների կարգավիճակի մասին» օրենքի 15-րդ հոդված), Ուկրաինայում («Դատական իշխանության և դատավորների կարգավիճակի մասին» օրենքի 142-րդ հոդված): Ավելին, համաձայն վկայակոչված օրենքի եզրափակիչ և անցումային դրույթների 25-րդ կետի՝ դատավորը, ով որակավորման գնահատման արդյունքում հաստատել է իր համապատասխանությունը զբաղեցրած պաշտոնին կամ դատավոր է նշանակվել օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո անցկացված քննության արդյունքում և որպես դատավոր աշխատել է երեք տարի, ցմահ դրամական ապահովման իրավունք է ձեռքբերում օրենքով սահմանված չափով: Իսկ մյուս դեպքերում օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո կենսաթոշակի անցած դատավորն իրավունք է ձեռքբերում ստանալու դատավորի վարձատրության 80%-ի չափով ցմահ դրամական ապահովում: Դատական ծառայության՝ քսան տարին գերազանցող յուրաքանչյուր տարվա դիմաց նպաստը պետք է ավելանա 2 տոկոսով, սակայն այն չպետք է գերազանցի դատավորի վարձատրության 90 %-ը: Այս կարգավորումն ընդունվելուց հետո հրաժարականի դիմում է ներկայացրել 3000 դատավոր (որոնք կազմում էին Ուկրաինայի դատավորների 30%-ը)` առանց սպասելու որակավորման գնահատմանը: Վրաստանում դատական համակարգի փոփոխությունների համատեքստում կարգավորում է նախատեսվել, որը հնարավորություն է տվել 2005 թվականի հունվարի 1-ից 2006 թվականի հունվարի 1-ը Վճռաբեկ դատարանի դատավորներին՝ այդ պաշտոնում 3 տարվա ստաժ ունենալու և Սահմանադրական դատարանի դատավորներին՝ այդ պաշտոնում 5 տարվա ստաժ ունենալու դեպքում հրաժարական ներկայացնելիս ցմահ ստանալ իրենց հրաժարականի պահին ունեցած աշխատավարձի չափով դրամական ապահովում՝ անկախ տարիքից: Անդրադառնալով «անաշխատ եկամուտ» որակմանը՝ պետք է ընդգծել, որ խոսքը վերաբերում է ոչ թե չվաստակած եկամուտին, այլ դատավորի դերով և առանձնահատուկ կարգավիճակով պայմանավորված՝ պետության կողմից տրամադրվող դրամական ապահովմանը: Ավելին, Վենետիկի հանձնաժողովը, Նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ իր կարծիքում ընդգծել է, որ քանի դեռ վաղ կենսաթոշակի առաջարկվող մոդելը հիմնված է կամավորության սկզբունքի վրա, բացառում է դատավորի նկատմամբ ճնշումը և միտված չէ քննվող գործերի ելքի վրա ազդելուն, մոդելը չի հակասում որևէ հայտնի չափանիշի:
12	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	Քննարկելով առաջարկվող փոփոխությունը միջազգային չափանիշներին համապատասխանության շրջանակում, հարկ է մեջբերել խնդրո առարկայի վերաբերյալ միջազգային փաստաթղթերով սահմանված որոշ ստանդարտներ։ Այսպես․ Նույն Արդարադատության նախարարության մեջբերած Եվրոպայի Խորհրդի նախարարների կոմիտեի 2010թ․-ի նոյեմբերի 17-ի հանձնարարականի 49-րդ կետում ընդգծվել է, որ. «Անփոփոխելիությունը և պաշտոնի պահպանման երաշխիքը դատավորների անկախության առանցքային տարրերից են, դատավորին պետք է երաշխավորեն պաշտոնավարման ժամկետը մինչև կենսաթոշակային տարիքի լրանալը, եթե այդպիսին հաստատված է»։ Իսկ ահա 50-րդ կետում նշվում է հետևյալը․ «Դատավորների պաշտոնավարման ժամկետները պետք է սահմանվեն օրենքով։ Մշտական նշանակումը պետք է դադարեցվի միայն օրենքով սահմանված կարգապահական և քրեական նորմերի լուրջ խախտումների դեպքում, կամ եթե դատավորը այլևս չի կարող իրականացնել դատական գործառույթները։ Վաղաժամկետ դադարեցումը հնարավոր է միայն շահագրգիռ դատավորի խնդրանքով կամ բժշկական հիմունքներով»։ ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովի 1985թ․-ի նոյեմբերի 29-ի և դեկտեմբերի 13-ի 40/32 և 40/146 բանաձևերով նշվում է, որ․ «Նշանակված կամ ընտրված դատավորների պաշտոնավարման ժամկետը երաշխավորված է մինչև պարտադիր կենսաթոշակային տարիքի լրանալը կամ լիազորությունների ժամկետի լրանալը, եթե այդպիսին սահմանված է։ Դատավորները կարող են ժամանակավորապես հեռացվել պաշտոնից կամ դադարեցվել նրանց լիազորությունները միայն իրենց պարտականությունների կատարման անկարողության կամ իրենց պաշտոնին ոչ հարիր վարքագիծ դրսևորելու պատճառով»։ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների կոմիտեն 2007 թվականի օգոստոսի 23-ին Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրի 14-րդ հոդվածի վերաբերյալ թիվ 32 ընդհանուր կարգի նկատառումներում նշում է հետևյալը․ «14-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված դատարանի անկողմնակալության, անկախության և կոմպետենտության պահանջները բացարձակ իրավունք են, որոնք չեն կարող ենթարկվել որևէ նահանջի։ Անկախության պահանջը մասնավորապես վերաբերում է դատավորների նշանակման կարգին և պայմաններին և անփոփոխելիության երաշխիքներին մինչև օրենքով սահմանված պաշտոնավարման տարիքը կամ լիազորությունների դադարեցման ժամկետը լրանալը, եթե այդպիսի ժամկետներ նախատեսված են(․․․)։ Դատավորների լիազորությունները կարող են դադարեցվել միայն ոչ պատշաճ վարքագծի կամ ոչ կոմպետենտության լուրջ պատճառների առկայության դեպքում»։ 1998 թվականի հուլիսի 8-10 դատավորի կարգավիճակի վերաբերյալ եվրոպական խարտիայում նշվում է, որ «7․1․ Դատավորը վերջնականապես դադարեցնում է իր լիազորությունները հրաժարականի, բժշկական փորձաքննությամբ հաստատված ֆիզիկական անկարողության, կենսաթոշակային տարիքի լրանալու, օրենքով սահմանված պաշտոնավարման ժամկետի լրանալու կամ 5․1 կետով սահմանված ընթացակարգի դեպքերում»։ Վենետիկի հանձնաժողովը 99-րդ լիակազմ նստաշրջանում (13–14 հունիսի 2014 թ․,) Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու օրենքի նախագծով առաջարկվող անորոշ ժամկետով նշանակված դատարանների նախագահների լիազորությունները դադարեցնելու մասով նշում է հետևյալը․ «Օրենքի փոփոխությամբ առաջարկվող դատարանների նախագահների լիազորությունների դադարեցումը, որոնք նշանակված են անորոշ ժամկետով, առաջացնում է որոշակի մտահոգություններ։ Նոր կանոնի հետադարձ ներգործունեությունը խնդրահարույց է ամբողջությամբ։ Եթե այն շոշափում է օրենքով նախատեսված իրավունք կամ օրինական ակնկալիքներ, որոնք առկա էին մինչև փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելը, ապա պետք է լինեն անհետաձգելի պատճառներ այդպիսի փոփոխությունը արդարացնելու համար (…)։ Կարելի է պնդել, որ դատարանների նախագահներն ունեին օրինական ակնկալիք առ այն, որ իրենց նշանակումները չեն դադարեցվի մինչև կենսաթոշակային տարիքը լրանալը։ Այդպիսի ակնկալիք կարող է հետևել Դատական օրենսգրքի 4-րդ (Դատարանների նախագահները դատավորներ են) և 14․2-րդ (դատավորները պաշտոնավարում են մինչև 65 տարեկանը) հոդվածներից (…)։ Վենետիկի հանձնաժողովը ընդգծում է, որ եթե չեն կարող բերվել անհաղթահարելի պատճառներ, ապա իրավական որոշակիության սկզբունքը օրինական ակնկալիքների, դատական մարմինների անկախության և արդյունավետ արդարադատության իրականացման պաշտպանության սկզբունքների հետ միասին պահանջում են շատ ավելի երկարատև ժամանակ դատարանների նախագահներին իրենց պաշտոններից հեռացնելու համար»։ Դատավորների միջազգային միության կողմից 1999 թվականի նոյեմբերի 17-ին ընդունվել է Դատավորների համընդհանուր խարտիան, որի 8-րդ հոդվածում ամրագրվել է հետևյալը․ «Դատավորը կարող է տեղափոխվել, ժամանակավորապես հեռացվել պաշտոնից կամ լիազորությունները դադարեցվել միայն օրենքով նախատեսված դեպքերում և միայն որոշմամբ, որն ընդունվել է պատշաճ կարգապահական ընթացակարգերով։ Դատավորը պետք է նշանակվի ցմահ կամ այնպիսի ժամանակահատվածով կամ այնպիսի պայմաններով, որով դատական իշխանության անկախությունը չի կարող ենթարկվել վտանգի։ Դատավորի պարտադիր կենսաթոշակային տարիքի ցանկացած փոփոխություն չպետք է ունենա հետադարձ ուժ»։ Վերոգրյալ միջազգային փաստաթղթերի հիման վրա համապատասխանաբար եզրակացնում ենք, որ՝ 1․ Դատավորների լիազորությունները կարող են դադարեցվել միայն օրենքով սահմանված կարգապահական և քրեական նորմերի լուրջ խախտումների դեպքում, կամ եթե դատավորը այլևս չի կարող իրականացնել դատական գործառույթները, 2․ դատավորի լիազորությունները կարող են դադարեցվել շահագրգիռ դատավորի խնդրանքով կամ բժշկական հիմունքներով, եթե պետությունը չի խաղացել ակտիվ կամ ապօրինի դեր դիմումատուներին իրենց կամքին հակառակ կենսաթոշակի ուղարկելու հարցում, 3․ Դատավորի պարտադիր կենսաթոշակային տարիքի ցանկացած փոփոխություն չպետք է ունենա հետադարձ ուժ, 4․ Ցանկացած Սահմանադրական կամ օրենսդրական փոփոխություն, որով սահմանվում է դատարանակազմության նոր մոդել, ինքնին չի կարող ունենալ հետադարձ ուժ և խախտել դատավորների անփոփոխելիության սկզբունքը։ Ուստի Արդարադատության նախարարության հռչակած 2015 թվականի սահմանադրական փոփոխություններով ամրագրված՝ Սահմանադրական դատարանի կազմավորման մոդելը կյանքի կոչելու նպատակը չի կարող լինել իրավաչափ գործող դատավորների լիազորությունները վաղաժամ դադարեցնելու համար, այն ուղղակիորեն հակասում է վերոգրյալ միջազգային չափանիշներով սահմանված դատավորների անփոփոխելիության, անկախության, օրինական ակնկալիքների պաշտպանության, անձի վիճակը վատթարացնող օրենքի հետադարձ ուժի կիրառման արգելքի սահմանադրական սկզբունքներին, ուստի առաջարկում ենք հանել առաջարկվող սույն փոփոխությունը։	Չի ընդունվել:	Բերված հիմնավորումները վերաբերում են դատավորի լիազորությունների հարկադրական դադարեցման դեպքին, մինչդեռ Նախագծով առաջարկվող կարգավորումը հիմնված է կամավորության սկզբունքի վրա, ինչը հենց առաջարկում վկայակոչված Եվրոպայի Խորհրդի նախարարների կոմիտեի 2010թ․-ի նոյեմբերի 17-ի հանձնարարականի 50-րդ կետով թույլատրվում է (Մշտական նշանակումը պետք է դադարեցվի միայն օրենքով սահմանված կարգապահական և քրեական նորմերի լուրջ խախտումների դեպքում, կամ եթե դատավորը այլևս չի կարող իրականացնել դատական գործառույթները։ Վաղաժամկետ դադարեցումը հնարավոր է միայն շահագրգիռ դատավորի խնդրանքով կամ բժշկական հիմունքներով): Հետադարձ ուժի արգելքի մասին փաստարկը վերաբերելի չէ, որովհետև առաջարկվող կարգավորմամբ դատավորների կենսաթոշակի տարիքը չի փոխվում, հետևաբար հետադարձ ուժի մասին խոսելն ավելորդ է: Նախագծով հնարավորություն է տրվում կամավոր հիմունքներով մինչև պաշտոնավարման տարիքը լրանալը վաղ կենսաթոշակի անցնել՝ պահպանելով բոլոր սոցիալական երաշխիքները:
13	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկվում է, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորի նկատմամբ ոչ իր լիազորությունների իրականացման կապակցությամբ քրեական հետապնդում հարուցելու կամ նրան ազատությունից զրկելու դեպքում դատավորի լիազորությունները կասեցվում են մինչև քրեական գործով վարույթի ավարտը։ Նշված փոփոխությունից բխում է, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորների դեմ ներկայացված հաղորդման առիթով հարուցված քրեական հետապնդմանը զուգահեռ կասեցվելու են Սահմանադրական դատարանի դատավորի լիազորությունները առանց որևէ պատշաճ ընթացակարգի, որով վտանգի տակ է դրվելու Սահմանադրական դատարանի բնականոն գործունեությունը։ Հարկ է նշել, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով պահպանվել է դատավորի լիազորությունները կասեցնելու Բարձրագույն դատական խորհրդի իրավասությունը դատավորի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու կամ նրան ազատությունից զրկելու կապակցությամբ։ Այս համատեքստում անհասկանալի է, թե ինչու՞ է Սահմանադրական դատարանի դատավորների դեպքում վերջիններիս լիազորությունները իրականացնելու և Սահմանադրական դատարանի բնականոն գործունեությունը ապահովելու իրավական երաշխիքները վերացվել։ Միջազգային չափանիշների համաձայն՝ դատավորի նկատմամբ կարող է հարուցվել քրեական հետապնդում, եթե երաշխավորված է դատավորի անկախության նկատմամբ ներգործության բացակայությունը և քրեական պատասխանատվության ենթարկելու պատշաճ հիմքերի բացակայության դեպքում առկա են իրավական ընթացակարգեր քրեական հետապնդումը կանխելու կամ դադարեցնելու համար դատավորի գործառույթների իրականացման շարունակականությունը ապահովելու նպատակով։ Այսպես․ 1999 թվականի նոյեմբերի 17-ին Դատավորների միջազգային միության կողմից ընդունված Դատավորների համընդհանուր խարտիայի 10-րդ հոդվածով սահմանվում է հետևյալը․ «Դատավորի նկատմամբ քաղաքացիական կամ քրեական վարույթներն այն երկրներում, որտեղ այն թույլատրված է, կարող են կիրառվել այն դեպքում, եթե երաշխավորված է դատավորի անկախության նկատմամբ ներգործության բացակայությունը»: Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի համար 2002 թվականի նոյեմբերի 19-ին ընդունված եվրոպական դատավորների խորհրդի եզրակացությունը դատավորների մասնագիտական վարքագծի սկզբունքների և կանոնների վերաբերյալ, մասնավորապես պաշտոնի հետ անհամատեղելի էթիկական նորմերը և անկողմնակալությունը, որի 54-րդ կետում նշված է․ «Դատական ակտից դժգոհ կողմի նախաձեռնությամբ դատավորների դեմ հարուցվող քրեական հետապնդումները դարձել են տարածված երևույթ եվրոպական որոշ երկրներում։ Եվրոպական դատավորների խորհրդատվական խորհուրդը կարծում է, որ այն երկրներում, որտեղ ցանկացած անձ կարող է պահանջել հարուցել քրեական հետապնդում, պետք է լինի այդպիսի քրեական հետապնդումը կամ դատական քննությունը կանխելու կամ դադարեցնելու մեխանիզմ, որպեսզի դատավորի կողմից հնարավոր լինի իրականացնել իր գործառույթները այն դեպքերում, եթե բացակայում են պատշաճ հիմքեր դատավորին քրեական պատասխանատվության ենթարկելու համար»։ Այսպիսով գտնում ենք, որ առաջարկվող այս փոփոխությունը ինքնին խախտում է միջազգային փաստաթղթերով ու սկզբունքներով սահմանված դատավորի անկախության և Սահմանադրական դատարանի բնականոն գործունեության ապահովման իրավական երաշխիքները, ուստի առաջարկում ենք Սահմանադրական դատարանի դատավորի նկատմամբ ոչ իր լիազորությունների իրականացման կապակցությամբ քրեական հետապնդում հարուցելու դեպքում վերջինիս լիազորությունների կասեցման իրավասությունը վերապահել Սահմանադրական դատարանին։	Ընդունվել է:	Դրույթը Նախագծից հանվել է:
14	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 97-րդ հոդվածում և «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով 10-րդ հոդվածում առաջարկվում է դատավորներին և Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամներին ներկայացվող պահանջների նվազեցում, ինչը բնականաբար չի նպաստում նշված բնագավառները պրոֆեսիոնալ կադրերով համալրելուն և հնարավորություն է ստեղծում հանրային ծառայության կարևորագույն պաշտոնները համալրել մասնագիտական հետագիծ չունեցող անձանցով, ուստի առաջարկում ենք պահպանել գործող չափանիշները։	Ընդունվել է:	Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամի աշխատանքային ստաժը փոփոխող դրույթը նախագծից հանվել է:
15	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 77-րդ հոդվածի 4-րդ և 7-րդ մասերով առաջարկվում է Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովում ընդգրկել հասարակական կազմակերպություններից երկու ներկայացուցիչ, որոնց ընտրության կարգը չի համապատասխանում արդարության և թափանցիկության սկզբունքներին հետևյալ պատճառներով՝ ա) առաջարկվող փոփոխությամբ նշվում է, որ հասարակական կազմակերպություններից ներկայացուցիչներ ընտրվում են մրցույթով, սակայն մրցույթի վերաբերյալ որևէ կարգ գոյություն չունի օրենքով։ Դրա փոխարեն ընտրության բացարձակ հայեցողությունը վերապահված է Բարձրագույն դատական խորհրդին, որով մրցույթը դառնում է ձևական։ բ) Մրցույթին մասնակցելու իրավունք վերապահող չափանիշները սահմանված են միայն հասարակական կազմակերպությունների վերաբերյալ՝ վերջիններիս թույլ տալով առաջադրել ցանկացած թեկնածու։ Գտնում ենք, որ առաջարկվող փոփոխությամբ սահմանված չափանիշները նախևառաջ պետք է վերաբերեն ոչ թե հասարակական կազմակերպություններին, այլ նրանց առաջադրած թեկնածուներին, եթե նպատակ կա Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովը համալրել պրոֆեսիոնալ անդամներով։ Առաջարկվող փոփոխությամբ սահմանված չափանիշների ուսումնասիրությունը տպավորություն է ստեղծում, որ այն պարզապես ուղղված է ցանկալի հասարակական կազմակերպություններից ներկայացուցիչներ ունենալուն՝ անկախ վերջիններիս առաջադրած թեկնածուների ձեռնհասության աստիճանից։ Վերոգրյալի հիման վրա առաջարկում ենք սահմանել թափանցիկության, արդարության սկզբունքներին համապատասխանող մրցութային կարգ և չափանիշները սահմանել ոչ թե հասարակական կազմակերպությունների, այլ նրանց առաջադրած թեկնածուների նկատմամբ»	Ընդունվել է ի գիտություն:	Նախագծում կատարվել են համապատասխան լրացումներ:
16	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով 25-րդ հոդվածում առաջարկվում է լրացնել 9․1 և 9․2-րդ հոդվածներով հետևյալ բովանդակությամբ՝ «9.1. Եթե սույն հոդվածի 9-րդ մասով նախատեսված հայտարարատուն դատավորն է, ապա Հանձնաժողովը նյութերը գլխավոր դատախազություն ուղարկելուն զուգահեռ հարուցում է կարգապահական վարույթ։ Վարույթի ընթացքում ձեռք բերված նյութերը դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդության հետ միասին ներկայացվում են Բարձրագույն դատական խորհուրդ», «9.2. Եթե սույն հոդվածի 9-րդ մասով նախատեսված հայտարարատուն Սահմանադրական դատարանի դատավորն է, ապա Հանձնաժողովը նյութերն ուղարկում է Սահմանադրական դատարան՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարցի քննարկման առաջարկությամբ»: Վերոգրյալից ելնելով՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով 69-րդ հոդվածի 1-ին մասը առաջարկվում է լրացնել դատավորի վարքագծի երկու ընդհանուր կանոններով հետևյալ բովանդակությամբ՝ 15) «ներկայացնել գույքի, եկամուտների և շահերի հայտարարագիր «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով նախատեսված պահանջների պահպանմամբ», 16) «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքով նախատեսված կարգով Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին (այսուհետ՝ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով) ներկայացնել գույքի փոփոխությունը հիմնավորող պատշաճ նյութեր»: Վերոգրյալ փոփոխությունները մտահոգիչ են հետևյալ պատճառներով՝ ա) հասկանալի չէ, թե ինչ առնչություն ունի «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածում լրացվող 15 և 16-րդ կետերը դատավորի վարքագծի ընդհանուր կանոնների հետ, երբ դրանցով ներկայացված գործառույթները բխում են ոչ թե դատավորի մասնագիտական գործունեությունից, այլ հանրային ծառայողի ընդհանուր պարտականություններից։ բ) խտրական վերաբերմունք է դրսևորվում դատավորների նկատմամբ․ փաստորեն հանրային ծառայողներից միայն դատավորների դեպքում է, որ եթե սահմանված ժամկետում պարզաբանում կամ լրացուցիչ նյութեր չի տրամադրվում, կամ դրանք առկա կասկածները փարատելու համար բավարար չեն լինում, ապա հարուցվում է կարգապահական վարույթ։ Այլ հանրային ծառայողների դեպքում այն կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմք չէ։ գ) «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածում լրացվող 16-րդ կետից բխում է, որ դատավորը կարող է սահմանված ժամկետում տրամադրել պարզաբանում կամ լրացուցիչ նյութեր, սակայն եթե Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի սուբյեկտիվ գնահատման արդյունքում այն համարվի ոչ բավարար կասկածները փարատելու համար, ապա կամայականորեն դատավորի նկատմամբ կարող է հարուցվել կարգապահական վարույթ։ Ընդ որում սահմանված ժամկետում պարզաբանում կամ լրացուցիչ նյութեր չտրամադրելու, կամ դրանք առկա կասկածները փարատելու համար բավարար չլինելու հիմքով կարգապահական վարույթ հարուցելիս այլևս էական չէ հանցակազմ առկա է, թե ոչ։ դ) «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածում լրացվող 15-րդ կետով կարգապահական վարույթ հարուցվում է նաև «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով նախատեսված գույքի, եկամուտների և շահերի հայտարարագիր ներկայացելու ցանկացած պահանջի խախտման դեպքում, ե) Ներկայացված գ և դ կետերով նախատեսված խախտումները համարվում են էական կարգապահական խախտում, որի դեպքում կարող են դադարեցվել դատավորի լիազորությունները։ զ) Հասկանալի չէ, թե ինչու են «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածում լրացվող 15 և 16-րդ կետերը համարվում էական կարգապահական խախտում, երբ դրանց համար վարչական պատասխանատվությունը սահմանափակվում է մեծամասամբ նախազգուշացումով։ Հստակեցված չեն, թե 15 և 16-րդ կետերի ո՞ր խախտումների դեպքում կարող են դադարեցվել դատավորի լիազորությունները։ Վերոգրյալի հիման վրա առաջարկում ենք հանել առաջարկվող փոփոխությունները, և նշված դեպքերով հնարավոր խախտումների դեպքում գործը քննել միայն վարչական կամ քրեական վարույթների շրջանակում։	Չի ընդունվել։	Դատավորների համար ավելի բարձր պահանջներ սահմանելը բխում է նրանց առանձնահատուկ կարգավիճակից, նրանց բարձր դերից և պետության կողմից նրանց տրամադրած հատուկ երաշխիքներից: Այնուամենայնիվ, Նախագծում կատարված փոփոխությունների համաձայն, նշված արարքների համար պատասխանատվությունը խստանալու է բոլոր հանրային ծառայողների համար: Մասնավորապես, նախազգուշացումը որպես վարչական տույժ սահմանված ժամկետում հայտարարագիր չներկայացնելու համար հանվելու է և փոխարենը նախատեսվելու է տուգանք: Իսկ ոչ ամբողջական տվյալներ ներկայացնելու մասով «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքի 25-րդ հոդվածի և դրանում Նախագծով առաջարկվող լրացման համակարգային վերլուծությունից բխում է, որ հանձնաժողովը վարույթ է հարուցելու միայն, եթե դատավորը սահմանված ժամկետում չի տրամադրում պարզաբանում կամ լրացուցիչ նյութեր, կամ դրանք բավարար չեն առկա կասկածները փարատելու համար:
17	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 145-րդ հոդվածը առաջարկվում է լրացնել 1․1․-րդ մասով, համաձայն որի՝ դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու իրավասություն է ունենալու Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածում լրացվող 15 և 16-րդ կետերով նախատեսված վարքագծի կանոնների խախտման առնչությամբ, ինչը խնդրահարույց է հետևյալ պատճառներով՝ ա) առաջարկվող 15 և 16-րդ կետերը չեն կարող համարվել դատավորի վարքագծի ընդհանուր կանոններ, քանի որ դրանցով ներկայացված գործառույթները բխում են ոչ թե դատավորի մասնագիտական գործունեությունից, այլ հանրային ծառայողի ընդհանուր պարտականություններից։ բ) Առաջարկվող փոփոխությամբ դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու իրավասություն ունեցող մարմիններն են՝ Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովը, Արդարադատության նախարարը և Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը, այսինքն՝ 3 մարմիններից երկուսը ներկայացնում են Գործադիր իշխանությունը, ինչն ակնհայտ մեծ լծակ է Գործադիր իշխանության կողմից Դատական իշխանության վրա ազդեցություն ունենալու համար՝ խախտելով իշխանության ճյուղերի տարանջատման և հավասարակշռման սկզբունքները։ Վերոգրյալի հիման վրա առաջարկում ենք հանել առաջարկվող փոփոխությունը, և դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու լիազորությունը վերապահել միայն Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովին և Արդարադատության նախարարին։	Չի ընդունվել:	Պատշաճ կարգով հայտարարագրեր ներկայացնելու պարտականությունը որպես դատավորի վարքագծի կանոն նախատեսելը բխում է դատավորի առանձնահատուկ կարգավիճակից. նրա գույքի օրինականության վերաբերյալ կասկածները ոչ միայն պարզապես հեղինակազրկում են տվյալ անձին, այլև ողջ դատական իշխանությունը, կասկածի տակ դնում տվյալ դատավորի կողմից կայացված դատական ակտերը և խորացնում հասարակության անվստահությունը դատական իշխանության նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է երկրորդ առաջարկին, ապա չի կարելի համաձայնել այն պնդմանը, որ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը գործադիր իշխանության մաս է կազմում: Այն անկախ մարմին է, որն ունի գործադիր իշխանությունից անկախ լինելու բոլոր օրենսդրական երաշխիքները:
18	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծով առաջարկվում է, որ մինչև սույն օրենքով սահմանված կարգով մրցութային խորհրդի կազմավորումը Հանձնաժողովի առաջին կազմը ձևավորվի «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքով սահմանված կարգով՝ սույն օրենքի ուժի մեջ մտնելու օրվանից հետո ոչ ուշ, քան մինչև 2019 թվականի հոկտեմբերի 30-ը: Հանձնաժողովի առաջին կազմը ձևավորում է Ազգային ժողովը՝ Կառավարության, Ազգային ժողովի խմբակցությունների, Բարձրագույն դատական խորհրդի առաջադրած թեկնածուներից՝ համապատասխանաբար 6 տարի, 4-ական տարի և 3 տարի պաշտոնավարման ժամկետներով»: Հարկ է նշել, որ «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքով Օրենսդիրը սահմանել է պրոֆեսիոնալիզմի սկզբունքով մրցութային կարգով կազմավորվող հանձնաժողով քաղաքական ազդեցություններից հնարավորինս զերծ լինելու նպատակով։ Այս համատեքստում անցումային դրույթով առաջարկվող փոփոխությունը ամբողջապես բովանդակազրկում է օրենսդրի նպատակը՝ հանձնաժողովի առաջին կազմը ձևավորելով բացառապես քաղաքական որոշման հիման վրա։ Ընդ որում՝ որևէ հիմնավորում չի ներկայացվում, թե ի՞նչ իրավաչափ նպատակ է հետապնդում հանձնաժողովի առաջին կազմի քաղաքականացումը օրենսդրի կամքին հակառակ և ինչու՞ հնարավոր չէր հանձնաժողովի առաջին կազմը ձևավորել Օրենսդրի կողմից սահմանված մրցութային կարգով։ Վերոգրյալի հիման վրա առաջարկում ենք հանել առաջարկվող փոփոխությունը և Հանձնաժողովի առաջին կազմը ձևավորել Օրենսդրի կողմից սահմանված մրցութային կարգով։	Ընդունվել է ի գիտություն։	Հանձնաժողովի հրատապ կազմավորման օբյեկտիվ անհրաժեշտությունից ելնելով՝ նախատեսվել է Հանձնաժողովի առաջին կազմը ձևավորվել այլ ընթացակարգով։
19	"Իրավական ուղի" ՀԿ 26.08.2019 18:39:26	«Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծով առաջարկվում է, որ «Հայտարարագրերի վերլուծության գործընթացում Հանձնաժողովն իրավասու է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններից, այլ անձանցից պահանջելու և ստանալու (այդ թվում՝ էլեկտրոնային հարցման եղանակով) հայտարարատու անձանց առնչվող տեղեկություններ, փաստաթղթեր, այդ թվում՝ բանկային, առևտրային, ապահովագրական գաղտնիք պարունակող»։ «Բանկային գաղտնիքի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծով առաջարկվում է, որ «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին իր գործառույթներն իրականացնելու կապակցությամբ տեղեկատվության տրամադրումը բանկային գաղտնիքի հրապարակում չի համարվելու»: Ի հիմնավորումն նշված փոփոխության՝ Արդարադատության նախարարությունը նշել է, հետևյալը․ ««Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքի գործող կարգավորումները Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին հնարավորություն չեն տալիս ստանալ հայտարարատու անձանց առնչվող բանկային գաղտնիք պարունակող տեղեկություն: Մինչդեռ առանց դատարանի թույլտվության նման տեղեկատվության ստացումը և ստուգումը ավելի մատչելի և արդյունավետ է դարձնում Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի գործունեությունը»: Նույն տրամաբանությամբ կարելի է պնդել, որ հանցավորության դեմ պայքարը ավելի մատչելի և արդյունավետ կլինի, եթե՝ ա) քրեական հետապնդման մարմինները ևս առանց դատարանի թույլտվության նման տեղեկատվություն ստանալու հնարավորություն ունենան, բ) քրեական հետապնդման մարմինները առանց դատարանի թույլտվության անձին կալանավորելու հնարավորություն ունենան, գ) քրեական հետապնդման մարմինները առանց դատարանի թույլտության հնարավորություն ունենան կատարել բնակարանի խուզարկություն, ինչպես նաև նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային, հեռագրական և այլ հաղորդումների գաղտնիության սահմանափակման հետ կապված քննչական գործողություններ, ինչպես նաև բանկային, ապահովագրական, նոտարական գաղտնիք կազմող տեղեկությունների ստացման համար խուզարկությունները և առգրավումները, դ) քրեական հետապնդման մարմինները առանց դատարանի թույլտության հնարավորություն ունենան կատարել օպերատիվ-հետախուզական գործողությունները, որոնք կապված են քաղաքացիների նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային, հեռագրական և այլ հաղորդումների գաղտնիության իրավունքի սահմանափակման հետ: Այս համատեքստում անհասկանալի է դառնում, թե ի՞նչ հիմնավորմամբ է գործադիր իշխանության մեկ այլ մարմիններին՝ քրեական հետապնդման մարմիններին, արգելված առանց դատարանի թույլտվության ստանալ բանկային գաղտնիք համարվող տեղեկատվությունը, իսկ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին՝ թույլատրելի։ Արդարադատության նախարարության ներկայացրած հիմնավորումները ինքնին չեն հաղթահարում անձի իր բանկային տեղեկատվության վերաբերյալ ունեցած մասնավորության ակնկալիքը (expectation of privacy), որը նպատակ ունի երաշխավորելու մասնավոր կյանքի պաշտպանության իրավաչափ անհրաժեշտությունը։ Սույն խնդրո շրջանակում ուսումնասիրելով օրենսդրական կարգավորումները՝ հանգում ենք այն եզրակացության, որ Օրենսդիրը անձի մասնավոր կյանքի բաղկացուցիչ մաս համարվող բանկային գաղտնիքի հաղթահարումը սահմանում է բացառապես օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով կամ դատական վերահսկողության շրջանակներում, մասնավորապես՝ ՀՀ Սահմանադրության 31-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Յուրաքանչյուր ոք ունի իր մասնավոր և ընտանեկան կյանքի, պատվի ու բարի համբավի անձեռնմխելիության իրավունք: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 925-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն՝ Բանկը երաշխավորում է բանկային հաշվի և բանկային ավանդի, հաշվով գործառնությունների ու հաճախորդի մասին տեղեկությունների գաղտնիությունը: 2. Բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկությունները կարող են տրամադրվել միայն հաճախորդներին կամ նրանց ներկայացուցիչներին: Պետական մարմիններին և դրանց պաշտոնատար անձանց նման տեղեկություններ կարող են տրամադրվել բացառապես օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 172-րդ հոդվածի 3․2․-րդ մասի համաձայն՝ Քրեական հետապնդում իրականացնող մարմինները քրեական գործով կասկածյալ կամ մեղադրյալ ներգրավված անձանց վերաբերյալ բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկությունները, «Արժեթղթերի շուկայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված Կենտրոնական դեպոզիտարիայի կողմից արժեթղթերի հետ կատարված գործարքների վերաբերյալ ծառայողական տեղեկությունները, ինչպես նաև ապահովագրական գաղտնիք կազմող տեղեկությունները կարող են ստանալ խուզարկության կամ առգրավման վերաբերյալ դատարանի որոշման հիման վրա: Վերոգրյալից բխում է, որ մեր օրենսդրական կարգավորումների շրջանակում անձի բանկային գաղտնիքի հաղթահարումը դատական վերահսկողություն չունենալու դեպքում հնարավոր է միայն իրավական որոշակիության սկզբունքներին համապատասխանող օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով։ Սակայն նշված փոփոխությամբ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին վերապահվում են բացարձակ լիազորություններ ստանալու բանկային գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ առանց սահմանելու այն նախատեսված դեպքերը կամ պատշաճ ընթացակարգը, որի դեպքում հնարավոր է հաղթահարել անձի մասնավորության ակնկալիքը, ուստի առաջարկում ենք, որ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը քրեական հետապնդման մարմինների պես բանկային գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները ստանա Դատարանի որոշման հիման վրա։	Ընդունվել է ի գիտություն։	Տե՛ս կետ 80: