Հայաստանի Հանրապետության նախարարությունների հասարակական խորհրդի աշխատակարգը և ձևավորման կարգը հաստատելու մասին

9․ Նախագծով սահմանված են նաև այլ կարգավորումներ, որոնք դիտարկվում են որպես քաղաքացիական հասարակության ազդեցության սահմանափակում, բովանդակային մասնակցության անբավարար ապահովում։ Այսպես, բացակայում է հստակ սահմանում, թե ինչպես են հասարակական խորհրդի անդամների առաջարկներն ու դիրքորոշումները ներառվելու նախարարության որոշումներում։ Խորհուրդը չունի որոշումների վրա ազդեցություն ունենալու պարտադիր մեխանիզմներ և նրա դերը, ինչպես և նախկին իրավակարգավորումների շրջանակներում, կարող է մնալ խորհրդատվական մակարդակում՝ առանց իրական ազդեցության։ Բացի այդ, բացակայում է որևէ կարգավորում, ըստ որի՝ նախարարությունը պարտավոր է հրապարակել՝ ինչպես են խորհրդի անդամների առաջարկությունները և դիրքորոշումները ազդել քաղաքականությունների մշակման վրա։ Հաշվետվությունները կազմվում են միայն տարեկան կտրվածքով և նախարարության կողմից՝ առանց խորհրդի կողմից հաստատման։ Բացակայում են երաշխիքներ, որ անդամները կունենան մուտք նախարարության ներքին փաստաթղթերին, տվյալներին կամ օրենսդրական նախագծերին, ինչը կարևոր է արդյունավետ մասնակցության համար։ Առաջարկ․ Նախարարությունը պարտավորվի պատասխանել խորհրդի անդամների կողմից ներկայացված բոլոր առաջարկություններին՝ գրավոր ձևաչափով, հստակ նշելով, թե որ առաջարկներն են ընդունվել կամ մերժվել և ինչ հիմնավորմամբ։ Այս արձագանքները պետք է կցվեն համապատասխան իրավական ակտի նախագծին կամ ծրագրին։ Տարեկան հաշվետվությունը պետք է նախապես քննարկվի խորհրդի նիստում, և խորհրդի անդամները պետք է հնարավորություն ունենան ներկայացնել իրենց դիտարկումները՝ մինչև դրա հրապարակումը։ Խորհրդի անդամների կողմից ներկայացված հիմնական առաջարկությունների ամփոփ համադրությունը պետք է հրապարակվի առանձին հավելվածով, որը ցույց կտա՝ առաջարկ – արձագանք հարաբերակցությունը։ Նախագծում հստակ ամրագրել, որ խորհրդի անդամները ունեն մուտք ստանալու իրավունք նախարարության կողմից մշակվող քաղաքական փաստաթղթերին, օրենսդրական նախագծերին, ուսումնասիրություններին, ինչպես նաև նախարարության կողմից օգտագործվող հիմնավորող տվյալներին։

8․ Նախագծով նախատեսվում է, որ խորհրդի անդամների կողմից ներկայացված առաջարկները կամ դիտողությունները կարող են ներկայացվել փորձագիտական խմբերի կամ նիստերի միջոցով, սակայն դրանց զուգահեռ իրականացվում է նաև e-draft հարթակում հանրային քննարկում։ Այստեղ առկա է գործընթացների կրնկնություն։ Ստացվում է, որ նույն փաստաթղթի վերաբերյալ սպասվում է մի քանի կարծիք տարբեր փուլերում, ինչը սպառնում է ստեղծել շփոթ, կրկնություն, և երբեմն՝ հակասություն։ Անհամաձայնության դեպքում մասնակից ՀԿ-ներին կարող են մեղադրել անկայուն կամ չհստակեցված դիրքորոշում ունենալու մեջ՝ հիմնվելով այն փաստի վրա, որ իրենք արդեն «մասնակցել են» նախագծի նախնական քննարկումներին։ Բացի այդ, Նախագծի 33-րդ և հարակից կետերի համաձայն՝ ՀԿ-ների դիտարկումներին պատասխանելու և դրանք ամփոփելու գործառույթը վերապահվում է նախարարության կառուցվածքային ստորաբաժանումներին, այլ ոչ թե քաղաքական պատասխանատուներին։ Սա հանգեցնում է նրան, որ ՀԿ-ների հետ անմիջական շփումը տեղի է ունենում ոչ թե քաղաքական որոշում կայացնողների, այլ միջին մակարդակի մասնագետների հետ։ Մինչդեռ, ռազմավարությունների, հայեցակարգերի և այլ համանման գաղափարական փաստաթղթերի, որոնց հիման վրա մշակվելու են իրավական ակտերի նախագծեր, դրանց գաղափարական կրողները քաղաքական պաշտոնյաներն են, այլ ոչ թե կառուցվածքային ստորաբաժանման պրոֆեսիոնալ մասնագետները։ Առաջարկ․ Ապահովել մասնակցային գործընթացների հստակ տարանջատում․ եթե նախագիծը արդեն քննարկվել է խորհրդում, ապա e-draft-ում պետք է նշվի, որ խորհրդի կողմից տվյալ փաստաթուղթը արդեն դիտարկվել է, և ներկայացվեն ամփոփ դիտարկումներ։ Պետք է բացառվի, որ նախորդ փուլում մասնակցած ՀԿ-ների առաջարկները կարող են անհիմն կերպով անտեսվել կամ երկակի օգտագործվել։ Հաստատել, որ ռազմավարական կամ հայեցակարգային փաստաթղթերի վերաբերյալ խորհրդի անդամների հետ քննարկումները պետք է տեղի ունենան բացառապես խորհրդի նիստերի ձևաչափով՝ նախատեսելով, որ նման փաստաթղթերի քննարկման ժամանակ պարտադիր պետք է ներգրավված լինեն քաղաքական պատասխանատու պաշտոնյաներ՝ օրինակ՝ նախարարի տեղակալ կամ պետական քաղաքականության պատասխանատու այլ պաշտոնյա։

7․ Անցյալի փորձը ցույց է տալիս, որ խորհրդի գործունեության արդյունավետության համար կարևոր է, որ վերջնական որոշումներ կայացնող նախարարը ինքը լինի ներգրավված քննարկումներին կամ՝ տեղեկացված ներկայացված լուծումներից։ Իսկ նախագծով ստացվում է, որ նախարարն ուղղակիորեն շրջանցված է, և խորհրդի գործունեությունը կախված է նախարարության որևէ աշխատակցի (փոխնախարար, գլխավոր քարտուղար և այլն) նախաձեռնությունից կամ դիրքորոշումից (տես կետ 41)։ Այս մոտեցմամբ Խորհուրդը կարող է դառնալ վարչական սանդղակի ստորին օղակում գործող, ազդեցություն չունեցող կառույց, իսկ ՀԿ-ների ներկայացրած առաջարկներն ու քննադատությունները կարող են այդպես էլ մնալ ստորին մակարդակներում՝ առանց երբևէ հասնելու նախարարին, ուստի խորհրդի կարծիքը կորցնում է իր ռազմավարական արժեքը։ Առաջարկ․ Նախագծում հստակ ամրագրել, որ խորհրդի անդամների կարծիքներն ու առաջարկությունները նախարարին տրամադրվում են ամբողջական և անխեղաթյուր ձևով՝ անկախ աշխատակազմի դիրքորոշումից։ Բացառել իրավիճակները, երբ խորհուրդը կարող է ղեկավարվել միայն աշխատակազմի ներկայացուցիչների կողմից՝ առանց նախարարի ներգրավվածության կամ վերահսկողության։