«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2025 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՎԵՐԱԲԱՇԽՈՒՄ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2024 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 27-Ի N 2060-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՈՒՄ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2025 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՎԵՐԱԲԱՇԽՈՒՄ  ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2024 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 27-Ի N 2060-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ԵՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆԸ ԳՈՒՄԱՐ ՀԱՏԿԱՑՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ»

ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ  ՈՐՈՇՄԱՆ 

1. Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.
2. «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ խնամքը կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված տարեց կամ հաշմանդամություն ունեցող անձին կամ երեխային կամ սույն հոդվածով նախատեսված այլ անձանց ընտանեկան միջավայրին առավել մոտ սոցիալ-կենցաղային պայմաններ ապահովելու կամ տարեց կամ հաշմանդամություն ունեցող անձին կամ երեխային իրսոցիալական միջավայրում պահելու կամ հասարակությունում ներառելու նպատակով անհրաժեշտ օգնությունն է:

         «Երեխայի իրավունքների մասին» օրենքի 24-րդ հոդվածի համաձայն՝ կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված (այդ թվում՝ առանց ծնողական խնամքի մնացած) երեխաները պետության հոգածության և պաշտպանության ներքո են, նրանք պետության և համապատասխան մարմինների կողմից պաշտպանության, խնամքի, դաստիարակության և օգնության իրավունք ունեն: Պետությունն ու համապատասխան մարմիններն ապահովում են նման երեխաների խնամքը և դաստիարակությունը որդեգրման, խնամակալություն կամ հոգաբարձություն սահմանելու կամ խնամատար ընտանիքում տեղավորելու, իսկ դրանց անհնարինության դեպքում` համապատասխան հաստատություններում տեղավորելու միջոցով: Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատությունների տիպերի ցանկը, դրանցում երեխաների տեղավորման չափանիշները հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

         Վերոգրյալից բխում է, որ պետության պարտականությունն է ապահովելու առանց ծնողական խնամքի մնացած (այսուհետ՝ ԱԾԽՄ)  երեխաների խնամքը՝ ընտանեկան միջավայրին առավել մոտ սոցիալ-կենցաղային պայմաններում։

ՀՀ կառավարության 2002 թվականի նոյեմբերի 28-ի N 1896-Ն որոշման համաձայն՝ 2002 թվականին ստեղծվել և մինչ օրս գործում է «Գավառի մանկատուն» ՊՈԱԿ-ը, որպես առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների շուրջօրյա խնամք և պաշտպանություն իրականացնող բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատություն (այսուհետ՝ նաև Հաստատություն)։ Հաստատությունն իրականացնում է 75 խնամվող ԱԾԽՄ՝ 3-18 տարեկան (մասնավոր դեպքերում, առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների թվին պատկանող և 18 տարին լրանալու օրվա դրությամբ տասներկուամյա միջնակարգ կամ նախնական (արհեստագործական) մասնագիտական կամ միջին մասնագիտական պարտադիր կրթությունն ավարտած չլինելու պարագայում՝ մինչև դրա ավարտը, բայց ոչ ավել քան 19 տարեկանը լրանալը), այդ թվում՝ հաշմանդամության կարգավիճակ ունեցող երեխաների (բացա­ռությամբ ծանր սահմանափակ կարողություններ ունեցող՝ կենտրոնական նյարդային համա­կարգի օրգա­նական ու ֆունկցիոնալ ախտահարումներով, բնածին և ձեռքբերովի ֆիզի­կական ու մտավոր խնդիրներ ունեցող երեխաների) իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունը, վերջիններիս ըստ գնահատված կարիքի տրամադրում է սոցիալ-վերականգնողական օգնության, առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկման, իրավական խորհրդատվության, ազատ ժամանցի և սոցիալական ներառմանն ուղղված՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ միջոցառումների կազմակերպման աշխատանքներ։ 2024 թվականի համար Հաստատությանը պետական բյուջեից հատկացվել է 240․861․400 ՀՀ դրամի չափով գումար՝ երեխաների շուրջօրյա խնամքի և դաստիարակության ապահովման համար։

2. 2024 թվականի նոյեմբերի 1-ին ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն է դիմել «ՍՕՍ-Մանկական Գյուղեր» հայկական բարեգործական հիմնադրամը (այսուհետ՝ նաև Հիմնադրամ)։ Գրությամբ Հիմնադրամը նշել է  իր պատրաստակամության մասին, իր ունեցած հնարավորությունների շրջանակներում, քննարկել Հիմնադրամի «Կոտայք» մասնաճյուղում ընտանեկան տիպի շուրջօրյա խնամքի կարիք ունեցող երեխաների շուրջօրյա խնամքը կազմակերպելու գործընթացը և դրանից բխող անհրաժեշտ գործողությունների իրականացումը։ Հիմնադրամի կողմից նշվել է, որ Հիմնադրամի «Կոտայք» մասնաճյուղի շենք շինությունները, ենթակառուցվածքները, տարածքը «Գույքի գնահատման և աճուրդի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից գնահատվել է  1 242 740 000 (մեկ միլիարդ երկու հարյուր քառասուներկու միլիոն յոթ հարյուր քառասուն հազար) ՀՀ դրամ, որից 1,095,428, 146 ՀՀ դրամի չափով Հիմնադրամը պատրաստ է կատարել ներդրում Հիմնադրամի «Կոտայք» մասնաճյուղի կողմից տրամադրվող ընտանեկան տիպի խնամքի ծառայության շրջանակում։ Գրությանը կից ներկայացվել է նաև շուրջ 80 երեխայի  խնամքի իրականացման համար տարեկան անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների հաշվարկները (347,660․000 ՀՀ դրամ), ընտանեկան տիպի խնամքի տրամադրման ծառայության հակիրճ նկարագրությունը, ինչպես նաև ընտանիքներին հատկացվող տների լուսանկարները: 

2. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը. 

           Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ մեկ այլ փաթեթով առաջարկվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով 2025 թվականի մայիսի 10-ից լուծարել «Գավառի մանկատուն» պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունը և պետական բյուջեում վերաբաշխում կատարելուց հետո երկշաբաթյա ժամկետում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով կնքել հուշագիր և դրամաշնորհի պայմանագիր «ՍՕՍ-Մանկական Գյուղեր» հայկական բարեգործական հիմնադրամի հետ՝ հինգ տարի ժամկետով՝ Հաստատությունում խնամվող երեխաների խնամքն ու դաստիարակությունն ապահովելու նպատակով։

           Ուստի, Նախագծով առաջարկվում է ՀՀ 2025 թվականի պետական բյուջեի 1141 ծրագրի 11001 և 11007 միջոցառումների գծով գնումների արդյունքում տնտեսված, ինչպես նաև նախարարության կողմից շրջանառվող Գավառի մանկատուն ՊՈԱԿ-ի լուծարման նախագծի ընդունման արդյունքում ձևավորված ազատ միջոցների շրջանակում 2025 թվականի 9 ամիսների համար հատկացնել 312,894.0 հազար դրամ ֆինանսական միջոց (347,660․000/12*9=260,745.000*1.2 ԱԱՀ): 

3. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները, անձինք և նրանց դիրքորոշումը. 

Նախագիծը մշակվել է Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից։ 

4. Ակնկալվող արդյունքը. 

Իրավական ակտի ընդունման արդյունքում կապահովվի երեխաների հետագա խնամքը ընտանեկան միջավայրին մոտ կազմակերպություններում, կբարելավվի նրանց կյանքի որակը,  կնպաստի նրանց ինտեգրմանը հասարակության մեջ։ 

5. Նախագծի ընդունման կապակցությամբ այլ նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունման, ինչպես նաև պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում եկամուտների կամ ծախսերի ավելացման կամ նվազեցման անհրաժեշտությունը 

Նախագծի ընդունման կապակցությամբ այլ նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունման անհրաժեշտություն չի առաջանում։ Նախագծի ընդունմամբ պետական բյուջեում եկամուտների և ծախսերի փոփոխություն չի առաջանում։ 

6. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ. 

          Նախագիծը բխում է «Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050» ռազմավարական փաստաթղթի 04 մեգանպատակից, ՀՀ Կառավարության 2021 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1363-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության Ծրագրի 4-րդ՝ «Մարդկային կապիտալի զարգացում» կետի 4.6-րդ ենթակետի 17-րդ և 18-րդ պարբերությունով սահմանված նպատակից, այն է՝ երեխաների հիմնահարցերի ոլորտում երեխայի իրավունքների լիարժեք իրացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծումը՝ երեխաների իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմների հզորացմամբ։