«ՀՀ կառավարության մի շարք որոշումներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծ

               Իրավական ակտի հիմնավորումը

1.

   Անհրաժեշտությունը

        «ՀՀ կառավարության մի շարք որոշումներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծի մշակման անհրաժեշտությունը բխում է 2017 թվականի հունվարի 12-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2017 թվականի գործունեության միջոցառումների ծրագիրը և գերակա խնդիրները հաստատելու մասին»  N  122-Ն որոշման N  1 հավելվածի 108-րդ կետի, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության 2014թ. հունվարի 9-ի «Անձի բազմակողմանի գնահատման` Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության  ֆունկցիաների միջազգային դասակարգման սկզբունքների վրա հիմնված հաշման­դամության սահմանման մոդելի ներդրման» հայեցակարգին և  հայեցակարգի կատարումն ապահովող միջոցառումների ժամանակացույցին հավանություն տալու մասին» ՀՀ կառավարության N 1 արձանագրային որոշման  N 2 հավելվածով հաստաված ժամանակացույցի 9-րդ կետի պահանջներից: 

        Միևնույն ժամանակ, 12-30 տարեկան անձանց, անկախ հաշմանդամությունից,  լսողական սարքերով ապահովելու խնդիրը բարձրացվել է ՀՀ Ազգային ժողովի սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի կողմից, «Հավատ» վատ լսող երեխաների մայրերի հասարակական կազմակերպության առաջարկությունների հիման վրա:  Ի կատարումն ՀՀ վարչապետի 10.07.2015թ. թիվ 02/10.1/11967-15 հանձնարարականի, հարցը քննարկվել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության և վերոնշյալ կազմակերպության ներկայացուցիչների հետ, որի արդյունքում նպատակահարմար է գտնվել սահմանված կար­գով ՀՀ կառավարության քննարկմանը ներկայացնել ՀՀ կառավարության համապա­տաս­խան որոշման նախագիծ: Վերջինս սահմանված կարգով դրվել է շրջանառության մեջ և ներկայացվել ՀՀ կառավարություն: Քանի որ փոփոխությունը համահունչ է ԱՀԿ ՖՄԴ շրջանակներում իրականացվող բարեփոխման համատեքստին,  ներառվել է այս որոշման մեջ:

     Նախագծում ներառված մյուս որոշումներում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտությունը բխում է ինչպես ԱՀԿ ՖՄԴ շրջանակներում բարեփոխումներ կատարելու, այնպես էլ բժշկասոցիալական փորձաքննության համակարգում արմատական փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտությունից:

2.

Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները

  Հաշմանդամության սահմանման գործընթացը կանոնակարգվում է մի շարք իրավական ակտերով: Հաշմանդամության գնահատումն իր մեջ ներառում է ոչ միայն հաշմանդամի կարգավիճակի սահմանումը, այլև վերականգնողական անհատական ծրագրի կազմումն ու իրականացումը, ըստ անհատակական վերականգնողական ծրագրի որոշ սոցիալական ծառայությունների տրամադրումը: Հաշմանդամության սահմանման դաuակարգիչները և հաշմանդամության խմբերը սահմանելու չափանիշները սահմանված են ՀՀ կառավարության 2003 թվականի հունիսի 13-ի N 780-Ն որոշմամբ: Բժշկասոցիալական փորձաքննության իրականացման կարգը սահմանված է ՀՀ կառավարության 2006 թվականի մարտի 2-ի N 276-Ն որոշմամբ:

 Հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերականգնողական անհատական ծրագրերի կազմման և իրականացման կարգը սահմանված է ՀՀ կառավարության 2015 թվականի դեկտեմբերի 24-ի N 1535-Ն որոշմամբ:

Գործընթացը կանոնակարգվում է նաև այլ իրավական ակտերով, և հաշմանդամության գնահատման նոր մոդելի փորձնական կիրառումը լիարժեք կազմակերպելու համար անհրաժեշտ է համապատսախան փոփոխություններ կատարել նաև դրանցում: Դրանք ներկայացված են նախագծում:

Գործող օրենսդրությունը հիմնված է «ամեն ինչ կամ ոչինչ» սկզբունքի վրա: Այսինքն, անձը հաշմանդամի կարգավիճակ ունենալու դեպքում միայն կարող է օգտվել պետական նպատակային ծրագրերից: Օրինակ, լսողական թեթև խնդիրներ ունենալու դեպքում, անձը հաշմանդամ չի ճանաչվում, իսկ լսողական սարք ստանալու իրավունքը ուղղակիորեն կապված է այդ հանգամանքի հետ: Նույնը վերաբերում է անվճար բժշկական ծառայություն ստանալու խնդրին: Արդյունքում, նշված անձիք զրկվում են անհրաժեշտ ծառայությունն ստանալու իրավունքից, որը նպաստում է հիվանդության կամ խնդրի ծանրացմանը, հետևաբար նաև հաշմանդամության առաջացմանը, սահմանափակվում է հասարակական կյանքում նրանց լիարժեք ներառումը: Մյուս կողմից այս հանգամանքը ստիպում է կենսագործունեության թեթև խնդիրներ ունեցող անձանց փորձել ձեռք բերելու հաշմանդամություն ունեցող անձի կարգավիճակ՝ համապատասխան ծառայությունն ստանալու նպատակով:

Միաժամանակ, գործող չափորոշիչները հիմնված են առավելապես ախտորոշման վրա: Չնայած գնահատվում է նաև անձի կենսագործունեության սահմանափակման աստիճանը, սակայն այդ գնահատումը շատ սուբյեկտիվ է: Նոր մոդելը հնարավորություն է տալիս անձի առողջական խնդիրները դիտարկել նրա գործունեության ու մասնակցության և միջավայրային գործոնների համատեքստում: Նոր չափորոշիչները հնարավորություն են տալիս ըստ ծանրության աստիճանների գնահատել նաև երեխաների հաշմանդամությունը, ինչի հնարավորությունը գործող օրենսդրությունը չի տալիս:   

Հաշմանդամություն չունեցող անձանց համապատասխան ծառայություն ստանալու իրավունք սահմանելու դեպքում, անհրաժեշտություն է առաջանում հստակեցնել նաև համապատասխան փաստաթղթերի ցանկը, որը սահմանված է ՀՀ կառավարության 2015թ. սեպտեմբերի 10-ի թիվ 1035-Ն որոշմամբ:

Բժշկասոցիալական փորձաքննության գործող համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերը նվազեցնելու նպատակով պետք է իրականացվեն արմատական փոփոխություններ,  վերանայվի նաև ԲՍՓ կառուցվածքը, անհրաժեշտ է վերանայել հաշմանդամության սահմանման չափորոշիչները` հայեցողական որոշումներ կայացնելու հնարավորությունը կանխլու նպատակով:

3.

Կարգավորման նպատակը և բնույթը

1)        Կազմավորել բժշկասոցիալական փորձաքննության կազմակերպման նոր համակարգ` բացառելով որոշումների կայացման գործընթացում քաղաքացի և որոշում կայացնող անձանց շփումը,

2)       բարձրացնել հաշմանդամության սահմանման գործընթացի օբյեկտիվության մակարդակը, 

3)      բարձրացնել հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատուցվող ծառայությունների արդյունավետությունը և հասցեականությունը,

4)      հաշմանդամ չճանաչված անձանց տրամադրել համապատասխան ծառայություն, ինչը կնպաստի հաշմանդամության կանխարգելմանը:

4.

Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձիք

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի, ՀՀ կրթության և ՀՀ առողջապահության նախարարությունները, ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամը, UNDP-ին, ԱՄՆ ՄԶԳ USAID/PRIP-կենսաթոշակային բարեփոխումների իրականացման ծրագրի մասնագետները, միջազգային փորձագետները, հասարակական կազմակերպությունները

5.

Ակնկալվող արդյունքը

1.     Հաշմանդամության գնահատման հիմքում ընկած կլինեն հստակ և օբյեկտիվ չափորոշիչներ, կնվազեն կոռուպցիոն ռիսկերը:

2.    Անձի բազմակողմանի գնահատման արդյունքում, նրա անհատական կարողություններին և կարիքներին համարժեք, կտրամադրվեն համապատասխան սոցիալական ծառայություններ` նրա մասնակցությունը և սոցիալական ներառումն  ապահովելու համար:

3.    Հաշմանդամության գնահատման գործընթացում բացի բժիշկ-փորձագետներից կներգրավվեն նաև այլ մասնագետներ` սոցիալական աշխատողներ, հոգեբանամանկավարժական գնահատման  կենտրոնի մասնագետներ, որոնք անձի կամ երեխայի խնդիրներն ու կարիքները կգնահատեն առավել մասնագիտորեն:

4.    Կբարելավվի գերատեսչությունների փոխհամաձայնեցված գործունեությունը, ինչը հնարավորություն կտա շարունակական գործողությունների իրականացման միջոցով բարձրացնել մատուցվող ծառայությունների ծախսարդյունավետությունը, ինչպես նաև կրճատել անձի կողմից՝ անհրաժեշտ փաստաթղթեր և ծառայություններ ստանալու համար տարբեր մարմիններ ներկայանալու անհրաժեշտությունը:

5.    Նոր մոդելի ներդրման արդյունքում տնտեսվող միջոցները /հաշվարկը ներկայացված է կից տեղեկանքում/  կուղղվեն սոցիալական ծառայությունների զարգացմանը։

               Իրավական ակտի հիմնավորումը

1.

   Անհրաժեշտությունը

        «Բժշկասոցիալական փորձաքննության իրականացման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծի մշակման անհրաժեշտությունը բխում է 2017 թվականի հունվարի 12-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2017 թվականի գործունեության միջոցառումների ծրագիրը և գերակա խնդիրները հաստատելու մասին»  N  122-Ն որոշման N  1 հավելվածի 108-րդ կետի, ՀՀ կառավարության 2014թ. հունվարի 9-ի «Անձի բազմակողմանի գնահատման` Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության  ֆունկցիաների միջազգային դասակարգման սկզբունքների վրա հիմնված հաշման­դամության սահմանման մոդելի ներդրման» հայեցակարգին և  հայեցակարգի կատարումն ապահովող միջոցառումների ժամանակացույցին հավանություն տալու մասին» ՀՀ կառավարության N 1 արձանագրային որոշման  N 2 հավելվածով հաստաված ժամանակացույցի 9-րդ կետի պահանջներից, ինչպես նաև ի կատարումն ՀՀ կառավարության 2016թ. դեկտեմբերի 29-ի նիստի  N 29.7/[388020]-17 հանձնարարականի` ներկայացնում ենք ՀՀ կառավարության  «Բժշկասոցիալական փորձաքննության իրականացման կարգը հաստատելու մասին» որոշման նախագիծը:

     Նախագծում ներառված դրույթների մշակման անհրաժեշտությունը բխում է ինչպես ԱՀԿ ՖՄԴ շրջանակներում բարեփոխումներ կատարելու, այնպես էլ բժշկասոցիալական փորձաքննության համակարգում արմատական փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտությունից

2.

Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները

  Ներկայումս բժշկասոցիալական փորձաքննության իրականացման հետ կապված հարաբերությունները կանոնակարգվում են ՀՀ կառավարության 2006 թվականի մարտի 2-ի N 276-Ն որոշմամբ: Հաշմանդամության գնահատման նոր մոդելի փորձնական կիրառումը լիարժեք կազմակերպելու համար անհրաժեշտ է համապատսախան փոփոխություններ կատարել բժշկասոցիալական փորձաքննության իրականացման գործող կարգում:

Բժշկասոցիալական փորձաքննության գործող համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերը նվազեցնելու նպատակով պետք է իրականացվեն արմատական փոփոխություններ, պետք է բացառվի դիմումատուի և որոշում կայացնողի միջև անմիջական շփումը: Դիմումները կընդունվեն այլ անձնանց կողմից, որոնք էլեկտրոնային եղանակով կփոխանցվեն որոշում կայացնող մարմնին: ՀՀ տարածքում կգործի այդպիսի միայն մեկ կենտրոնացված մարմին:

3.

Կարգավորման նպատակը և բնույթը

1)        բարձրացնել բժշկասոցիալական փորձաքննության իրականացման գործընթացի օբյեկտիվության մակարդակը, 

2)    բացառել բժշկասոցիալական փորձաքննության բնագավառում որոշումներ կայացնողների և դիմող անձանց շփումը` կոռուպցիոն ռիսկերը բացառելու նպատակով:

4.

Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձիք

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն

5.

Ակնկալվող արդյունքը

1.     Կբացառվի բժշկասոցիալական փորձաքննության որոշում կայացնողների և դիմողների շփումը, կբացառվեն կոռուպցիոն ռիսկերը:

2.    Հաշմանդամություն ունեցող անձանց կարիքների գնահատման գործընթացում բացի մասնագետներից կներգավվեն նաև հասարակական կազմակերպությունները:

3.    Կտարանջատվեն հաշմանդամություն սահմանող և անձի կարիքները գնահատող մարմինները: