«ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ

«Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը (այսուհետ՝ Նախագիծ) հակասում է ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության Աշխատանքային օրենսգրքին, այլ նաև խախտում է մարդու սահմանադրական իրավունքները։ Ուստի, առաջարկում եմ Նախագծում կատարել հետևյալ փոփոխությունները. 1. Նախագծից հանել հոդված 5-ի 2-րդ մասը, քանի որ այս կարգավորումը խախտում է Սահմանադրությամբ և աշխատանքային օրենսգրքով նախատեսված խտրականության արգելքի սկզբունքը՝ նախատեսելով, որ տվյալ իրավակարգավորումները չեն տարածվելու Հանրապետության նախագահի, Ազգային ժողովի պատգամավորի, վարչապետի, համայնքի ղեկավարի և համայնքի ավագանու անդամի, Մարդու իրավունքների պաշտպանի, Սահմանադրական դատարանի դատավորի, անկախ պետական մարմնի անդամի, ինքնավար մարմնի անդամի, Վիճակագրության պետական խորհրդի անդամի, վճռաբեկ, վերաքննիչ և առաջին ատյանի դատարանի դատավորի, գլխավոր դատախազի պաշտոնների վրա, 2. անդրադառնալով Նախագծի հոդված 5-ի 1-ին մասին՝ առաջարկում եմ «ՀՀ առողջապահության նախարարի 2020 թվականի օգոստոսի 4-ի թիվ 17-Ն և 2020 թվականի սեպտեմբերի 18-ի թիվ 24-Ն հրամաններում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ առողջապահության նախարարի 20․08.2021թ.-ի N 65-Ն հրամանում փոփոխություն կատարել՝ նախագծից հանելով այն դրույթը, որ ՊՇՌ հետազոտությունն իրականացնում է աշխատողն՝ իր հաշվին, և այդ պարտականությունը դնել պետության վրա՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ սա կտանի տվյալ դեպքում ՀՀ հանրային ծառայողների ֆինանսական դրության կտրուկ ծանրացման՝ զրկելով երկընտրանքի հնարավորությունից (տվյալ դեպքում պատվաստումը փաստացի պարտադիր է դառնում):

Հոկտեմբերի 1-ից ուժի մեջ մտնող փոփոխությունները հակասում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը և մի շարք այլ օրենքներին: ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված է, որ բոլոր մարդիկ հավասար են օրենքի առջև, սակայն Նախագծով առանձնացված են բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, ովքեր կարող են և՛ չպատվաստվել, և՛ ՊՇՌ թեստ չհանձնել: Ստացվում է, որ օրենքի առջև բոլորը չէ, որ հավասար են: Սահմանադրությամբ նաև արգելվում է խտրականությունը, որը տվյալ Նախագծում նույնպես արտահայտված է: Այն աշխատողները, ովքեր ստանում են նվազագույն աշխատավարձ, իրենց աշխատավարձի կեսը ամեն ամիս վճարելու են ՊՇՌ թեստ հանձնելու համար, որը ընտանիքի սոցիալական վիճակի վրա շատ վատ անդրադարձ է ունենալու: Բնակիչներին կանգնեցնել նման երկընտրանքի առջև համարում եմ մարդու իրավունքների ոտնահարում է, քանի որ անձն ինքը պետք է որոշի պատվաստվի, թե ոչ, իսկ ամիսը երկու անգամ թեստ հանձնելը սոցիալապես ոչ ապահով երկրի բնակչի համար ավելորդ ֆինանսական բեռ է:

Հանրային քննարկմանը ներկայացված նախագծի հիմնավորմամբ թեև կարևորվում է կորոնավիրուսային հիվանդության համավարակի կանխարգելման գործընթացում հանրային իշխանության մարմինների ծառայողների և աշխատողների սանիտարահամաճարակային անվտանգության կանոնների պահպանման անհրաժեշտությունը, սակայն դրանով անտեսվում է մարդու իրավունքների սահմանադրական նորմերի պահանջների կատարումը, տարբերակում է մտցնում հանրային պաշտոն զբաղեցնողների, հանրային ծառայողների, քաղաքացիական աշխատանք կատարող կամ տեխնիկական սպասարկում իրականացնող աշխատողների միջև, ինչն անտրամաբանական է դարձնում նախագծի հիմնավորումը։ Նախագծի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի լրացմամբ նախատեսվում է, որ հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձի կամ հանրային ծառայողի կողմից սանիտարահամաճարակային անվտանգության սահմանված կանոնների պահպանման պահանջը չի տարածվում հանրային իշխանության որոշ պաշտոնատար անձանց նկատմամբ՝ դրանով իսկ դրսևորելով խտրական վերաբերմուք։ Այս պարագայում կարելի է ենթադրել, որ նշված անձինք իրենց գործառույթներն իրականացնելիս չեն կարող ապահովել հանրային շահերից և պետության պոզիտիվ պարտականություններից բխող՝ իրենց գործառույթների պատշաճ կատարում, քանի որ նրանց շփումը հանրային ծառայողների, քաղաքացիական աշխատանք կատարող կամ տեխնիկական սպասարկում իրականացնող անձանց հետ, ովքեր պարտավորված են պահպանելու սանիտարահամաճարակային անվտանգության կանոնները, չի երաշխավորում վարակի տարածման կանխարգելումը: Այսինքն, հանրային իշխանության որոշ պաշտոնատար անձինք իրենք են դառնալու վտանգի աղբյուր այլոց համար: Հետևապես, նախագծի այդ լրացումն անընդունելի է։ Սահմանադրության 78-րդ հոդվածով սահմանված է համաչափության սկզբունքը, համաձայն որի՝ հիմնական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնական իրավունքի և ազատության նշանակությանը։ Հետևապես, վճարովի թեստ հանձնելու կամ անվճար պատվաստվելու իրավաչափության և համաչափության խնդիր է առաջանում, ինչն էլ իր հերթին հանգեցնում է մարդու հիմնարար իրավունքների և ազատությունների սահմանափակմանը։ Պատվաստանյութ ստացած մարդիկ կարող են կրկին վարակվել և տարածել հիվանդությունը, իսկ դա նշանակում է, որ դրանով չի լուծվում առողջության պահպանման խնդիրը։ Մինչդեռ Սահմանադրության 85-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք, օրենքին համապատասխան, ունի առողջության պահպանման իրավունք, իսկ 86-րդ հոդվածով սահմանված է, որ պետության քաղաքականության հիմնական նպատակներից են՝ բնակչության առողջության պահպանման և բարելավման ծրագրերի իրականացումը, արդյունավետ և մատչելի բժշկական սպասարկման պայմանների ստեղծումը։ Նախագծով հանրային ծառայողի առջև դրված է երկընտրանք. կամ պետք է պատվաստվի, կամ էլ 14 օրը մեկ գործատուին ներկայացնի կորոնավիրուսային հիվանդության ախտորոշման ՊՇՌ հետազոտության բացասական արդյունքը հավաստող սերտիֆիկատ՝ առավելագույնը 72 ժամ վաղեմության, որն իրականացվում է աշխատողի հաշվին։ Նախագծով այս պահանջի չկատարումը հիմք է հանդիսանում հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձին կամ հանրային ծառայողին աշխատանքի չթույլատրելու և լիազորությունների դադարեցման կամ պաշտոնից ազատման։ Մարդու հիմնարար իրավունքների և ազատությունների նման սահմանափակումը հանգեցնելու է բազմաթիվ խնդիրների առաջացմանը, դատաիրավական գործընթացների, ընդհուպ գործազրկության աճի, հանրապետությունից արտագաղթի։ Լավ կլիներ, որ թեսթավորումը նույնպես լիներ անվճար, կամ վճարի չափը քառապատիկի չափով նվազեցվեր, որպեսզի պատվաստվելու ցանկություն չունեցող անձինք հնարավորինս կարողանային իրենց ֆինանսական միջոցների հաշվին ամսական երկու անգամ թեսթավորվել: Հետևելով ԶԼՄ- ներում և սոցիալական հարթակներում նախագծի վերաբերյալ հանրության կողմից արտահայտած կարծիքներին՝ ակնհայտ է դառնում, որ հանրության ճնշող մասը մեծամասամբ դեմ է նման օրենսդրական կարգավորումներին, քանի որ լիովին փորձարկում չստացած պատվաստանյութերով քաղաքացիների պատվաստումը անվտանգ չէ, ուստի նման կարգավորումներով նախագծի ընդունումը տեղին չէ և անտրամաբանական է: