«Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ԴԱՏԱԿԱՆ ԱԿՏԵՐԻ ՀԱՐԿԱԴԻՐ ԿԱՏԱՐՈՒՄՆ ԱՊԱՀՈՎՈՂ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ

1. Անհրաժեշտությունը

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 50-րդ հոդվածի 3-րդ մասի գործող խմբագրության համաձայն` հարկադիր կատարողի կողմից քաղաքացիներին և կազմակերպություններին պատճառված վնասը ենթակա է հատուցման Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով: Մինչդեռ, կատարողական վարույթի շրջանակներում հարկադիր կատարողի գործողությունները կրում են հանրային բնույթ և հանդիսանում են վարչարարության արդյունք, ինչի հետևանքով դատական պրակտիկայում ՀՀ դատարանների կողմից հարկադիր կատարողի պատճառած վնասի հատուցման պահանջների մասին վեճերը քննվում են վարչական դատավարության կարգով` հիմք ընդունելով «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի իրավակարգավորումները (օրինակ` ՎԴ/0794/05/14 վարչական գործով 22.04.2016թ. կայացված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության որոշումը դիտում է որպես վարչական ակտ, թիվ ՎԴ/2040/05/12, ՎԴ/0832/05/16 և բազմաթիվ այլ վարչական գործերով դատարանները քննելով ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության վարչարարությամբ պատճառված վնասի հարցը կիրառել են «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքը):

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքը կարգավորում է վարչարարությամբ հասցված վնասի հատուցման հետ կապված վարչական մարմինների և ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց միջև ծագած հարաբերությունները (բաժին VII): Միևնույն ժամանակ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն` մեկ կողմի` մյուսի վարչական կամ այլ իշխանական ենթակայության վրա հիմնված գույքային` ներառյալ հարկային, ֆինանսական ու վարչական հարաբերությունների նկատմամբ քաղաքացիական օրենսդրությունը և այլ իրավական ակտերը չեն կիրառվում, եթե այլ բան նախատեսված չէ օրենսդրությամբ:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 95-րդ հոդվածի 2-րդ մասի «ա» կետի համաձայն` ոչ իրավաչափ վարչարարության, իսկ սույն բաժնով նախատեսված դեպքերում` նաև իրավաչափ վարչարարության հետևանքով անձանց պատճառված վնասի համար պատասխանատվությունը կրում է` Հայաստանի Հանրապետությունը` սույն օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» և «բ» կետերում նշված վարչական մարմինների դեպքում: Նույն օրենքի 100-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վնասի հատուցման պահանջը պետք է ներկայացվի այն վարչական մարմին, որի վարչարարության հետևանքով պատճառվել է դա:

Միևնույն ժամանակ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1063-րդ հոդվածը սահմանում է, որ քաղաքացուն կամ իրավաբանական անձին պետական մարմինների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների կամ դրանց պաշտոնատար անձանց ապօրինի գործողություններով (անգործությամբ)` ներառյալ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի` օրենքին կամ այլ իրավական ակտին չհամապատասխանող ակտ հրապարակելու հետևանքով, պատճառված վնասը հատուցում է Հայաստանի Հանրապետությունը կամ համապատասխան համայնքը: Նույն օրենսգրքի 1065-րդ հոդվածը սահմանում է, որ այն դեպքերում, երբ սույն օրենսգրքին կամ այլ օրենքներին համապատասխան վնասը հատուցվում է Հայաստանի Հանրապետության կամ համայնքի կողմից, նրանց անունից հանդես են գալիս համապատասխան ֆինանսական մարմինները:

Հարկ է նկատել, որ հաշվի առնելով վերոգրյալը` «Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 50-րդ հոդվածի 3-րդ մասի գործող խմբագրությունը (երբ հարկադիր կատարողի կողմից պատճառված վնասի կարգավորումը նախատեսվում է միայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքին համապատասխան) տարաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք է տալիս: Հետևաբար, հարկադիր կատարողի կողմից վարչարարության արդյունքում ֆիզիկական անձանց և կազմակերպություններին պատճառված վնասի հատուցման կապակցությամբ ծագող հարաբերությունների իրավակարգավորումը հստակցնելու և տարընկալումները բացառելու նպատակով անհրաժեշտություն է առաջացել «Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում կատարել փոփոխություն` սահմանելով, որ հարկադիր կատարողի կողմից քաղաքացիներին և կազմակերպություններին պատճառված վնասը ենթակա է հատուցման օրենքով սահմանված կարգով:

2. Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները

   «Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 50-րդ հոդվածի 3-րդ մասի գործող խմբագրության համաձայն` հարկադիր կատարողի կողմից քաղաքացիներին և կազմակերպություններին պատճառված վնասը ենթակա է հատուցման` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով: Մինչդեռ` կատարողական վարույթի շրջանակներում հարկադիր կատարողի գործողությունները կրում են հանրային բնույթ և հանդիսանում են վարչարարության արդյունք, սակայն քննարկվող հոդվածի գործող խմբագրությունը չի նախատեսում «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքը կիրառելու հնարավորություն. արդյունքում «Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 50-րդ հոդվածի 3-րդ մասի գործող խմբագրությունը տարաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք է տալիս և իրավակիրառ մարմինների կողմից կիրառման ենթակա օրենքը ընտրելիս կարող է հանգեցնել տարընկալումների:

3. Կարգավորման նպատակը և բնույթը

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը նպատակ է հետապնդում բացառել խնդրո առարկա նորմի տարաբնույթ մեկնաբանությունները` սահմանելով, որ հարկադիր կատարողի կողմից քաղաքացիներին և կազմակերպություններին պատճառված վնասը ենթակա է հատուցման օրենքով սահմանված կարգով:

Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագիծը մշակվել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության աշխատակազմի իրավաբանական վարչության կողմից, որը շրջանառվել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության աշխատակազմի շահագրգիռ ստորաբաժանումների միջև և ներկայացվել է շահագրգիռ այլ գերատեսչությունների (ՀՀ արդարադատության նախարարության) կարծիքին:

4. Ակնկալվող արդյունքը

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու արդյունքում կսահմանվի, որ հարկադիր կատարողի կողմից քաղաքացիներին և կազմակերպություններին պատճառված վնասը ենթակա է հատուցման օրենքով սահմանված կարգով: Արդյունքում հարկադիր կատարողի կողմից վարչարարության արդյունքում պատճառված վնասի հատուցման հետ կապված հարաբերությունների նկատմամբ հնարավոր կլինի կիրառել «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքը, իսկ մնացած դեպքերում (հարկադիր կատարողի կողմից պատճառված վնասը, որը կապված չէ հարկադիր կատարողի կողմից իրականացված վարչարարության հետ)` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը: