«ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍՊԱՍԱՐԿՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

««ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍՊԱՍԱՐԿՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

1. Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները, նախագծերի ընդունման անհրաժեշտությունը

1) «Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» օրենքի (այսուհետ՝ Օրենք) 5-րդ գլխով կարգավորվում են առողջապահական՝ պետությանը հարյուր տոկոս սեփականության իրավունքով պատկանող բաժնեմաս ունեցող, ինչպես նաև համայնքային բաժնետիրական ընկերություններում և պետական կամ համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպություններում աշխատանքային հարաբերությունները, այդ թվում սահմանվում են նշված կազմակերպություններում ընթացիկ գործունեությունը կազմակերպող գործադիր մարմնի ղեկավարին ներկայացվող պահանջները: Օրենքի 5-րդ գլխում, 32-րդ հոդվածի վերնագրում և 32.1-ին հոդվածում գործածվում է «առողջապահական կազմակերպություն» բառակապակցությունը, իսկ 32-րդ հոդվածում` «բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող առողջապահական կազմակերպություն»: Այս առումով հարկ է նշել, որ առողջապահական կազմակերպության գործունեությունն ենթադրում է մարդու և հանրության առողջության պահպանմանն ու բարելավմանն ուղղված գործունեություն և ընդգրկում է նշված գործունեության ավելի լայն շրջանակ, քան բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողների կողմից գործունեությունը: Օրենքի 2-րդ հոդվածով սահմանված է «բժշկական օգնություն և սպասարկման» հասկացությունը և «բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողի» հասկացությունը, այն է` օրենսդրությամբ սահմանված կարգով լիցենզավորված, բժշկական օգնության և սպասարկման որոշակի տեսակ կամ տեսակներ իրականացնող անհատ ձեռնարկատեր կամ իրավաբանական անձ՝ անկախ կազմակերպական-իրավական ձևից, սեփականության ձևից, կամ պետական կամ համայնքային հիմնարկ: Միչդեռ առողջապահական կազմակերպություն դիտարկվում է ոչ միայն բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողը (բժշկական կազմակերպությունը), այլ նաև առողջապահության բնագավառում (ոլորտ, որտեղ իրականացվում է մարդու և հանրության առողջության պահպանմանն ու բարելավմանն ուղղված գործունեություն) կրթական գործունեություն և գիտական հետազոտություններ անցկացնող կազմակերպությունները, դեղերի և բժշկական արտադրատեսակների շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտներում փորձաքննություններ ու մասնագիտական դիտարկումներ իրականացնող կազմակերպությունը, վարակիչ և ոչ վարակիչ հիվանդությունների և թունավորումների կանխարգելում իրականացնող կազմակերպությունները, բժշկական մասնագիտական հասարակական կազմակերպությունները (ասոցիացիա), դեղատները, դեղ արտադրողները (դեղագործական ընկերությունները), ինչպես նաև մարդու և հանրության առողջության պահպանմանն ու բարելավմանն ուղղված գործունեություն իրականացնող այլ կազմակերպությունները: Նախագծով առաջարկվող կարգավորումներն ուղղված են Օրենքում տարանջատելու «բժշկական կազմակերպությունը» և «առողջապահական կազմակերպությունը»:

2) Օրենքի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է նաև առողջապահական կազմակերպությունների տնօրենների ընտրության և նշանակման գործընթացում ի հայտ եկած տարբեր խնդիրները օրենսդրորեն կարգավորելու անհրաժեշտությամբ: Այսպես, Օրենքի 32-րդ հոդվածում վերանայվել են առողջապահական (ներառյալ բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող) կազմակերպություններում ընթացիկ գործունեությունը ղեկավարող գործադիր մարմնի հավակնորդին ներկայացվող պահանջները: Ի տարբերություն գործող կարգավորումների, առողջապահական՝ պետությանը հարյուր տոկոս սեփականության իրավունքով պատկանող բաժնեմաս ունեցող, ինչպես նաև համայնքային բաժնետիրական ընկերություններում ընթացիկ գործունեությունը ղեկավարող գործադիր մարմնի հավակնորդի համար «բարձրագույն բժշկական կրթություն կամ առողջապահության կառավարում և կազմակերպում մասնագիտական կրթություն ունենալու» պահանջը փոխարինվել է հետևյալով`

- բարձրագույն բժշկական կրթություն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն ունենալու կամ նույն օրենքի 32.1-ին հոդվածի 1-ին մասով հաստատվող Կառավարության որոշմամբ սահմանված մագիստրոսական որակավորման պահանջներին բավարարելը.

- նույն օրենքի 32.1-ին հոդվածի 1-ին մասով հաստատվող Կառավարության որոշմամբ սահմանված բարձրագույն կրթություն ունեցող, կրթական և մագիստրոսական որակավորման պահանջներին բավարարելը:

Նմանատիպ փոփոխություններ են կատարվել նաև

Առողջապահական` ներառյալ բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող` պետական կամ համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպություններում ընթացիկ գործունեությունը ղեկավարող գործադիր մարմնի հավակնորդի մասով:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2022 թվականի փետրվարի 3-ի N 129-Ն որոշման հավելված N 1-ով կարգավորվում են առողջապահական պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների և հարյուր տոկոս` պետությանը սեփականության իրավունքով պատկանող բաժնեմաս ունեցող առողջապահական բաժնետիրական ընկերությունների գործադիր մարմինների ընտրության (նշանակման) մրցույթի անցկացման հետ կապված հարաբերությունները: Նույն հավելվածի 5-րդ կետով սահմամված է, որ համապատասխան մասնագետի բացակայության և (կամ) տվյալ մասնագետի համալրման անհնարինության դեպքում մարզպետարանի պատճառաբանված միջնորդությամբ և առողջապահության բնագավառի պետական կառավարման լիազոր մարմնի գրավոր թույլտվությամբ մարզային բժշկական կազմակերպության գործադիր մարմնի ղեկավարը կարող է իրականացնել համապատասխան բժշկական մասնագիտական գործունեություն նույն բժշկական կազմակերպությունում: ՀՀ կառավարության որոշման վերոնշյալ դրույթները սահմանվել էին որպես ժամանակավոր կարգավորումներ մարզային բժշկական կազմակերպություններում ավագ բուժաշխատողների բացակայության հարցը լուծելու նպատակով:

2023 թվականի նոյեմբերի 17-ին ուժի մեջ է մտել Օրենքի 5-րդ գլխի նոր խմբագրությունը (25.10.2023թ. ՀՕ -321-Ն օրենք), որի 32-րդ հոդվածով սահմանվել են նոր պահանջներ առողջապահական՝ պետությանը հարյուր տոկոս սեփականության իրավունքով պատկանող բաժնեմաս ունեցող, ինչպես նաև համայնքային բաժնետիրական ընկերություններում և պետական կամ համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպություններում բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողների համար: Օրենքի 32-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող առողջապահական՝ պետությանը հարյուր տոկոս սեփականության իրավունքով պատկանող բաժնեմաս ունեցող, ինչպես նաև համայնքային բաժնետիրական ընկերություններում ընթացիկ գործունեությունը կազմակերպող գործադիր մարմնի ղեկավարը չի կարող զբաղեցնել այլ պաշտոն և կատարել այլ վճարովի աշխատանք, բացի գիտական, մանկավարժական, ստեղծագործական աշխատանքից և ռազմական կամ արտակարգ դրության կամ արտակարգ իրավիճակի դեպքերից: Արդյունքում բացառվել է բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող առողջապահական՝ պետությանը հարյուր տոկոս սեփականության իրավունքով պատկանող բաժնեմաս ունեցող բաժնետիրական ընկերություններում տնօրենների նույն բժշկական կազմակերպությունում բժշկական մասնագիտական գործունեություն իրականացնելու հնարավորությունը, ինչն էլ բացասական է անդրադառնում մարզային բժշկական կազմակերպությունների ընթացիկ աշխատանքների և բժշկական օգնության և սպասարկման հասանելիության վրա:

Ելնելով վերոգրյալից և հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ բոլոր մարզերում` մասնավորապես հեռավոր մարզերում, առկա են գրեթե բոլոր մասնագիտություններով բժիշկների պահանջարկ, և առողջապահության համակարգը չի կարող զարգանալ, եթե մարզերում առողջապահական ծառայությունները բավարար հասանելի չեն, ուստի անհրաժեշտություն է առաջացել Օրենքի 32-րդ հոդվածում պետական մարզային բժշկական կազմակերպությունների գործադիր մարմնի ղեկավարի մասով նախատեսել այնպիսի կարգավորումներ, որոնք կհանդիսանան բացառություն նույն հոդվածի 5-րդ մասով նրանց համար սահմանված այլ պաշտոն զբաղեցնելու և այլ վճարովի աշխատանք կատարելու արգելքից:

3) Միաժամանակ, 2023 թվականի դեկտեմբերի 18-ին ՀՀ վարչապետի մոտ կայացած խորհրդակցության թիվ Վ/198-2023 արձանագրության 3-րդ կետի 1.13 ենթակետի կատարումն ապահովելու նպատակով անհրաժեշտություն է առաջացել նաև Օրենքում սահմանել կարգավորումներ առ այն, որ գործադիր մարմնի ղեկավարները պարտավոր են կազմակերպության գործունեության վերաբերյալ հաշվետվություն (ներառյալ նաև ֆինանսական) ներկայացնեն ինչպես իրենց պաշտոնի նշանակող և ազատող համապատասխան իրավասու մարմին, անպես էլ լիազոր մարմին (Առողջապահության նախարարություն), անկախ այն հանգամանքից, թե որ մարմնի ենթակայությամբ է գործում այդ առողջապահական կազմակերպությունը:

      Օրենքի 32-րդ հոդվածում նշված առողջապահական կազմակերպությունների գործադիր մարմնի ղեկավարների կողմից կազմակերպության գործունեության վերաբերյալ հաշվետվություն ներկայացնելուց բացի, վերջիններիս համար օրենքով ամրագրվել է հետևյալ պահանջները`

      - ապահովել իրենց կողմից ներկայացված կազմակերպության զարգացման և բարեփոխման հայեցակարգով սահմանված միջոցառումների կատարումը (խոսքը հաղթող ճանաչված մասնակցի կողմից ներկայացված հայեցակարգով` ըստ ժամանակացույցի սահմամնված միջոցառումների կատարման մասին է).

      - ապահովել Կառավարության որոշմամբ հաստատված այդ կազմակերպությունների զարգացմանը և բարեխոխմանը ներկայացվող պահանջների կատարումը: Տվյալ դեպքում խոսքը գնում է կազմակերպությունների զարգացմանը և բարեխոխմանն ուղղված այն պահանջների և ցուցանիշների մասին, որը հաղթող մասնակիցը պարտավոր է ապահովել կազմակերպության ղեկավարման ընթացքում` անկախ իր կողմից ներկայացրած զարգացման և բարեփոխման հայեցակարագի միջոցառումների:

Բացի այդ, օրենքով գործատուին (իրենց պաշտոնի նշանակող և ազատող համապատասխան իրավասու մարմնին կամ լիազոր մարմնին` կախված կազմակերպության ենթակայությունից) իրավունք է վերապահվել վերոնշյալ պարտականությունների խախտման դեպքում լուծելու գործադիր մարմնի ղեկավարի հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրը:

Ընդ որում, այն դեպքերում, երբ առողջապահական կազմակերպությունը գործում է այլ պետական մարմնի (ոչ Առողջապահության նախարարության) ենթակայությամբ, և այդ կազմակերպության գործադիր մարմնի ղեկավարի ներկայացված հաշվետվության արդյունքներով Առողջապահության նախարարության կողմից կպարզվեն խախտումներ և անհամապատասխանություններ վերոնշյալ պահանջներին` ապա դա հիմք է նախարարության կողմից այդ հաշվետվությունը ներկայացրած գործադիր մարմնի ղեկավարին պաշտոնի նշանակող և ազատող համապատասխան իրավասու մարմին միջնորդություն ներկայացնելու համար` այդ գործադիր մարմնի ղեկավարի նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության միջոցներ կիրառելու, ինչպես նաև օրենքով նախատեսված դեպքերում աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու վերաբերյալ:

Բացի օրենքից, գործադիր մարմնի ղեկավարի վերոնշյալ պարտականություններն ամրագրվելու են նաև նրա հետ կնքվող աշխատանքային պայմանագրի օրինակելի ձևում: Սակայն Օրենքում վերոնշյալ դրույթների նախատեսումը պայմանավորված է հետևյալով. օրենքում այս կարգավորումների մասով հիմք է ընդունվել` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 2-րդ մասի դրույթները` աշխատանքային հարաբերությունների առանձին բնագավառների կարգավորման առանձնահատկությունները կարող են սահմանվել օրենքով, և նույն օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 4-րդ մասի դրույթները` իրավաբանական անձանց գործադիր մարմինների (կոլեգիալ և միանձնյա) անդամների լիազորությունների դադարեցման և նրանց հետ կնքված աշխատանքային պայմանագրերի լուծման առանձնահատկությունները սահմանվում են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով և այդ իրավաբանական անձանց գործունեությունը կարգավորող Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով: «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» օրենքի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` բաժնետիրական ընկերությունների գործունեությունը կարգավորվում է Օրենսգրքով, սույն օրենքով, այլ օրենքներով և իրավական ակտերով, «Պետական ոչ առեվտրային կազմակերպությունների մասին» օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է, որ պետական կազմակերպությունների մասին օրենսդրությունը բաղկացած է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքից, սույն օրենքից, այլ օրենքներից և իրավական ակտերից, ինչպես նաև ՀՀ միջազգային պայմանագրերից: Իսկ վերջին երկու օրենքներում նշված կազմակերպությունների գործունեությունը կարգավորող «այլ օրենքը» տվյալ դեպքում ««Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» օրենքն է:

        Հաշվի առնելով, որ նախագծով կատարվող վերոնշյալ փոփոխությունների արդյունքում Օրենքի 32-րդ հոդվածը պարունակում է աշխատանքային իրավունքի նորմեր, այդ թվում աշխատանքային հարաբերությունների առողջապահական կազմակերպությունների բնագավառում կարգավորման առանձնահատկություններ, փոփոխության է ենթարկվել նաև հոդվածի վերնագիրը, նշելով, որ հոդվածը բովանդակում է նշված կազմակերպություններում աշխատանքային հարաբերությունների մասին:

2. Կարգավորման նպատակը և բնույթը, ակնկալվող արդյունքը

««Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի ընդունմամբ Օրենքում, այդ թվում 5-րդ գլխում կտարանջատվի «բժշկական կազմակերպությունը» և «առողջապահական կազմակերպությունը»:

Վերանայվել են առողջապահական` ներառյալ բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող ղեկավարող գործադիր մարմնի հավակնորդին ներկայացվող պահանջները` առավել որակյալ, բանիմաց կադրերի ընտրություն և նշանակում առողջապահական կազմակերպությունների տնօրենների պաշտոնում, ինչը կբարձրացնի կազմակերպությունների ղեկավարման և ընդհանուր գործունեության արդյունավետությունը:

Մարզային ընկերություններում համապատասխան մասնագետի բացակայության և տվյալ մասնագետի համալրման անհնարինության դեպքում` մարզպետի պատճառաբանված միջնորդության և լիազոր մարմնի գրավոր թույլտվության հիման վրա կայացրած մարզպետի որոշմամբ, գործադիր մարմնի ղեկավարը իրավունք կունենա իրականացնել համապատասխան բժշկական մասնագիտական գործունեություն նույն բժշկական կազմակերպությունում: Մարզային հոգեկան առողջության կենտրոնի գործադիր մարմնի ղեկավարը տվյալ ընկերությունում կկարողանա կատարել հոգեբույժի վճարովի աշխատանք: Փոփոխությունը կնպաստի մարզային բժշկական կազմակերպությունների բժշկական օգնության և սպասարկման հասանելիության բարձրացմանը:

Նախագծի ընդունման արդյունքում կապահովվի նաև առողջապահական կազմակերպությունների գործադիր մարմնի ղեկավարների կազմակերպության գործունեության վերաբերյալ հաշվետվողականությունը լիազոր մարմնին և իրենց պաշտոնի նշանակող և ազատող համապատասխան իրավասու մարմնին, և արդյունքում կբարձրանա առողջապահական կազմակերպությունների ղեկավարման և ընդհանուր գործունեության արդյունավետությունը:

3. Նախագծերի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագծերի մշակումն իրականացվել է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կողմից:

4. Լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտության և պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում սպասվելիք փոփոխությունների մասին

 Նախագծերի ընդունմամբ 2024 թվականի պետական բյուջեում կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեներում եկամուտների և ծախսերի ավելացում կամ նվազեցում չի նախատեսվում:

5. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ

Սույն նախագծերը չեն բխում ռազմավարական կամ ծրագրային որևէ փաստաթղթից: