«ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՄԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՄԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

1. Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

2021 թվականի հունվարի 19-ին Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-51-Ն օրենքի (այսուհետ՝ Օրենք) և հարակից օրենքների փաթեթը, որի նպատակներից մեկը ծախսերի հայտարարագրման ինստիտուտի ներդրումն էր, ինչպես նաև հայտարարագրման ենթակա ծախսերի տեսակները, ծախսերի վերաբերյալ ներկայացվող տեղեկությունների շրջանակը սահմանելը:

Մինչ օրենքի ընդունումը Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին (այսուհետ՝ Հանձնաժողով) էր վերապահված հայտարարատու պաշտոնատար անձանց գույքի, եկամուտների և շահերի վերաբերյալ վերլուծություն կատարելը: Տվյալ գործառույթի իրականացման ընթացքում պարզ դարձավ, որ հայտարարատու պաշտոնատար անձանց վերաբերյալ համապարփակ և առավել մանրամասն ուսումնասիրություն կատարելու, հնարավոր խախտումների բացահայտմանը լիարժեքորեն նպաստելու, ինչպես նաև նրանց ֆինանսական շարժի վերաբերյալ ամբողջական տեղեկություններ ստանալու համար սահմանված գործիքակազմը բավարար չէ: Ըստ այդմ, բացի հայտարարատու պաշտոնատար անձանց գույքի, եկամուտների և շահերի հայտարարագրերից՝ Հանձնաժողովին իրավասություն տրվեց վերլուծության ենթարկելու նաև հայտարարատու պաշտոնատար անձանց ծախսերի հայտարարագրերը, որոնք բովանդակում են «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով սահմանված ցանկով տվյալներ: Տվյալ կարգավորումների բնույթը պայմանավորված է, այդ թվում, Հայաստանի Հանրապետության դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարության տրամաբանությամբ, ըստ որի՝ «գործող օրենսդրությունը չի պարունակում ամբողջական, համալիր կարգավորումներ պաշտոնատար անձանց գույքի, եկամուտների, շահերի և ծախսերի հայտարարագրման վերաբերյալ, ինչը հանրության մոտ անվստահություն է առաջացնում կոնկրետ դատավորների նկատմամբ, ինչպես նաև խոչընդոտներ է ստեղծում դատավորի անհատական հաշվետվողականության ապահովման համար։ Խնդրին արդյունավետ լուծում տալու նպատակով անհրաժեշտ է բարեփոխել հայտարարագրման կառուցակարգը»:

Ներդրված մեխանիզմը էական կարևորություն ունի հատկապես դատավորների մասով, քանի որ այն մեծացնում է դատավորների հաշվետվողականությունը և ավելի արդյունավետ է կոռուպցիան կանխելու համար՝ միևնույն ժամանակ չխախտելով դատավորների անկախությունը։

Միաժամանակ, 2020 թվականի մարտի 25-ին Ազգային ժողովի կողմից ընդունված «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի» մասին օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-199-Ն օրենքի անցումային դրույթներով սահմանվել է, որ տվյալ օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ երկու տարվա ժամկետում, Հանձնաժողովը վերլուծում է դատավորների հայտարարագրերը: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ծախսերի հայտարարագրման ինստիտուտը ներդրվել է 2021 թվականին և, ըստ այդմ, Հանձնաժողովի կողմից կատարվող վերլուծությունների ծավալն այդ պահից սկսած էականորեն ընդլայնվել է, Հանձնաժողովի լիազորությունների լիարժեք իրականացումն ապահովելու՝ դատավորների հայտարարագրերի ամբողջական վերլուծության իրականացման համար անհրաժեշտ է նախատեսել առավել երկար ժամանակահատված:

2. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը

Հայտարարագրման ինստիտուտի նպատակների ամբողջական իրացման, դատավորների գույքի, եկամուտների, շահերի և ծախսերի օրինականության ստուգման արդյունավետությունն ապահովելու, դատական իշխանության համակարգում կոռուպցիայի հաղթահարմանն ուղղված միջոցառումները կյանքի կոչելու համար ներկայացված նախագծով Հանձնաժողովն առաջարկում է երկարաձգել դատավորների հայտարարագրերի վերլուծման ժամկետը՝ մինչև 2023 թվականի հունիսի 30-ը: Միևնույն ժամանակ, առաջարկվող կարգավորումների համաձայն՝ վերլուծության կենթարկվեն նաև դատավորների՝ մինչև 2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ը ներկայացված պաշտոնեական պարտականությունները դադարեցնելու, ինչպես նաև 2021 թվականի տարեկան հայտարարագրերը:

Այսպիսով հնարավոր կլինի ապահովել բավարար ժամանակի առկայություն՝ դատավորների ֆինանսական դրության մանրամասն ուսումնասիրություն կատարելու, առկա խնդիրները հավուր պատշաճի վեր հանելու նպատակով:

Միաժամանակ, ծախսերի հայտարարագրերի առնչությամբ հարկ է նշել, որ մինչև առաջարկվող ժամկետի ավարտը վերլուծման ենթակա են Օրենքի ուժի մեջ մտնելուց՝ 2021 թվականի փետրվարի 17-ից հետո ծախսերի հայտարարագիր ներկայացրած դատավորների ծախսերի հայտարարագրերը:

3. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագիծը մշակվել է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի կողմից:

4. Ակնկալվող արդյունքը

Սույն օրենքի նախագծի ընդունմամբ ակնկալվում է ապահովել «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով և «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքով Հանձնաժողովին վերապահված՝ դատավորների հայտարարագրերի վերլուծությանն առնչվող ստուգման գործառույթների պատշաճ և արդյունավետ իրականացումը։