Լրամշակման փուլում է
5 - Կողմ
2 - Դեմ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
N - Ն
2019-2025 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՉԱՓԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի «Հայաստանի հանրապետության կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին» N 650-Լ որոշման N 1 հավելվածի 251-րդ կետի 251․1-րդ ենթակետը՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎԱՐՉԱՊԵՏ ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության 2019 թվականի
_______________ ____ №____-Ն որոշման
2019-2025 թվականների Հայաստանի Հանրապետության Չափագիտության ազգային ենթակառուցվածքի արդիականացման ռազմավարություն
BIPM/ԿՉՄԲ Կշիռների և չափերի միջազգային բյուրո
CGPM/ԿՉԳՀ Չափի և կշռի գլխավոր համաժողով ընդհանուր կոմիտե
CIPM/ԿՉՄԿ Կշիռների և չափերի միջազգային կոմիտե
CJSC/ՓԲԸ Փակ բաժնետիրական ընկերություն
COOMET/ԿՕՕՄԵՏ Եվրասիական ազգային չափագիտական կառույցների համագործակցություն տարածաշրջանային կազմակերպություն (BIPM-JSRB)
ETSI /ՀԵՍԻ Հեռահաղորդակցության եվրոպական ստանդարտների ինստիտուտ
EU/ԵՄ Եվրոպական Միություն
IAEA /ԱԷՄԳ Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն
IEC/ԷՄՀ Էլեկտրատեխնիկական միջազգային հանձնաժողով
ISO/ԻՍՕ Ստանդարտների միջազգային կազմակերպություն
JSRB/ՏՉԿԸԿ Տարածաշրջանային չափագիտության կազմակերպությունների
ընդհանուր կոմիտե և ԿՉՄԲ
JSC/ԲԸ Բաժնետիրական ընկերություն
KCDB/ՀՀՏԲ Համեմատության հիմնական տվյալների բազա(BIPM)
ՉԱԻ Չափագիտության ազգային ինստիտուտ
OIML/ՕՉՄԿ Օրենսդրական չափագիտության միջազգային կազմակերպություն
ՈԵ Որակի ենթակառուցվածք
ՈԿՀ Որակի կառավարման համակարգ
ISU/ՄՄՀ Միավորների միջազգային համակարգ
TBT/ԱՏԽ Առևտրի տեխնիկական խոչընդոտներ
WTO/ԱՀԿ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն
ԱՊՀ Անկախ Պետությունների Համագործակցություն
ՌՀՏ Ռազմական և հատուկ տեխնիկա
ՀՆԱ Համախառն ներքին արդյունք
ՈԱԵ Որակի ազգային ենթակառուցվածք
ՏՏ Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ
CEPA/ ՀԸԳՀ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր
ILAC Լաբորատորիաների հավատարմագրման միջազգային կազմակերպություն
CMC Չափումների և տրամաչափարկման կարողություններ
MRA Փոխադարձ ճանաչման համաձայնագիր
II․ Ներածություն
Սույն ռազմավարությունը մշակվել է ՀՀ Էկոնոմիկայի նախարարության Որակի ենթակառուցվածքների զարգացման վարչության, «Չափագիտության ազգային ինստիտուտ» ՓԲ ընկերության նախաձեռնությամբ: Ռազմավարության մշակման ժամանակ օգտագործվել են նաև Գերմանիայի չափագիտության ազգային ինստիտուտի (PTB) կողմից նախկինում կատարված հետազոտական աշխատանքների արդյունքները, որոնք թարգմանվել են հայերեն` Հայաստանում ԵՄ խորհրդատվական խմբի կողմից:
Չափագիտության ազգային ենթակառուցվածքի արդիականացման ռազմավարությունը միջազգային առաջավոր փորձի ուսումնասիրության և երկարամյա դիտարկումների արդյունքում մշակված պլանավորման փաստաթուղթ է, որը պարունակում է երկարաժամկետ և կարճաժամկետ առաջնահերթությունների, նպատակների և խնդիրների լուծման ուղենիշներ ՀՀ չափումների միասնականության ապահովման համակարգի զարգացման համար:
Չափագիտությունը գիտություն է, որը նպաստում է երկրի տնտեսական զարգացմանը, որի գերնպատակն է ապահովել երկրի չափումների միասնականությունը` հաշվի առնելով առաջատար երկրների փորձը և լավագույն ավանդույթները: Ժամանակակից չափագիտությունը ձևավորվել է «Չափի կոնվենցիայի» շրջանակներում (1875թ.) որը հիմք է հանդիսանում չափման միավորների միջազգայնորեն ընդունված համակարգի համար, որը հայտնի է որպես «Միավորների միջազգային համակարգ (SI/ՄՄՀ)»:
Ֆիզիկական մեծությունների չափումների պատմությունը մեկնարկել է հազարամյակներ առաջ և ուղղված է հեշտացնելու տնտեսական գործարքները և կիրառելու տեսական գիտելիքները գործնականում: Ժամանակակից գիտության զարգացման հետ չափումների ճշտությունը դարձել է անհամեմատ ավելի մեծ և կիրառման ոլորտներն էլ շատ արագ աճել են: Ողջ աշխարհում գոյություն ունեն ֆիզիկական մեծությունների միավորների բազմաթիվ սահմանումներ: Ժամանակի ընթացքում առաջացել է էտալոնների ներդաշնակեցման անհրաժեշտություն, իսկ արդյունաբերության զարգացումն արագացրել է համաշխարհային տնտեսության փոփոխման գործընթացը:
1799թ. Ֆրանսիան առաջին երկիրն էր, որն ընդունեց մետրի և կիլոգրամի չափման համակարգի սկզբունքը: Տասնիններորդ դարի կեսին համաշխարհային դեցիմալ չափման համակարգի անհրաժեշտությունը դարձավ ակնհայտ, մասնավորապես առաջին համաշխարհային արդյունաբերական ցուցահանդեսների համար: «Չափի կոնվենցիան» 1875թ. ընդունելուց հետո տասնյոթ երկրներ ձևավորեցին ինստիտուցիոնալ շրջանակ` համակարգելու միջազգային չափագիտությունը և չափման համակարգը: Կոնվենցիայի անդամ երկրները որոշեցին ստեղծել և ֆինանսավորել գիտական ինստիտուտ` «Կշիռների և չափերի միջազգային բյուրո» (ԿՉՄԲ/ BIPM), որը տեղակայված է Ֆրանսիայի Սևր քաղաքում: Այս համատեքստում միջազգային հանրությունը զարգացրեց չափման համակարգը` ստեղծելով համակողմանի և զարգացող չափումների համակարգ, որն անվանվեց «Միավորների միջազգային համակարգ (SI/ՄՄՀ)»: 1971թ. ի վեր այն սահմանում է 7 հիմնական ՄՀ միավորներ, որոնք տրվում են ֆունդամենտալ հաստատուններով (մնացած բոլոր կիրառվող միավորները ներկայացվում են Աղյուսակ N 1-ում սահմանված հիմնական միավորներով)՝ կից ներկայացված Աղյուսակ N 1-ում․
Աղյուսակ N 1
|
Միավոր |
Սիմվոլ |
Չափման միավոր |
2019 - պաշտոնական բնութագիր |
|
Վայրկյան |
վ |
ժամանակ |
Վայրկյանը ժամանակի SI միավորն է: Վայրկյանը հավասար է ցեզիում-133 ատոմի հիմնական վիճակի 2 գերնուրբ մակարդակների միջև անցմանը համապատասխանող ճառագայթման 9 192 631 770 պարբերության տևողությանը: |
|
Մետր |
մ |
երկարություն |
Մետրը երկարության SI միավորն է :Մետրը վակուումում լույսի անցած ճանապարհի երկարությունն է 1/299 792 458 վ ժամանակահատվածում (c Լույսի արագությունն է 299 792 458 մ/վ;): |
|
Կիլոգրամ |
կգ |
Զանգված |
Կիլոգրամը զանգվածի SI միավորն է: Այն սահմանվում է Պլանկի հաստատունի միջոցով, որը հավասար է ℎ = 6,626 070 15⋅10−34 կգ·մ2·վ−1; դա մասնիկի մինիմալ էներգետիկ անցումն ե որը կարելի է չափել: Եթե ունենք սահմանած վայրկյանը, մետրը և ունենք Պլանկի h –ի արժեքը, ապա կարող ենք հաշվել զանգվածը: |
|
Ամպեր |
Ա |
հոսանք |
Ամպերը էլ. հոսանքի SI միավորն է : Այն կապված է էլեկտրոնի տարրական լիցքի հետ որը հավասար է e = 1,602 176 634⋅10−19 Ա·վ: |
|
Կելվին |
Կ |
ջերմաստիճան |
Կելվինը ջերմաստիճանի SI միավորն է: Այն կապվում է Բոլցմանի K հաստատունի հետ: K=1.380649×10−23 Ջ/Կ. |
|
Մոլ |
մոլ |
նյութի քանակը |
Մոլը նյութի քանակության SI միավորն է։ Այն կապվում է Ավոգադրոյի թվի հետ: 1մոլը = 6.022 140 76 × 1023 էլեմենտար մասնիկներ վորտեղ NA =6.022 140 76 × 1023 . |
|
կանդելա |
կդ |
լույսի ուժ |
Կանդելան լույսի ուժի SI միավորն է: Կանդելայի սահմանումը կապված է 540 × 1012 հց հաճախությամբ մոնոխրոմատիկ ճառագայթման լուսային էֆեկտիվության 683 արժեքի հետ որպես հաստատուն: |
III․ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՄԱՆ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
Ներկայացվող ռազմավարության նպատակն է ուղղորդել միջազգայնորեն ճանաչված, պահանջարկի վրա հիմնված և ՀՀ ազգային չափագիտության համակարգի կայուն արդյունավետ զարգացման գործընթացը:
Ռազմավարության առկայությունը վկայում է վերջինիս իրականացման համար պատասխանատու պետական մամինների հանձնառության մասին:
Ռազմավարությունն ուղղված է Հայաստանի հասարակության հանրային իրազեկմանը Հայաստանի ընդհանուր զարգացման համար չափագիտության կարևոր դերի մասին: Այն հնարավորություն կստեղծի նաև ներգրավել Հայաստանի միջազգային գործընկերների աջակցությունը:
Ռազմավարությունը սահմանում է նպատակները, գործողությունները, անհրաժեշտ միջոցները և պատասխանատվությունները: Այն հիմնված է ներկա պահանջարկի վերլուծության և Հայաստանում չափագիտության իրավիճակի գնահատման վրա:
Ռազմավարությունը համահունչ է Հայաստանի Հանրապետության որակի ենթակառուցվածքի բարեփոխման ռազմավարությամբ սահմանված ազգային գերակայություններին և ներկա պահին կառավարության կողմից հայտարարված գերակա ոլորտներին:
ՀՀ-ում որակի ենթակառուցվածքների համակարգը անհրաժեշտ է արդիականացնել, մասնավորապես՝ միջազգային ստանդարտներին համապատասխան արդյունաբերական չափագիտական կարողությունների զարգացմամբ։ Արդյունաբերական չափագիտության կենտրոնի կազմում նախատեսվում է ստեղծել տրամաչափարկման լաբորատորիաներ, որոնք ընդգրկում են հիմնական չափագիտական ուղղությունները:
IV․ ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ
1․ Հիմնավորումներ
Ստորև ներկայացվում է աշխարհի մի շարք երկրների մասնագիտացված կազմակերպությունների և գիտնականների կողմից կատարված հետազոտությունների և վերլուծությունների մասին, որոնք փաստում են զարգացած չափագիտություն ունենալու անհրաժեշտության մասին։
Ըստ արտադրական գործընթացում չափագիտության դերի վերաբերյալ որոշ գիտնականների տպագրված աշխատությունների համաձայն, չափագիտության ոլորտում ծրագրերի իրականացման նպատակով ներդրվող գումարը կհանգեցնի դրա եռապատիկի չափով տնտեսական եկամտի, որը կստացվի 10 տարիների ընթացքում:
Այլ հետազոտական աշխատանքներից և հաշվարկից երևում է, որ եթե չափագիտության մեջ ֆինանսավորումն ավելանա նախատեսված գումարի 10%-ի չափով, ապա տվյալ ժամանակահատվածում ՀՆԱ-ի աճը կկազմի 1.5%՝ նորարարական արտադրանքի վաճառքի արդյունքում։
Վերջին տարիներին շատ զարգացած երկրների կառավարությունները թուլացրեցին չափագիտական համակարգի պետական կառավարումը, ենթադրելով որ շուկան կարող է ինքը լուծել այս ոլորտում առաջացած խնդիրները:
Սակայն Համաշխարհային Բանկն իր հերթական զեկույցներից մեկում նշել է, որ «պետական համակարգը արդյունավետ է, եթե այն ունի կենսական կարևոր կանոններ, ստանդարտներ և ինստիտուտներ, որոնք նպաստում են շուկայական հարաբերություններին: Հիմնականում սա վերաբերվում է պետու
Քննարկվել է
25.09.2019 - 15.10.2019
Տեսակ
Որոշում
Ոլորտ
Էկոնոմիկա, Տնտեսական
Նախարարություն
Էկոնոմիկայի նախարարություն
Դիտումներ` 8011
Տպել25.09.2019
Ռազմավարությունը պետք է պարունակի հստակ գործողությունների ծրագիր, որը բխում է սահմանված նպատակներից և թիրախներից։ Միաժամանակ, գործողությունների ծրագրում նախատեսված յուրաքանչյուր գործողության համար անհրաժեշտ է սահմանել հստակ կատարման պատասխանատուներ (կազմակերպություն, գերատեսչություն), կատարման ժամկետներ, պահանջվող ֆինանսավորման չափը և ֆինանսավորման հնարավոր աղբյուրները։
25.09.2019
"VII. Նպատակներ և թիրախներ" բաժինը թերևս ռազմավարության ամենակարևոր մասերից է, սակայն այն սխալ է կառուցված և անորոշ է։ Այսպես, նպատակները կարող են լինել ընդհանուր նկարագրական, մինչդեռ թիրախները պետք է պարունակ են չափելի ինդիկատորներ։ Օրինակ՝ VII. 1) մասում նպատակը կարող է լինել "Նոր էտալոնային լաբորատորիաների ստեղծում՝ տնտեսության գերակա ճյուղերում չափումների միասնականության ապահովման համար", մինչդեռ թիրախը՝ "Կստեղծվեն 12 էտալոնային լաբորատորիաներ հետևյալ ոլորտներում՝ ․․․․"։ Միաժամանակ, ա), բ), գ) և դ) ենթակետերում բերված տեքստը իրենից ներկայացնում է գործողությունների նկարագրություն։
25.09.2019
"VI. Տեսլական և առաքելություն" բաժնում բերվում է ՀՀ Ազգային չափագիտության համակարգի առաքելության սահմանումը, սակայն տեսլականը ձևակերպված չէ։ Անհրաժեշտ է հստակ ձևակերպել Չափագիտության ազգային համակարգի այնպիսի տեսլական, որը կբխի առաքելությունից։ Միաժամանակ, նպատակները և թիրախները պետք է ուղղված լինեն տեսլականի իրագործմանը։