«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱԿԱԿՈՌՈՒՊՑԻՈՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԴՐԱ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ 2019-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

XVII. «Հակակոռուպցիոն քաղաքականության հիմունքներ» առարկայի ներառում բոլոր բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների դասավանդման մոդուլներում (Միջոցառում 45): Հաշվի առնելով, որ վերոնշյալ միջոցառումը նախատեսված է Միջոցառումների ծրագրի «Հանրային իրազեկում և հակակոռուպցիոն կրթություն» բաժնում, հարկ ենք համարում նշել, որ Կոալիցիան և ԻՀԱ-ն նախորդ անգամ իր կարծիք-դիրքորոշում և առաջարկությունների մեջ անդրադարձել էր հակակոռուպցիոն կրթության ներդրման ուղղությամբ համակարգային մոտեցում որդեգրում անհրաժեշտության մասին՝ շեշտելով, որ միջոցառումների ծրագրի համանուն բաժնում ներառված թվով 8 միջոցառումները ոչ միայն չեն կարող համարվել բավարար երկրում հակակոռուպցիոն կրթությունը բովանդակային հենքի վրա դնելու, այլ նաև խնդրահարույց է երկրի եռաստիճան կրթական համակարգում այն ներդնելու տեսանկյունից: ԻՀԱ-ն և Կոալիցիան գտել են, որ հակակոռուպցիոն կրթությունը պետք է ունենա մեկ հիմնական նպատակ՝ ժողովրդին դաշնակից դարձնելը կոռուպցիայի դեմ պայքարում, և վերջինս պետք է ունենա անկյունաքարային նշանակություն և առաջարկել էր ներդնել էթիկայի, բարեխղճության և հակակոռուպցիոն թեմաների ուսուցման մոդուլներ նախադպրոցական, հանրակրթական և բարձրագույն և մասնագիտական կրթական հաստատություններում՝ հաշվի առնելով նշյալ հաստատություններում ուսում ստացող անձանց տարիքային առանձնահատկությունները: Սակայն ՀՀ արդարադատության նախարարությունը վերոնշյալ առաջարկությանն ի պատասխան նշել է, որ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների 50 դասավանդման ծրագրերում հակակոռուպցիոն առարկաների ներառմանը և դասավանդմանն առնչվող միջոցառում նախատեսել է, սակայն այլ մակարդակներում հակակոռուպցիոն առարկաների դասավանդումը քննարկման փուլում է: Միանշանակ դրական գնահատելով բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների դասավանդման մոդուլներում «Հակակոռուպցիոն քաղաքականության հիմունքներ» առարկայի ներառումը՝ գտնում ենք, որ նմանատիպ առարկայի ներառումը նախադպրոցական, հանրակրթական և միջին մասնագիտական կրթական ծրագրերում ևս պետք է պարտադիր համարել և այս ուղղությամբ գործնական քայլեր ձեռնարկել հենց այս փուլից սկսած:

XVI. Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում հայեցողական լիազորությունների շրջանակի վերհանում և հստակեցում (Միջոցառում 26): Անհրաժեշտ ենք համարում նշել, որ նախ պարզ չէ, թե ինչու վերոնշյալ միջոցառումը ներառված է Միջոցառումների ծրագրի «(էլեկտրոնային կառավարման գործիքների ներդրում, պետական կառավարման գործընթացին հասարակության մասնակցության մեխանիզմների ներդրում և կատարելագործում, վարչարարության պարզեցում)» բաժնում: Եթե հիմնավորումն այն է, որ պետական և տեղական ինքնակառավարման 49 մարմիններում հայեցողական լիազորությունների շրջանակի վերհանումն ու հստակեցումն տանելու է վարչարարության պարզեցման, պետական կառավարման գործընթացին հասարակության մասնակցության մեխանիզմների ներդրման, թափանցիկ և հաշվետու գործելաոճի ապահովման, ապա պետք է նշենք, որ Միջոցառումների ծրագրի 6-րդ և 7-րդ միջոցառումներով նախատեսվում է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ռիսկերի գնահատման արդյունքների հիման վրա հակակոռուպցիոն, այդ թվում՝ ներքին բարեվարքության գործողությունների ծրագրերի ներդնում, ինչը, ինքնին ենթադրելու է նաև այդ մարմինների լիազորությունների, այդ թվում հայեցողական, շրջանակի ինքնագնահատման իրականացում և համապատասխան միջոցառումների ձեռնարկում: Հետևաբար գտնում ենք, որ առանձին միջոցառում նախատեսելու անհրաժեշտությունն առկա չէ:

XV. Արդարադատության ոլորտում էլեկտրոնային կառավարման գործիքների ներդնում և գործարկում, իրազեկման աշխատանքների իրականացում (Միջոցառում 22): Քաղաքացիների դիմումների, բողոքների, հարցումների թեժ գծի միասնական հարթակի ներդրում (Միջոցառում 23): Իրավական ակտերի նախագծերի մշակման գործընթացին հասարակության մասնակցայնության ապահովման արդյունավետության բարձրացում (Միջոցառում 24): Միասնական օպերատորների sso.am էլեկտրոնային համակարգի արդիականացում և նշված համակարգի հենքի վրա Mygov.am էլեկտրոնային հարթակի ներդրում (Միջոցառում 30)։ Տեղեկատվության պրոակտիվ հրապարակման միասնական հարթակի ստեղծում (Միջոցառում 31): Միջոցառման «Ակնկալվող արդյունքը» սյունակում՝ 2019 և 2020 թվականների համար նշվում է, որ պետք է ներդրվի և գործարկվի www.e-petition.am (էլեկտրոնային հանրագիր), e-justice.am (Էլեկտրոնային արդարադատության միասնական համակարգ), e-court (դատարանների միասնական էլեկտրոնային համակարգ), www.e-bancruptcy.am (սնանկության կառավարիչների էլեկտրոնային հարթակ) էլեկտրոնային կառավարման գործիքները: Հարկ ենք համարում նշել, որ ԻՀԱ-ն և Կոալիցիան նախորդ անգամ իր կարծիքդիրքորոշում և առաջարկությունների մեջ արդեն իսկ ներկայացրել է, որ վերոնշյալ էլեկտրոնային գործիքների ներդնումը նախատեսված է մի շարք ռազմավարական փաստաթղթերով և միջոցառումների ծրագրերով, ինչը ենթադրում է, որ, պետությունն այդ էլեկտրոնային գործիքները ներդնելու հանձնառություն արդեն իսկ ստանձնել է, հետևաբար Լրամշակված նախագծում ոչ միայն դրանց առանձին-առանձին կամ միասնական սահմանման անհրաժեշտություն չկար, այլև պետք էր բացառել անհիմն կրկնություններն ու փաստաթղթի լրացուցիչ ծանրաբեռնումը: Փաստացի, ՀՀ արդարադատության նախարարությունը չի հրաժարվել նախկինում որդեգրած մոտեցումից, և կատարված առաջարկների հիման վրա Միջոցառումների ծրագրից հանել է ընդհամենը 3 միջոցառում (Միջոցառումների ծրագրի նախկին տարբերակի 32-րդ 35-րդ 36-րդ միջոցառումները), էլեկտրոնային հարթակների կարգավորմանը ուղղված միջոցառումների մի մասը միավորել է երկու միջոցառումների ներքո՝ 22-րդ և 30-րդ Միջոցառումները, իսկ մի քանի միջոցառումներ կրկին ներկայացված են առանձին-առանձին՝ 23-րդ, 24-րդ և 31-րդ Միջոցառումները: Մեկ անգամ ևս հայտնում ենք, որ նման մոտեցմամբ առաջնորդվելիս կարող ենք բախվել մի իրավիճակի, երբ գործադիր իշխանության մարմինների կողմից՝ իրենց գործունեության տարեկան միջոցառումների զգալի մասը՝ այդ թվում՝ էլեկտրոնային համակարգերի արդիականացմանը կամ վերջիններիս ամենօրյա գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը միտված մի շարք միջոցառումներ մեխանիկորեն կդիտարկվեն որպես հակակոռուպցիոն միջոցառումներ և տեղ կգտնեն ռազմավարությունում՝ առանց կոռուպցիոն ռիսկերի նախապես վերհանման, դրանց գնահատման և այն արդյունքային ցուցանիշների հստակ ամրագրման, որոնք երաշխավորելու են այդ ռիսկերի էապես նվազումը կամ չեզոքացումը: Այս պարագայում անհրաժեշտ է հաշվի առնել հակակոռուպցիոն ռազմավարությունների վերաբերյալ Կուալա Լումպուրի հայտարարությունում տեղ գտած այն սկզբունքը, որ հակակոռուպցիոն ռազմավարություննների կազման ժամանակ համակարգված և համապարփակ մոտեցում պետք է ցուցաբերվի, ռազմավարությունները պետք է կազմվեն համընդհանուր ամբողջական մոտեցմամբ՝ միևնույն ժամանակ հաշվի առնելով ոլորտին հատուկ անհրաժեշտությունները, ինչպես նաև ՏՀԶԿ զեկույցի 1-ին առաջարկության 2-րդ կետը, որով առաջարկվում է ռազմավարության նախագծում ներառել կոռուպցիայի դեմ պայքարում խոցելի համարվող և առաջնահերթ լուծում պահանջող այնպիսի հավակնոտ միջոցառումներ, որոնցում, արդեն իսկ բացահայտված կոռուպցիոն ռիսկերի հաղթահարման միջոցներ կսահմանվեն: