«ԱԶԳԱՅԻՆ ՓՈՔՐԱՄԱՍՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ԻՐԱՎԱՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐ

Նախագծի 12-րդ հոդվածով նախատեսվում է, որ իրավահավասարության ապահովմամբ պետք է զբաղվի Մարդու իրավունքների պաշտպանը, որն այդ գործունեությունը կիրականացնի Մարդու իրավունքների պաշտպանին առընթեր ստեղծվող խորհրդակցական մարմնի՝ Իրավահավասարության խորհրդի միջոցով։ Միեւնույն ժամանակ նախատեսվում է, որ Իրավահավասարության խորհուրդը գործելու է հասարակական հիմունքներով, առանց վարձատրության, ինչն արդեն ենթադրում է, որ դրանում ներգրավված անձիք իրենց ամբողջ ժամանակը չեն կարողանա տրամադրել այդ աշխատանքին: Բացի դրանից, Մարդու իրավունքների պաշտպանն արդեն իր սահմանադրական լիազորություններով որոշակի սահմանափակումներ ունի, քանի որ վերջինս, օրինակ, չի կարող քննել մասնավոր կազմակերպություններում առաջացող վեճերն ու արդյունքում ստղծվելու է մի իրավիճակ, երբ հասարակության մի ամբողջ հատվածում առաջացող խտրականության դրսեւորումները մնալու են պաշտպանության ոլորտից դուրս։ Ավելին, Իրավահավասարության խորհրդի կայացրած որոշումներն ունեն ուղղակի խորհրդակցական բնույթ, ինչից ենթադրվում է, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանը կարող է դրանց հետեւել եւ նույն կերպ կարող է չհետեւել։ Արդյունքում առաջանում է մի իրավիճակ, երբ Մարդու իրավունքների պաշտպանին առընթեր ձեւավորվում է մարմին, որի գործունեությունը կրում է պարզապես դեկլարատիվ բնույթ։ Հաշվի առնելով վերոնշյալը՝ առաջարկում ենք փոփոխություն կատարել եւ ՀՀ Սահմանադրութան համաձայն ստեղծել ինքնավար մարմին, որը կապահովի Հանրապետության ողջ տարածքում եւ բոլոր ոլորտներում խտրականության դրսեւորման ենթարկված անձանց իրավունքների պաշտաճ պաշտպանությունը։

Նախագծի 5-րդ հոդվածում, ի թիվս այլնի, նշվում է նաեւ վիկտիմիզացիայի սահմանումը, համաձայն որի՝ վիկտիմիզացիան դիտավորյալ գործողություն կամ անգործություն է, որը սույն օրենքի շրջանակում իր իրավունքների պաշտպանության նպատակով իրավասու մարմիններին դիմում կամ բողոք ներկայացրած կամ ենթադրյալ խտրականության փաստը հրապարակած անձի համար հանգեցրել է բացասական հետեւանքների։ Հարկ է նշել, սակայն, որ հնարավոր են դեպքեր, երբ անձն առհասարակ բարձրաձայնի սույն օրենքի շրջանակներից դուրս կատարվող որեւէ հարց (օրինակ՝ իր աշխատանքային պայմանների վերաբերյալ) եւ արդյունքում նա ենթարկվի խտրականության եւ դա հանգեցնի իր համար բացասական հետեւանքների, սակայն այդ պարագայում նշված օրենքով նախատեսված կարգավորումները չեն տարածվի այդ իրավիճակի նկատմամբ եւ անձը կզրկվի իր իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության հնարավորությունից։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք վերաձեւակերպել օրենքում տեղ գտած վիկտիմիզացիայի նշված նեղ սահմանումը։

«Իրավահավասարության ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանվում է, որ խտրականությունը գործողություն, անգործություն, կարգավորում, վերաբերմունք կամ քաղաքականություն է, որն արտահայտվել է անձի իրա-վունքների եւ ազատությունների տարբերակմամբ, բացառմամբ, սահմանափակմամբ կամ նախապատվությամբ, երբ՝ առկա չեն հետապնդվող իրավաչափ նպատակի, ժողովրդավարական հասարակությունում դրա անհրաժեշտության եւ նպատակի ու ընտրված միջոցների միջեւ ողջամիտ համաչափության պայմանները՝ կախված սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, էթնիկական, կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելությունից, գույքային վիճակից, ծնունդից, հաշմանդամությունից, տարիքից կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից՝ իրական կամ ենթադրյալ։ Նշված սահմանման մեջ ներառված չէ խտրականության դրսեւորումը սեռական կողմնորոշման եւ գենդերային պատկանելիության հիմքով, ինչն առաջակում ենք ամրագրել նախագծով։