«ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ՕՐԵՆՔՆԵՐՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին օրենքի նախագիծ 1. Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքում (այսուհետ նաեւ՝ ՎԻՎՕ) փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին օրենքի նախագիծը փոխկապակցված է ԱՏՊ օրենքի նախագծերում առաջարկվող փոփոխությունների եւ լրացումների հետ, ուստի դրան վերաբերում են ԱՏՊ օրենքի նախագծի կապակցությամբ վերեւում ներկայացված դիտողությունները եւ առաջարկությունները: Մասնավորապես, Կիբեռանվտանգության մասին» օրենքի, այնպես էլ «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքի կարգավորման դաշտերը ԱՏՊ օրենքի կարգավորման դաշտի հետ չնույնանալու պայմաններում խնդրահարույց ենք համարել ԱՏՊ օրենքի 19-րդ հոդվածի 4-րդ մասն ուժը կորցրած ճանաչելը եւ նույն հոդվածի 8-րդ մասի խմբագրումը, ուստի նույն պատճառաբանություններով խնդրահարույց են նաեւ ԱՏՊ օրենքի նշված դրույթների հետ համակարգային առումով փոխկապակցված՝ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքում առաջարկվող փոփոխությունները: 2. ՎԻՎՕ-ում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին օրենքի նախագծում որպես «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքով սահմանված պահանջները խախտում է ներկայացված տեղեկատվական համակարգերում անձնական տվյալները մշակելու անվտանգությունն ապահովելուն ներկայացվող միջոցառումներ չիրականացնելը կամ պահանջները չապահովելը կամ խախտելը, այնինչ «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքն առհասարակ չի անդրադառնում եւ չի էլ կարող անդրադառնալ անձնական տվյալների մշակման նկատմամբ հսկողության հարցերին : Գտնում ենք, որ անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքի խախտումներըի համար պատասխանատվություն նախատեսող դրույթները պետք է պահպանվեն, փոխարեն առաջարկում ենք ՎԻՎՕ-ի 189.17 հոդվածում «տեղեկատվական համակարգ»-ը փոխարինել «անձնական տվյալների տեղեկատվական համակարգ»-ով, իսկ «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքով սահմանված պահանջները խախտումները սահմանող դրույթում սահմանափակվել միայն այդ օրենքի գործողության սահմաններով:

«Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծ «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծով ի թիվս այլնի սահմանվում է, որ «Արգելվում է սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկությունների շարքին դասել․ (…) 6) տեղեկություն, որը վնասում է կամ կարող է վնասել պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների պաշտոնատար անձի, իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձի հեղինակությունը, բացառությամբ անձնական տվյալների կամ անձնական տվյալների հատուկ կատեգորիաների, որոնց բացահայտումը կխախտի տվյալների սուբյեկտի մասնավոր և ընտանեկան կյանքի անձեռնմխելիության իրավունքը.» Նշված կարգավորումը անորոշ է, թյուրըմբռնումների եւ տարակարծությունների տեղիք է տալիս: Մասնավորապես, 1. Պարզ չէ, թե ինչի մասին է խոսք գնում «անձնական տվյալների հատուկ կատեգորիաներ» հասկացության ներքո. ԱՏՊ օրենքում նման հասկացություն չկա, փոխարենը կա «հատուկ կատեգորիայի անձնական տվյալներ» հասկացությունը: 2. «Անձնական տվյալներ» եւ «անձնական տվյալների հատուկ կատեգորիաներ» հասկացությունները տարանջատված են «կամ»-ով, ուստի պարզ չէ՝ արդյո՞ք «բացահայտումը կխախտի տվյալների սուբյեկտի մասնավոր և ընտանեկան կյանքի անձեռնմխելիության իրավունքը»-ը վերաբերում է նաեւ անձնական տվյալներին, թե միայն հատուկ կատեգորիայի անձնական տվյալներին: 3. Եթե «բացահայտումը կխախտի տվյալների սուբյեկտի մասնավոր և ընտանեկան կյանքի անձեռնմխելիության իրավունքը»-ը վերաբերում է միայն հատուկ կատեգորիայի անձնական տվյալներին եւ չի վերաբերում «անձնական տվյալներ»-ին (այսինքն, եթե տեղեկության «անձնական տվյալներ» լինելն ինքնին հանգեցնում է բացառության), ապա նշված դրույթը ֆիզիկական անձանց (ներառյալ՝ պաշտոնատար անձանց) մասով առհասարակ առարկայազուրկ է, քանի որ նույնականացված/նույնականացվելի (կոնկրետ) ֆիզիկական անձի վերաբերյալ ցանկացած տեղեկություն ինքնին արդեն պարունակելու է անձնական տվյալներ: 4. «Անձնական տվյալներ»-ի մասին նշումն ինքնին առարկայազուրկ է դարձնում «անձնական տվյալների հատուկ կատեգորիաներ»-ի մասին նշումը, քանի որ հատուկ կատեգորիայի բոլոր անձնական տվյալներն այսպես թե այնպես ներառվում են անձնական տվյալներում, 5. «Անձնական տվյալներ»-ի մասին նման ձեւակերպմամբ նշումն առհասարակ հանգեցնում է նախագծում անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքի էության խաթարման, մասնավորապես տպավորություն է, թե տեղեկության՝ անձնական տվյալ լինելն ինքնին տեղեկության մատչելիության սահմանափակման հիմք է, այնինչ անձնական տվյալը տվյալի տեսակի անվամնումն է, այլ ոչ թե ռեժիմը, իսկ տեղեկության մատչելիությունը կամ հանրամատչելիությանը չի կարող սահմանափակվե այդ տեղեկության՝ անձնական տվյալ լինելու պատրվակով: Նման դիրքորոշում հայտնել է նաեւ Անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալությունն իր որոշումներում, ինչպես նաեւ «Պետական մարմինների կողմից անձնական տվյալների մշակման ուղեցույց»-ում: Վերոնշյալից ելնելով՝ գտնում ենք, որ «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագծի՝ անձնական տվյալներին վերաբերող դրույթը նման ձեւակերպմամբ անթույլատրելի է, տեղեկության մատչելիությունը կամ հանրամատչելիությունն անձնական տվյալ լինելու հիմքով սահմանափակելուց, ըստ այդմ՝ նշված կարգավորումից անհրաժեշտ է ձեռնպահ մնալ: Առաջարկում ենք խնդրո առարկա դրույթը վերախմբագրել այնպես, որ տեղեկության տեղեկության մատչելիությունը կամ հանրամատչելիությունը պայմանավորվի անձնական տվյալների ոչ թե տեսակով, այլ ռեժիմով:

ԱՏՊ օրենքի Նախագծի 5-րդ հոդվածով առաջարկվում է ԱՏՊ օրենքի 26-րդ հոդվածը լրացնել 3-րդ մասով, որի համաձայն՝ «3․ Մշակողը /Տեղեկատվության տնօրինողը/ պարտավոր է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների միջոցով կիրառել լուծումներ, որոնք հնարավորություն կտան ցանկացած ժամանակ ստույգ պարզել, թե ում, ինչ նպատակով, երբ, ինչ ձևով և ինչ տեղեկատվությունից օգտվելու հնարավորություն է տրվել /հասանելի դարձել/ կամ փոխանցվել, որը պարունակում է անձնական տվյալներ կամ կատարել նման գրառումներ՝ վերը նշված լուծումների բացակայության դեպքում:»։ Նման կարգավորումն ԱՏՊ օրենքում խնդրահարույց է այնքանով, որքանով «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքի եւ ԱՏՊ օրենքի կարգավորման դաշտերը չեն նույնանում (նման դրույթ կա նաեւ «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքի նախագծում): Ըստ այդմ, առաջարկվող կարգավորումն ԱՏՊ օրենքում նախատեսելով ստացվում է, որ անձնական տվյալներն այլ անձանց փոխանցման վերաբերյալ տեղեկություն ստանալու/պարզելու համապատասխան լուծումներ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների միջոցով պետք է կիրառեն բոլոր անձնական տվյալներ մշակողները՝ անկախ նրանից գտնվում են «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքի կարգավորման դաշտոըւմ, թե՝ ոչ, ֆիզիկական անձինք են, թե՝ ոչ, տվյալները մշակում են էլեկտրոնային եղանակով, թե՝ ոչ եւ այլն: Ավելին, տվյալ դեպքում «Տեղեկատվության տնօրինող»-ի մասին նշելը ինքնին վկայում է, որ տվյալ կարգավորումը մասնավոր կարգավորում է եւ ըստ անհրաժեշտության պետք է տեղ գտնի որ թե ԱՏՊ օրենքում, այլ տեղեկություն տնօրինողների կողմից անձնական տվյալների այս կամ այն մշակումը սահմանող օրենսդրությունում: «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքում համադրելի կարգավորման պայմաններում գտնում ենք, որ ԱՏՊ օրնեքում նման կարգավորում նախատեսելու անհրաժեշտություն չկա, իսկ եթե անհրաժեշտություն առաջանա նման ընդհանուր կարգավորում կամ տվյալների փոխանցման վերաբերյալ տեղեկություն ստանալու նման հնարավորության մասին նշել ԱՏՊ օրենքում, ապա առերեւույթ դա պետք է լինի ԱՏՊ օրենքի 15-րդ հոդվածում (վերաբերում է տվյալների սուբյեկտի՝ իր անձնական տվյալների վերաբերյալ տեղեկություններ ստանալու իրավունքին եւ այդ իրավունքի իրացման կարգին), օրինակ, «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքին հղմամբ: