«Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեակատարողական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և «Պրոբացիայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծեր

Եթե դատապարտյալն իրավունք ունի դիմում ներկայացնել, ապա նախ պետք է իմանա այդ իրավունքի մասին, այլ կերպ ասած՝ ՔԿՀ համապատասխան աշխատակիցները պետք է պարտականույթուն ունենան դատապարտյալին ծանոթացնելու նրա այդ իրավունքը ոչ միայն ՔԿՀ ընդունվելիս, այլ նաև պատժի՝ օրենքով սահմանված մասը լրանալուց առնվազն 3 ամիս առաջ, քանի որ դատապարտյալը կարող է և չիմանալ, թե երբ է իր համար լրանում այդ ժամկետը, կամ ինքն առհասասրակ նման իրավունք ունի, թե ոչ:

Ըստ նախագծի՝ ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու նպատակով դատապարտյալը պատժի ժամկետի՝ օրենքով սահմանված մասը լրանալուց 3 ամիս առաջ պետք է գրավոր դիմում ներկայացնի պատիժը կատարող հիմնարկի վարչակազմին: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ Դատապարտյալը դիմումով պետք է հիմնավորի պայմանական վաղաժամկետ ազատման համար դիմելու պատճառները: Նշված իրավական նորմը հստակեցման կարիք ունի: 1-ին մասում խոսվում է, որ դատապարտյալը դիմում է ներկայացնում պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու նպատակով, իսկ 2-րդ մասի համաձայն՝ դատապարտյալը պետք է հիմնավորի պայմանական վաղաժամկետ ազատման համար դիմելու պատճառները: Այս դեպքում անհասկանալի է մնում այն հարցը, թե ով և ինչպես պետք է հիմնավորի պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու հարցը: Եթե դա ևս պետք է կատարի դատապարտյալը, ապա 2-րդ մասում պետք է համապատասխան փոփոխություն կատարվի: Բացի այդ, հստակ չէ, թե ինչ չափորոշիչներով պետք է դատապարտյալը հիմնավորի իր դիմումը, ով պետք է որոշի, թե այդ դիմումում նշված փաստարկներն արդյոք հիմննավոր են, թե ոչ, եթե հիմնավոր են, կամ ոչ, ինչ իրավական հետևանքներ կարող են առաջացնել: Եթե որևէ հետևանք առաջացնել չեն կարող, ուրեմն այդ դրույթն անիմաստ է, ընդամենը պետք է սահմանափակվել համապատասխան դիմում ներկայացնելով, իսկ, այսպես կոչված, հիմնավորումները դատապարտյալը կարող է ներկայացնել ինչպես ՔԿՀ-ի, այնպես էլ պրոբացիայի ծառայության համապատասխան աշխատակիցներին: Ի վերջո, նախատեսված չէ դատապարտյալի կողմից դիմում ներկայացնելուց հետո այն բովանդակային փոփոխության ենթարկելու իրավական հետևանքները, մասնավորապես՝ կարող է լինել իրավիճակ, երբ դատապարտյալը դիմում ներկայացնի պայմանական վաղաժամկետ ազատվելու մասին, սակայն հետագայում որոշի, որ ուզում է, որպեսզի քննարկվի նաև առավել մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու հարցը, կամ 1-ինի փոխարեն քննարկվի միայն 2-րդ հարցը: Այս կարգավորումները ևս անհրաժեշտ են լինելու, քանի որ պրակտիկայում հնարավոր են նմանատիպ իրավիճակներ:

ինչ խոսք, փոփոխությունները դրական միտում ունեն, քանի որ, պրակտիկան ցույց տվեց, որ անկախ հանձնաժողովները ձևական բնույթ են կրում և նրանց եզրակացությունները ոչ միայն օգուտ չեն տալիս, այլ երբեմն խանգարում են: Այնուամենայնիվ, ինչպես գործող կարգավորումները, այնպես էլ նախագիծը տարբերակում չի դնում պատժի կրումից պայմանական վաղաժամկետ ազատելու և չկրած մասն առավել մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու ընթացակարգերի միջև, մասնավորապես՝ պարզ չէ, թե որ դեպքում պետք է դատապարտյալը ներկայացվի պայմանական վաղաժամկետ ազատելման, իսկ որ դեպքում՝ պատժի չկրած մասն առավել մեղմ պատժով փորարինման: Նշված ընթացակարգերը տարբեր են, քանի որ առաջին դեպքում դատապարտյալն այլևս հետագա պատիժը կրելու կարիք չունի, իսկ 2-րդ դեպքում դատապարտյալը դեռ կարիք ունի պատիժ կրելու, ուղղակի նպատակահարմար է նշանակել առավել մեղմ պատժատեսակ: Օրենքով ոչ միայն պետք է տարբերակում դրվի դրանց միջև, այլ նաև պետք է նշված լինեն տվյալ իրավահարաբերություններից որևէ մեկն ընտրելու նպատակահարմարության հիմնավորումները: Այլ կերպ ասած, օրենքը պետք է հստակ կարգավորի, թե որ մարմինն է որոշելու, թե դատապարտյալին պետք է ազատել պատժի կրումից, թե պետք է փոխել նրա պատժատեսակը: Ըստ նախագծի՝ ստացվում է, որ դատապարտյալն է որոշելու իր դիմումով, թե որ հարցը պետք է քննարկվի: Ամեն դեպքում, կարծում եմ, որ զեկույցները պետք է առանձին-առանձին հիմնավորումներ պարունակեն ինչպես պայմանական վաղաժամկետ ազատելու, այնպես էլ առավել մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու հարցերի վերաբերյալ: Հակառակ դեպքում, գործող իրավակարգավորումների պես կստացվի, և առավել մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու իրավահարաբերությունները կման թղթի վրա: