<ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ> ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ

Նախագծի 4-րդ հոդվածում առաջարկվող փոփոխությունները թեև մեկ քայլ առաջ են գործող իրավակարգավորման համեմատ, սակայն խտրական են այնքանով, որ ծնողական իրավունքների սահմանափակումը ծնողական պարտականությունները կատարելու անկարողության կամ երեխայի ֆիզիկական կամ հոգեկան առողջությունը և մտավոր զարգացումը վտանգելու հիմքով կապում են անձի՝ ալկոհոլից կամ թմրանյութերից մշտական կախվածության և հոգեկան, մտավոր կամ նյարդային առողջության խնդիրներ ունենալու հետ։ Այսպիսով, անձի հոգեկան և ֆիզիկական առողջությունը ներկայացվում է որպես ծնողական իրավունքների սահմանափակման հիմք, ինչը հակասում է ՄԱԿ-ի հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվեցիայով ստանձնած ՀՀ պարտավորություններին (տես՝ https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Disability/SDG-CRPD-Resource/IndicatorsPDF/article-23-indicators-en.pdf) և ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքից (տես՝ մասնավորապես CÎNȚA v. ROMANIA գործով ՄԻԵԴ որոշումը)։ Հաշվի առնելով նաև ՀՀ առկա համակարգային խնդիրները երեխայի լավագույն շահը որոշելու, խնամակալության և հոգաբարձության մարմինների աշխատանքի և հոգեսոցիալական հաշմանդամություն ունեցող անձանց աջակցության առումով, առաջարկում ենք․ Նախագծի 4-րդ հոդվածից հանել "1) ալկոհոլից կամ թմրանյութերից մշտական կախվածության պատճառով, 2) հոգեկան, մտավոր կամ նյարդային առողջության խնդիրներ ունենալու պատճառով։" նախադասությունը։

Նախագծի 4-րդ հոդվածի՝ ծնողական իրավունքների սահմանափակման վերաբերյալ կարգավորումը հակասում է Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիայի 5-րդ և 23-րդ հոդվածներին։ Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիայի 23-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ «ոչ մի դեպքում երեխան չպետք է բաժանվի ծնողներից երեխայի կամ ծնողներից մեկի կամ երկուսի հաշմանդամության պատճառով»։ Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների հարցերով ՄԱԿ-ի կոմիտեն՝ հավասարության և անխտրականության մասին ընդհանուր մեկնաբանություն 6-ում (CRPD/C/GC/6) նշում է. «Հաշմանդամություն ունեցող ծնողները հաճախ դիտվում են որպես անկարող իրենց երեխաների մասին հոգ տանելու տեսանկյունից: Երեխային ծնողներից բաժանելը երեխայի կամ ծնողների կամ երկուսի հաշմանդամության հիմքով խտրականություն է և խախտում է 23-րդ հոդվածը»։ Կոմիտեն Հայաստանի նախնական զեկույցի վերաբերյալ եզրափակիչ դիտարկումներում (CRPD/C/ARM/CO/1) իր մտահոգությունն է հայտնել Ընտանեկան օրենսգրքի դրույթների վերաբերյալ, «որով տարբեր խանգարումներ ունեցող մարդիկ չեն կարող որդեգրել երեխաներ, ստանձնել ծնողական իրավունքներ, ինչպես նաև, որ այն խոչընդոտում է անգործունակ ճանաչված մարդկանց ամուսանանալ»։ Կոմիտեին մտահոգել է նաև այն, որ բացակայում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընտանիքներին տրամադրվող ծառայությունները։ Կոմիտեն Հայաստանին առաջարկել է «ձեռնարկել միջոցներ (ներառյալ օրենսդրության ուժը կորցրած ճանաչելը), որոնք անհրաժեշտ են վերացնելու համար ամուսնության, ընտանիքի և ծնողական իրավունքների մասով խտրականությունը հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ»: Հաշվի առնելով փոփոխությունների այս հնարավորությունը՝ առաջարկում ենք նախագծից ոչ միայն հանել 4-րդ հոդվածի՝ խանգարման հիմքով սահմանափակում նախատեսող դրույթը, այլ նաև Ընտանեկան օրենսգիրքը կոնվենցիային համապատասխանեցնելու նպատակով վերանայել նախագիծը կամ լրացնել հաշմանդամություն ունեցող ծնողների նկատմամբ պետության պոզիտիվ պարտավորությունների վերաբերյալ դրույթներով։

1. 134.1 հոդվածի 1-ին կետում <<կարող է սահմանվել փաստացի խնամակալություն և հոգաբարձություն>> բառերից հետո առաջարկում եմ ավելացնել՝ <<համաձայն սույն հոդվածի 2-րդ կետի>> բառերը։ 2-րդ կետից եզրակացնում ենք, որ մինչև փաստաթղթավորումը երեխան կարող է գտնվել միմիայն պետության խնամքի ներքո՝ այսինքն՝ աջակցության կամ խնամքի կենտրոնում կամ կարող է հանձնվել ճգնաժամային խնամատարության։ 2. Առաջարկում եմ 134․1 հոդվածի 2-րդ կետում <<փաստացի առանց ծնողական խնամքի>> բառերից հետո ավելացնել <<մնացած՝ այդ թվում ընկեցիկ >> բառերը։