«ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

 

1. Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

Նախագծերի ընդունումը պայմանավորված է ՀՀ վարչապետի 2022 թվականի սեպտեմբերի 9-ի N02/51.2/29777-2022, 2022 թվականի դեկտեմբերի 2-ի N02/12.4/39760-2022, 2023 թվականի հունվարի 3-ի N02/12.4/43298-2022, ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Բագրատ Բադալյանի մոտ 2022 թվականի նոյեմբերի 30-ին կայացած՝ շինարարական հրապարակներում առկա իրավիճակի, աշխատանքի անվտանգության, սանիտարահիգիենիկ, տեխնիկական անվտանգության, մթնոլորտային օդի և շրջակա միջավայրի աղտոտման խնդիրները համակարգային կարգավորելու վերաբերյալ քննարկման արդյունքներով և արձանագրության 3-րդ կետի 2-րդ ենթակետով տրված հանձնարարականների կատարման՝ մասնավոր ոլորտի կառուցապատողների կողմից շինարարական հրապարակներում առկա իրավիճակի կարգավորման անհրաժեշտությամբ:

2. Առկա իրավիճակը

ՀՀ օրենսդրությամբ շինարարական (այդ թվում՝ քանդման կամ ապամոնտաժման) աշխատանքներն իրականացվում են նախապես համաձայնեցված ճարտարապետաշինարարական նախագծի և շինարարության (քանդման կամ ապամոնտաժման) թույլտվության հիման վրա, որոնց տրամադրմանը նախորդում և հաջորդում են ինչպես քաղաքաշինության գործունեության վերաբերյալ այլ փաստաթղթեր, այնպես էլ քաղաքացիաիրավական բնույթի կնքված պայմանագրեր, որոնցով մատուցվում են նախագծային, շինարարական և այլ ծառայություններ և աշխատանքներ:

Սակայն, քաղաքաշինության բնագավառը կարգավորող օրենսդրության, այդ թվում՝ նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի, կառուցապատման թույլտվություններով և քաղաքաշինության բնագավառին առնչվող այլ քաղաքաշինական գործունեության փաստաթղթերով, շինարարության ընթացքում մթնոլորտային օդի պահպանման օրենսդրությամբ ամրագրված պահանջները չկատարելու համար Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքով վարչական պատասխանատվության միջոցները նախատեսվել են «կառուցվող (վերակառուցվող, քանդվող)», «կառուցապատման (կառուցման, վերակառուցման և (կամ) քանդման)», «շինարարական» և «շինարարության և վերակառուցման» աշխատանքների նկատմամբ՝ ընդհանրական ձևակերպումներով:  Օրինակ՝  Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 81․1-ին, 154․1-ին, 157․8-րդ և 157․16-րդ հոդվածների ձևակերպումներում բացակայում են «վերականգնում, ուժեղացում, ընդլայնում, արդիականացում, վերազինում, հիմնանորոգում և ապամոնտաժում» եզրույթները, որոնք կառուցապատման աշխատանքների բաղադրիչ են:

Դրանց բացակայությունը բազմաթիվ խնդրահարույց իրավիճակների է հանգեցնում դատական գործերի քննության ժամանակ:  

Ներկայումս, ՀՀ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին իրականացվող շինարարական ծրագրերի կատարման համար մշակվում և հետագայում պետական գնման պայմանագրերի հիմք են հանդիսանում շինօբյեկտների կառուցման, վերակառուցման, արդիականացման և վերազինման տեխնիկական առաջադրանքները, նախագծանախահաշվային փաստաթղթերը, որոնք երաշխավորվում են քաղաքաշինական պարզ փորցաքննությունների, իսկ մի շարք դեպքերում նաև ների դրական եզրակացություններով:

Ըստ գործող օրենսդրության՝ նախագծանախահաշվային փաստաթղթերի բաղկացուցիչ մաս են հանդիսանում շինարարական արտադրության կազմակերպման նախագծերը, որոնք պարունակում են անհրաժեշտ պահանջներ՝ կազմակերպչական, տեխնիկական և տեխնոլոգիական: 

     Մասնավորապես՝ ըստ շինարարական արտադրության կազմակերպման նախագծի պահանջվում է՝ մինչև շենքի և շինության շինարարության սկիզբը՝ շինարարության  (շինարարական արտադրության) կազմակերպման  նախագծի լուծումներին համապատասխան շինարարական հրապարակի (ուղեգծի) հատկացում, շինարարական հրապարակի անհրաժեշտ ցանկապատում (պահպանական, պաշտպանական կամ ազդանշանային), երկրաբաշխական նշահարման հիմքի ստեղծում, մոտեցման ճանապարհների կառուցում, պահեստային տնտեսության ստեղծում, շինարարության կարիքների համար անհրաժեշտ ծավալի կենցաղային նշանակության ու կոմունալ տնտեսության շինությունների նախապատրաստում՝ հաշվի առնելով գոյություն ունեցող շենքերի ու շինությունների այդ նպատակների համար ժամանակավոր օգտագործման հնարավորությունը, առավել տեսանելի տեղամասում պատվիրատու և կապալառու կազմակերպությունների տվյալների (անվանում, էլեկտրոնային հասցե, հեռախոսահամար) տեղադրում, ծրագրի անվանման ու նպատակային նշանակության, շինարարական աշխատանքների սկզբի և ավարտի ժամկետների, իսկ ՀՀ պետական բյուջեի (այդ թվում՝ պետությանը տրամադրված վարկային և դրամաշնորհային) միջոցների կամ դրանց ներգրավմամբ և համայնքային բյուջեի միջոցների հաշվին իրականացվող շինարարական աշխատանքների դեպքում նաև շինարարության նախահաշվային արժեքի մասին տեղեկատվություն պարունակող վահանակների տեղակայում: Օբյեկտների վերակառուցման դեպքում պետք է հաշվի առնվի նաև կոնստրուկցիաների, ներարտադրամասային ու ներհրապարակային տրանսպորտային միջոցների և հաղորդակցուղիների, սարքավորումների ու ինժեներական ցանցերի տեխնիկական վիճակի հետազննության տվյալների, ապամոնտաժման և շինմոնտաժային աշխատանքների կատարման հատուկ պայմանների (գազից և փոշուց աղտոտվածությունը, ինչպես նաև պայթյունավտանգության ու հրդեհավտանգության հնարավորությունները, բարձր աղմուկը, նեղվածքի պայմանները) ապահովումը:

Բացի այդ, բանվորական անձնակազմի աշխատանքի պաշտպանությունը պետք է ապահովվի անհատական պաշտպանության միջոցների կիրառմամբ (հատուկ արտահագուստ, կոշիկ), համալիր պաշտպանության միջոցառումների կատարումով (ցանկապատում, լուսավորում, օդափոխում, պաշտպանիչ և արգելակիչ սարքեր և հարմարանքներ և այլն), սանիտարակենցաղային շինություններով և սարքավորումներով՝ գործող նորմերին և կատարվող աշխատանքների բնույթին համապատասխան,  շինարարական աշխատանքների կատարման ընթացքում պետք է պահպանվեն շինարարությունում անվտանգության տեխնիկայի վերաբերյալ շինարարական նորմերի և կանոնների պահանջները և այլն:

Սակայն, շինարարական օբյեկտների մեծ մասում նշված գործընթացներն իրականացվում են կամ ոչ բավարար մակարդակով, կամ ընդհանրապես չեն ապահովվում, խախտելով  գործող օրենսդրության պահանջները՝ որոնք պետք է ամրագրված լինեն օբյեկտների թե´ տեխնիկական առաջադրանքներում և թե´ նախագծային փաստաթղթերում ու կապալի պայմանագրերում՝ և պարտադիր կատարման ենթակա լինեն՝ կառուցապատողների համար: Ընդ որում, վերը նշված գործընթացների հսկողական լիազորությունները ներկայումս վերապահված են որակի տեխնիկական հսկողության ծառայություն մատուցող կազմակերպությունների՝ տեխնիկական հսկիչներին:

Խնդրի առնչությամբ հարկ է նշել, որ ՀՀ տարածքում գործում են հետևյալ իրավակարգավորումները.

1. ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահի 2022 թվականի օգոստոսի 26-ի N21-Ն հրամանով հաստատված «ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱ ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ» ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՆՈՐՄԵՐԸ սահմանում են անվտանգության տեխնիկայի համալիր պահանջներ՝  շինարարության կազմակերպման նախագծի առկայության, շինաշխատանքների նախամեկնարկային փուլում կապալառու և ենթակապալառու կազմակերպությունների նկատմամբ պահանջներ, մեքենա-մեխանիզմների, գործիքների, սարքավորումների անվտանգ շահագործման պահանջներ,  վնասակար արտադրական գործոնների և տեխնածին վթարների վերաբերյալ կանխարգելիչ միջոցառումներ, շինարարական արտադրությունում զբաղված մարդկային ռեսուրսի առողջության պահպանման պահանջներ, տարիքային սահմանափակումներ, անհատական պաշտպանության միջոցներ, աշխատանքի անվտանգության, սանիտարահիգիենիկ և բնապահպանական պահանջներ ու դրանց վերաբերյալ գիտելիքների ստուգման, վերապատրաստման, աշխատանքային պայմանների վերահսկողության,  շինհրապարակում տեղակայվող արտադրական և օժանդակ սենքերի կահավորման, առաջնային բուժօգնության կետի նախատեսման, մեքենաների, տրանսպորտային միջոցների, արտադրական սարքավորումների և մեքենայացման այլ միջոցների տեխնիկական սպասարկման և վերանորոգման, մեքենաների, տրանսպորտային միջոցների օգտագործման ժամանակ աղմուկի, թրթռումի, փոշոտվածության, գազավորվածության մակարդակների, մեքենավարի (վարորդի) կառավարման նկատմամբ կանխարգելիչ միջոցառումներ, արգելանշանների և զգուշացնող նշանների օրինակելի ձևեր և այլն:

Միաժամանակ առկա են կարգավորումներ , որոնք վերաբերում են.

- շենքերի (շինությունների) ապամոնտաժման աշխատանքների կատարման հատուկ պահանջներին․

- մոնտաժային աշխատանքների կատարման առանձնահատկություններին․

- հակահրդեհային պահանջներին․

- աշխատանքի անվտանգության նախագծային լուծումներին և այլն:

2. ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահի 2022 թվականի հունիսի 21-ի  N12-Ն հրամանով հաստատված «ՏԱՐԱԾՔԻ ԲԱՐԵԿԱՐԳՈՒՄ» ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՆՈՐՄԵՐԸ սահմանում են պահանջներ տարածքի (այդ թվում ժամանակավոր) բարեկարգման (տարածքում առկա ծառերի բների պահպանման, տեղափոխման, մեկուսացման, տնկիների, ծառերի, թփերի բուսական գրունտի հանման և առանձնացման, տարածքի  ցանկապատման, ժամանակավոր խողովակաշարերի, ժամանակավոր մայթերի և ուղանցումների կառուցման) մասով  կառուցապատման մեկնարկի ընթացքում, որոնք պետք է ապահովվեն  Կառուցապատողների կողմից:

3. ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 2008 թվականի հունվարի 14-ի N11-Ն հրամանով հաստատված «ՀՀՇՆ I-3.01.01-2008 «ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄ» ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՆՈՐՄԵՐԸ սահմանում են ՀՀ տարածքում իրականացվող նոր շինարարության, գոյություն ունեցող շենքերի և շինությունների հիմնանորոգման (վերակառուցման, վերականգնման, ուժեղացման), ընդլայնման, արդիականացման (հետագայում՝ Շինարարության) ընթացքում կազմակերպման աշխատանքներին ներկայացվող ընդհանուր պահանջներ, որոնք պետք է պահպանվեն օբյեկտների շինարարության բոլոր մասնակիցների կողմից (բացառությամբ «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքով շինարարության թույլտվություն չպահանջող դեպքերի):

Մասնավորապես, նորմերը սահմանում են ընդհանուր պահանջներ ներքոհիշյալ  աշխատանքների և ծառայությունների ապահովման վերաբերյալ․

1) շինարարական արտադրության կազմակերպման (ПОС) և աշխատանքների կատարման (ППР) նախագծերի պարտադիր ապահովման, կազմի և բովանդակության,

2) օբյեկտի շինարարության բոլոր մասնակիցների համաձայնեցված աշխատանքի կազմակերպման,

3) շինարարական արտադրության նյութատեխնիկական ապահովման (շինանյութերի, սարքավորումների, տեխնիկական և տրանսպորտային միջոցների), նյութական ռեսուրսների համալիր մատակարարման,

4) շինմոնտաժային ու հատուկ շինարարական աշխատանքների կատարման տեխնոլոգիական հաջորդականության պահպանման,

5) որակի տեխնիկական հսկողության,

6) անվտանգության տեխնիկայի կանոնների պահպանման,

7) աշխատանքների կազմակերպման և պաշտպանության (հատուկ արտահագուստի և սարքավորանքի,սանիտարահիգիենիկ միջոցառումների),

8) շրջակա միջավայրի պահպանության վերաբերյալ  ընդհանուր պահանջներ,

9) շինարարական աշխատանքների վարման մատյանի, ծածկված աշխատանքների ընդունման, տեխնիկական և հեղինակային հսկողությունների գրանցամատյանի, ծածկված աշխատանքների ակտի օրինակելի ձևի, կատարողական փաստաթղթերի ցանկի վերաբերյալ:

4. ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 2008 թվականի հունվարի 14-ի N 07-Ն հրամանով հաստատված «ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳԸ» սահմանում է ՀՀ տարածքում իրականացվող նոր շինարարության, գոյություն ունեցող շենքերի և շինությունների հիմնանորոգման (վերակառուցման, վերականգնման, ուժեղացման), ընդլայնման, արդիականացման (հետագայում՝ Շինարարության) ընթացքում աշխատանքների կազմակերպման հիմնադրույթները և կարգավորում է շինարարության մասնակիցների փոխհարաբերությունները

Մասնավորապես առկա են պահանջներ.

- շինարարության նախապատրաստական փուլի համար՝ Գնումների օրենսդրության գնման գործընթացների  կազմակերպման վերաբերյալ

- շինարարության ընթացքի, այդ թվում որակի տեխնիկական հսկողության ապահովման, կատարողական փաստաթղթերի կազմման, հանձնման-ընդունման գործընթացների վերաբերյալ

- շինարարական արտադրության կազմակերպման (ПОС) և աշխատանքների կատարման օրինակելի նախագծերի (ППР) բովանդակության վերաբերյալ

- շինարարության օրացուցային գրաֆիկի օրինակելի ձևի վերաբերյալ

- շինմոնտաժային և հատուկ շինաշխատանքների, շինանյութերի պահանջարկի ամփոփագրերի օրինակելի ձևերի վերաբերյալ:

5. ՀՀ կառավարության 2004 թվականի նոյեմբերի 11-ի «ԱՆՀԱՏԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» N1631-Ն որոշումը սահմանում է անհատական պաշտպանության միջոցների (այդ թվում՝ արտահագուստի) տեսակներին, արտադրական, շահագործողական, որակական ցուցանիշներին, դրանց օգտագործմանը, պահպանմանն ու մաքրմանը, պիտանիության և ծառայության ժամկետներին ներկայացվող մանրամասն պահանջներն ու կանոնները:

Ուստի,  տվյալ բացը լրացնելու և Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի հետ քաղաքաշինության բնագավառի նորմատիվ փաստաթղթերի բովանդակային ձևակերպումները համապատասխանեցնելու, առկա հակասությունները բացառելու համար նախագծով կատարվել են մի շարք փոփոխություններ:

 

3. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը

Հաշվի առնելով շինարարական հրապարակների կազմակերպման և կահավորման աշխատանքների կարևոր լինելը, որոնք անմիջականորեն կապված են՝ թե շինարարական արտադրությունում զբաղված և թե այդ արտադրությունից դուրս գտնվող մարդկանց կյանքի և առողջության անվտանգության ապահովման և շրջակա միջավայրի պահպանման խնդիրների հետ՝ ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի կողմից մշակվել է «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը, որով հիմնականում նախատեսվել են կիրառվող վարչական պատասխանատվության միջոցների խստացման կարգավորումներ:

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքով տուգանքի չափերը սահմանելիս տարբերակված մոտեցում չի ցուցաբերվել և նույն տուգանքի չափը սահմանվել է ինչպես, օրինակ՝ 10 մլն դրամի, այնպես էլ 2 մլրդ դրամի ընդհանուր արժեքով շինարարական աշխատանքներ կատարող կառուցապատողների (կամ քաղաքաշինական գործունեության այլ մասնակիցների) համար։

Սոցիալական արդարության սկզբունքից ելնելով առաջարկվում է տուգանքների չափերը սահմանել ելնելով շինարարական աշխատանքների կատարման նախահաշվային կամ պայմանագրային արժեքից, իսկ դրանց բացակայության դեպքում՝ քաղաքաշինության բնագավառի լիազորված պետական կառավարման մարմնի սահմանած համապատասխան տեսակի աշխատանքի արժեքի խոշորացված ցուցանիշների համաձայն հաշվարկված ծախսերի։    

Նախատեսվող տուգանքների չափը համադրվել է շինարարական հրապարակների պատշաճ կազմակերպման և կահավորման համար մոտավոր ծախսերի հետ, որը իրականում կարող է խթան հանդիսանալ  համանման խախտումների և դրանց կրկնությունների բացառման համար:

Օրինակ՝ եթե հասարակական նշանակության (միջին հզորությամբ նախադպրոցական, դպրոցական, առողջապահական և այլն) օբյեկտի կառուցման միջին նախահաշվային արժեքը կազմում է շուրջ  1,000,000.0հազ.դրամ՝ ապա դրանում շինհրապարակի կազմակերպմանը վերաբերող միջոցառումները կարող են կազմել այդ արժեքի շուրջ 1%-1.5%-ը՝ համաձայն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության 2001 թվականի օգոստոսի 21-ի N69-Ն հրամանով հաստատված «Շինարարության համար կառուցվող ժամանակավոր շենքերի և կառուցվածքների նախահաշվային նորմերի»:

Արդյունքում կունենանք՝ 1,000,000.0 հազ.դրամx1.0%= 10,000.0հազ.դրամ։

Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ տուգանքի նվազագույն և առավելագույն չափերը՝ տարբեր պայմանների համար՝ ըստ ներկայացված նախագծի նախատեսվել են 1,000.0 հազ․դրամից մինչև 5,000.0 հազ.դրամ՝ ներկայումս գործող և օբյեկտների նախահաշվային արժեքների հետ ոչ համադրելի 50.0 հազ․դրամից մինչև 400.0հազ.դրամ տուգանքի չափերի փոխարեն:

Նախագծով առաջարկվում է նաև հստակ սահմանել քաղաքաշինական գործունեության հետ առնչություն ունեցող այն սուբյեկտների շրջանակը, որոնք կարող են ենթարկվել վարչական պատասխանատվության։ Նախագծով նախատեսված ու վերանայված վարչական պատասխանատվության միջոցները վերաբերում են շինարարությամբ զբաղվող կառուցապատողներին, կապալառուներին, նախագծային և փորձագիտական կազմակերպություններին, հեղինակային և տեխնիկական հոկողություն իրականացնող անձանց:

 

4. «Այլ իրավական ակտերում փոփոխությունների և/կամ լրացումների անհրաժեշտությունը.

Նախագծի ընդունման դեպքում այլ իրավական ակտերում փոփոխություններ և/կամ լրացումներ կատարելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

 

5. Պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում ծախսերի և եկամուտների էական ավելացման կամ նվազեցման մասին

Նախագիծը կարող է հանգեցնել ՀՀ պետական բյուջեում (կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում) եկամուտների ավելացման:

 

6. «Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ».

Նախագիծը չի բխում ռազամավարական փաստաթղթերից։

         

7. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագիծը մշակվել է ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի կողմից։

 

8. Ակնկալվող արդյունքը

       Նախագծի ընդունմամբ ակնկալվում է ապահովել շինարարական հրապարակների պատշաճ կազմակերպումը, կարգավորել քաղաքաշինական ընթացիկ խնդիրները, հստակեցնել վարչական պատասխանատվության երթարկվող սուբյեկտների շրջանակը: