«ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ

Հաշվի առնելով, որ Նախագծի նպատակն է հանրայնորեն, բոլորին հասանելի (հասարակական վայրում) արված հայհոյանքի եւ անպարկեշտ վիրավորանքի համար պատասխանատվություն սահմանելը, երբ նման արտահայտության արդյունքում իրավախախտման օբյեկտ է դառնում հասարակական կարգը՝ խնդրահարույց է դառնում նաեւ Նախագծում վիրավորանքի հանրայնությունը ինտերնետային կայքերով (այդ թվում՝ սոցիալական ցանցերով) արված լինելով պայմանավորելը: Այսպես, վերեւի առաջարկությունում նշված «մեկ երրորդ անձ» չափանիշը կիրառելի է նաև համացանցի նկատմամբ, ուստի համացանցում կամ սոցիալական ցանցում արտահայտությունը վիրավորանք կհամարվի եւ կհամապատասխանի հրապարակային արված լինելու չափանիշին նաեւ այն դեպքում, երբ երեք եւ ավելի օգտատիրոջ միասին հաղորդակցվելու (օրինակ՝ group chat) դեպքում մեկը զրույցի մյուս մասնակցին հայհոյի կամ այլ կերպ վիրավորի կամ եթե երկուսը միասին հայհոյեն երրորդին: Ուստի, այս դեպքում առաջանում է այն խնդիրն, ինչ վերեւում: Թիվ ԵԱԴԴ/0074/02/12 քաղաքացիական գործով ընդհանուր իրավասության դատարանը կիրառել է «հասանելի է բոլորին» եզրույթը, ըստ որի՝ սոցիալական ցանցերում (կիրառելի է նաեւ համացանցային այլ հարթակների նկատմամբ) տեղադրված հայտարարությունը հրապարակային հայտարարություն է, եթե արվել է բոլորին հասանելի եղանակով: Այլ կերպ ասած, համացանցը (ինտերնետային կայքը, սոցիալական ցանցը) տարածք է, որը կարելի է կիրառել ինչպես որպես հանրային հարթակ (հասարակական վայր), այնպես էլ որպես մասնավոր վայր: Հետեւաբար, առաջարկում եմ վարչական պատասխանատվությունը պայմանավորել համացանցում (ներառյալ՝ սոցիալական ցանցերում) ոչ թե վիրավորանքի "հրապարակային" լինելով, այլ բոլորին հասանելի եղանակով (ըստ էության՝ public) արված լինելով:

Նախագծով առաջարկվող արարքը եւ հիմնավորումը չեն համապատասխանում միմյանց: Մասնավորապես, հիմնավորման մեջ խոսք է գնում ինտերնետային կայքերից (այդ թվում՝ սոցիալական ցանցերից) բացի հասարակական վայրերում եւ զանգվածային լրատվության միջոցներով տարածվող հայհոյանքի (անպարկեշտ վիրավորանքի) մասին: Այնինչ Նախագծում օգտագործվում է "հրապարակային հայհոյել, "հրապարակային հայհոյանք"-ը: Այս առումով Նախագիծը հաշվի չի առնում, որ "հրապարակային"-ը ներառում է, բայց չի նույնանում հանրայնորեն կամ հասարակական վայրում արվածի հետ: Այսպես, ԵԿԴ/2293/02/10 գործով Վճռաբկ դատարանը դիրքորոշում է հայտնել, որ հրապարակային է այն արտահայտությունը, որը կատարվել է առնվազն մեկ երրորդ անձի ներկայությամբ: Այս առումով պետք է նշել, որ թեեւ իրավունքի շուրջ քննարկումներում, դոկտրինում կամ խոսակցականում կարող ենք օգտագործել հրապարակային կամ ոչ հրապարակային վիրավորանք արտաայտությունները, սակայն մեկնաբանված "վիրավորանք" եզրույթի տեսանկյունից ոչ հրապարակային վիրավորանք գոյություն չունի, քանի որ արտահայտությունը վիրավորական համարվելու համար պետք է ի թիվս այլնի նաեւ կատարված լինի հրապարակային եղանակով: Ուստի, վիրավորանքն (այդ թվում անպարկեշտ ձեւով արվածը) արդեն իսկ իր մեջ պարունակում է հրապարակայնության նախապայմանը: Արդյունքում Նախագիծը նման բառակազմով փաստացի վերաբերում է անպարկեշտ ձեւով արված ցանկացած վիրավորանքի եւ ցանկացած հայհոյանքի, որը արվել է առնվազն մեկ երրորդ անձի ներկայությամբ (ներառյալ, եթե երկու անձ միասին վիրավորում մեկ ուրիշին) ոչ միայն հասարակական վայրերում կամ հանրայնորեն, այլ նաեւ մասնավոր վայրերում, երբ հասարակությունը հաղորդակից էլ չի լինում վիրավորանքին կամ հայհոյանքին: Արդյունքում, Նախագիծը փաստացի չի սահմանափակվում Նախագծի հիմնավորման մեջ նշված նպատակով եւ սահմանազանցում է հիմնավորման մեջ նշված փաստարկը: Վերոնշյալի համատեքստում առարկայազուրկ է դառնում Նախագծի հիմնավորման այն պնդումը, որ որևէ իրավական խնդիր չկա նաև անձին մեկ արարքի համար կրկին անգամ պատասխանատվության ենթարկելու արգելքի սկզբունքի հետ առնվազն հետեւյալ պատճառով. քանի որ վհրապարակային վիրավորանքն առկա է նաեւ մեկ երրորդ անձի ներկայության կամ հաղորդակից դարձնելու դեպքում եւ ըստ այդմ հրապարակայնության պայմանը ներառում, բայց չի սահմանափակվում եւ չի նույնանում միայն հասարակական վայրում կամ հանրայնորեն վիրավորանքի կամ հայհոյելու հետ, ապա նման բառակազմով Նախագծի դեպքում ստացվում է, որ Նախագիծը ոչ թե պատասխանատվություն է նախատեսում վիրավորանքի ձեւի (պայմանների՝ հանրայնորեն, հասարակական վայրում իրականացված լինելու) համար, այլ պարզապես առանձնացրել է վիրավորանքի որոշ տեսակներ (հայհոյանքը եւ անպարկեշտ ձեւով վիրավորանքը) եւ դրանց համար նախատեսում է վարչական պատասխանատվություն՝ չվերացնելով քաղաքացիաիրավական պատասխանատվությունը: Առաջարկում եմ Նախագիծը խմբագրել, վարչական պատասխանատվությունը պայմանավորել ոչ թե վիրավորանքի "հրապարակային" լինելով, այլ հանրայնորեն, բոլորին հասանելի (հասարակական վայրում) արված լինելով:

Հայհոյանքը պետք է կոնկրետ անձին ուղղված լինի, ոչ թե առհասարակ: Հակառակ դեպքում կարելի է պատժել անեկդոտի համար : Նաև ցանկալի կլիներ ստանալ վիրավորանքի կոնկրետ սահմանումը, այն էլ նշանի միջոցով: