Մխիթար Ասլանյան
22.02.2019
Միջազգային պրակտիկայում ռեպո համաձանագրերը դիտարկվում են որպես ածանցյալ գործիքներ, քանի որ դրանք, ըստ էության բաղկացած են երկու մասից, առաջինը հանդիսանում է սփոթ գործարքը, որի միջոցով պայմանագրի կնքման պահին վաճառվում են հիմքում ընկած ֆինանսական ակտիվները, իսկ երկրորդ մասը հանդիսանում է ֆորվարդային գործարք, համաձայն որի կողմերը պարտավորություն են ստանձնում որոշակի ժամանակ հետո` ապագայում կատարեն պայմանագրի հիմքում ընկած ֆինանսական ակտիվի ետ գնում/վաճառաք` պայմանագրում սահմանված պայմաններով: Բացի այդ. 1. եթե դիտարկենք ռեպո գործարքը գործարար պրակտիկայում, ապա կտեսնենք, որ հիմնականում կողմը ով ցանկանում է ստանալ եկամուտ պարտատոմսերի և ռեպոյի տոկոսադրույքների տարբերությունից, նույն առևտրային օրվա ընթացքում իրականացնում է պարտատոմսերի գնում և այն նույն բանկի հետ ում միջոցով ձեռք է բերել պարտատոմսերը կնքում է ռեպո: Արդյունքում մտնում է գործարքի մեջ առանց զգալի դրամական միջոցներ, այն է` պարտատոմսերի ամբողջ անվանական արժեքը, ներդնելով` ապահովելով եկամուտի ստացում: 2. Նախագծով նախատեսվում է նաև մարժային վճարումների իրականցում, ինչը կիրառվում է նաև միջազգային շուկաներում, որի պարագայում ենթադրվում է, որ պետք է լինի փոփոխուն մարժայի հաշվարկ, աջակցող մարժայի վճարումներ, սահմանված նախնական մարժայից ավել մասի ետ ստացում և այլն: Արդյունքում ստացվում է, որ ռեպո համաձայնագրերի կնքման պարագայում կողմերի մոտ ի հայտ են գալիս դրամական հոսքեր կապված պայմանագրի հիմքում ընկած ֆինանսական ակտիվ շուկայական գնի փոփոխությունից: 3. Ռեպոյի ժամկետի ավարտին մարում կարող է իրականցվել միևնույն սխեմայով, որը նկարագրված է 1-ին կետում, ինչը և կապահովի վերջնահաշվարկի իրականցում առանց պարտատոմսերի ետ գնման, բացի այդ, առաջարկվող նախագծով էլ նախատեսվում է պարտատոմսերի մարման դեպքում տարբերության փոխանցում կողմին: Արդյունքում ստացվում է որ ռեպո համաձայնագրի կնքման վերջահշվարկը տեղի ունեցավ դրամական եղանակով `ապագայում: Վերը նշված բնութագրիչները հավաստում են, որ ռեպո համաձայնագիրը համաձայն Հաշվապահական Հաշվառման միջազգային ստանդարտներ 39-ի հանդիսանում է ածանցյալ ֆինանսական գործիք և քաղաքացիական օրենսգրում նման դրույթի ամրագրումը, այն է` ռեպոն չի հանդիսանում ածանցյալ ֆինանսական գործիք, չի համապատասխանում միջազգային ստանդարտներին, չունի հիմնավորում և հետևաբար մեր ֆինանսական շուկան դարձնում “յուրահատուկ”: