«Հարկային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

ՀՀ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

1. Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

Ներկայումս ՀՀ կառավարության որոշմամբ սահմանված են ԱԱՀ-ից ազատման արտոնությունների շրջանակները, որոնք վերաբերում են դպրոցական գրերի և նոտայի տետրերի, նկարչական ալբոմների, մանկական և դպրոցական գրականության, դպրոցական ուսումնական հրատարակությունների, բուհերի, մասնագիտացված գիտական կազմակերպությունների, ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի հրատարակած գիտական և ուսումնական հրատարակությունների օտարմանը։

Նախագծով առաջարկվում է հայերեն տպագրված գրքերի բոլոր տեսակների օտարումն ազատել ԱԱՀ-ից, ինչը կբերի գրքի գնի նվազեցմանը և հրատարակվող գրքերի քանակի ավելացմանը։

Պետության ներդրումային քաղաքականության հիմնական նպատակներն են՝ ներդրումային և գործարար բարենպաստ միջավայրի ձևավորումը, կարգավորվող ոլորտների թափանցիկության բարձրացումը, երկրի մրցակցային առավելությունների բացահայտումը, երկրում ներդրումների ծավալի մեծացումը, շուկայական ենթակառուցվածքների զարգացումը, մարդկային կապիտալի զարգացումը, արտադրողականության բարձրացումը և այդ բոլորի հիման վրա` տնտեսական կայուն աճի ապահովումը։

Գործարար և ներդրումային միջավայրի բարելավման խթան կարող է դառնալ գործարարությամբ զբաղվելու և ներդրումների իրականացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծումը, ինչին համապատասխան նաև գործարար ոլորտում պետական անհարկի միջամտության կրճատումը: Գործարար միջավայրի բարելավման ուղղություններից է հարկային բեռի կրճատումը, այդ թվում՝ հարկերի դրույքաչափերի կրճատումը և առանձին հարկերի վերացումը, հարկերի տարբերակված դրույքաչափերի կիրառումը, մաքսավճարների կրճատումը և առանձին մաքսավճարների վերացումը, հարկային վարչարարության պարզեցումը և թափանցիկության բարձրացումը, մրցակցային միջավայրի բարելավումը:

Վերջին տարիներին աշխարհի բազմաթիվ երկրներ նվազեցրել են տնտեսավարողների գրքերի հրատարակչության և իրացման հետ կապված հարկային բեռը` ընդհուպ մինչև առանձին հարկատեսակների վերացում։

Այսպես, օրինակ, Հրատարակիչների միջազգային ասոցիացիան 2018 թվականին հրապարակել է տպագիր գրքերի համար նախատեսված ավելացված արժեքի հարկի չափերի վերաբերյալ տվյալները։ Համաձայն ասոցիացիայի տվյալների՝ աշխարհի հետևյալ երկրներում, ինչպիսիք են, օրինակ, Մեքսիկան, Ալբանիան, Մեծ Բրիտանիան^[1], Իռլանդիան, Ուկրաինան^[2], Նորվեգիան^[3], Լիբանանը, Հորդանանը, Հնդկաստանը, Թայլանդը, Մալայզիան, Ֆիլիպինները, Հարավային Կորեան, Հարավային Ամերիկայի երկրները, տպագրված գրքերի համար սահմանվում է 0 տոկոս ավելացված արժեքի հարկ^[4]։ Աշխարհի որոշ երկրներում, ինչպիսիք են, օրինակ, Իսլանդիան^[5], Չինաստանը, Կանադան, եվրոպական մի շարք երկրներ՝ Բելգիան, Կիպրոսը, Գերմանիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, Իտալիան, Հունաստանը, Թուրքիան, տպագրված գրքերի համար սահմանվում է նվազեցված ավելացված արժեքի հարկ^[6]։

Ներկայում, տնտեսության ակտիվության պահպանման, բնակչության վճարունակ պահանջարկի ընդլայնման, տնտեսության մեջ ներդրումների խթանման համար անհրաժեշտություն է առաջանում նվազեցնել գրքերի տպագրությամբ և իրացմամբ զբաղվող գործարարների հարկային բեռը։

ԱԱՀ–ն, հանդիսանալով պետական բյուջեի եկամտային մասի ձևավորման հիմնական աղբյուր, բացի զուտ ֆիսկալ գործառույթից, ունի նաև կարգավորիչ գործառույթ։ Հանդիսանալով անուղղակի հարկ և ներառվելով ապրանքի գնագոյացման մեջ՝ այն ապրանքի շուկայական առաջարկի ու պահանջարկի ձևավորման կարևոր գործոն է և անմիջականորեն ազդում է արտադրության ու իրացման ծավալների վրա, գրքի նկատմամբ պահանջարկի ավելացման մասին անուղղակի վկայում է Գրքի միջազգային ստանդարտ համարների (ԳՄՍՀ) կամ ISBN տրամադրման կայուն քանակը վերջին 5 տարիների ընթացքում․

• 2018թ․ – 2424 հատ,
• 2019թ․ – 2444 հատ,
• 2020թ․ – 1953 հատ,
• 2021թ․ – 2486 հատ,
• 2022թ․ – 2348 հատ։

Գրքերի տպագրության ոլորտում ԱԱՀ-ին առնչվող կարևորագույն բարեփոխումներից մեկը կարող է դառնալ հայերեն գրքերի ԱԱՀ-ից ազատումը, ինչը կարող է էականորեն նպաստել գրքերի արտադրության և տպագրության ծավալների ընդլայնմանը և տպագիր գրքերի գների նվազեցմանը։ Նշվածը կարևոր քայլ կլինի տնտեսական ակտիվության պահպանման նպատակով։

Գրքերի օտարման պարագայում ԱԱՀ-ից ազատումը կնպաստի սոցիալ-տնտեսական, գիտելիքի տարածման և գրագիտության մակարդակի էական բարելավմանը, ինչպես նաև վճարունակ պահանջարկի ընդլայնմանը։ Գրքերի տպագրության և օտարման համար ԱԱՀ-ի դրույքաչափի վերացման հետևանքով բյուջետային մուտքերի նվազեցումը հնարավոր կլինի փոխհատուցել շնորհիվ այլ հարկատեսակներից գոյացած մուտքերի ավելացման։ Մասնավորապես‚ գների իջեցման շնորհիվ աճող պահանջարկը կարող է ավելացնել նաև արտադրության ծավալները‚ ինչը հանգեցնելու է արտադրողների ֆինանսական վիճակի բարելավման‚ շահույթի աճի և հետևաբար այդ մասով հարկային եկամուտների ավելացման։

Հարկ է նշել նաև, որ Կառավարության խնդիրներից է շուկայում հավասար մրցակցության ապահովումը, ինչով պայմանավորված է տնտեսության տարբեր ոլորտների համաչափ զարգացման խթանումը։

Միաժամանակ նախագծի ընդունման հիմքում ընկած է մարդկային կապիտալի զարգացման և գիտելիքահենք տնտեսության ձևավորելու տեսլականը, որի իրագործման համար անհրաժեշտ է մարդկային կապիտալի զարգացման և մարդկային տաղանդի առաջադիմության համար ձևավորել անհրաժեշտ նախադրյալներ։ Տնտեսական զարգացման գործընթացում գիտելիքի ստեղծման, ձեռք բերման և դրա կայուն ու արդյունավետ կիրառման գործընթացի շարունակական ապահովման համար կարևոր ենք համարում հայերեն տպագրված գրքերի օտարումը ԱԱՀ-ից ազատելու հանգամանքը, որը գիտության և կրթության բոլոր մակարդակներում էապես կբարձրացնի որակի և ռեսուրսների օգտագործման արդյունավետությունը և մարդկային տաղանդի առաջադիմության համար կստեղծի անհրաժեշտ նախադրյալներ։ Նախագծի ընդունումը կնպաստի հայերեն տպագրված գրքերի ծավալների մեծացմանը՝ դրանով Հայաստանին ապահովելով համաշխարհային տնտեսության մեջ համապատասխան ոլորտում ունենալու մրցունակ դերակատարում։

2. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագիծը մշակվել է Էկոնոմիկայի նախարարության կողմից:

3. Ակնկալվող արդյունքը

Նախագծով առաջարկվող լրացումների իրականացումը պայմանավորված է Հայաստանի Հանրապետությունում հրատարակչական գործի զարգացման, բարեկիրթ քաղաքացիական հասարակության ձևավորման, տնտեսական գործունեության ազատության և տնտեսական մրցակցության երաշխավորման, գործարար միջավայրի բարելավման, փոքր և միջին բիզնեսի շահերի պաշտպանության, պետության սոցիալ-տնտեսական վիճակի էական բարելավման և վճարունակ պահանջարկի ընդլայնման անհրաժեշտությամբ։

      4․ Իրավական ակտի ընդունման կապակցությամբ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում եկամուտների և ծախսերի էական ավելացման կամ նվազեցման մասին․

Նախա­գծի ընդուն­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ման արդ­յուն­­քում նախատեսվում է ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների նվազեցում։

      5․ Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ.

Նախագծի ընդունումը չի բխում ՀՀ կառավարության 18.11.2021թ. «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցա­ռումների ծրագրից։

[1]Տե´ս Value Added Tax Act 1994 (UK) https://socialsciences.exeter.ac.uk/media/universityofexeter/collegeofsocialsciencesandinternationalstudies/politics/research/statorg/uk/party/Tax_Law-Value_Added_Tax_Act_1994.pdf

[2]Տե´ս https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/ukr_e/WTACCUKR143A5_LEG_1.pdf

[3]Տե´ս VAT act of 19 June 2009 no. 58 – Unofficial English translation Updated May 2014 (Norway), https://www.skatteetaten.no/globalassets/bedrift-og-organisasjon/avgifter/merverdiavgift/refusjon-av-mva---avgiftsinfo/vat-act---oversatt-versjon-av-merverdiavgiftsloven-updatet-may-2014.pdf

[4]Տե´ս https://www.internationalpublishers.org/our-work/vat-and-fixed-book-price/printed-books-and-vat-gst

[5]Տե´ս Value-added tax consolidation act 2010 (Ireland), http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/31/enacted/en/pdf

[6]Տե´ս https://www.internationalpublishers.org/our-work/vat-and-fixed-book-price/printed-books-and-vat-gst