«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ ԶԻՆԾԱՌԱՅՈՂՆԵՐԻ ԿՅԱՆՔԻՆ ԿԱՄ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆԸ ՊԱՏՃԱՌՎԱԾ ՎՆԱՍՆԵՐԻ ՀԱՏՈՒՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ

2. Այսպես, մեր կարծիքով ինչպես Օրենքը, այնպես էլ Օրինագծով նախատեսվող փոփոխությունները հակասում են ՀՀ սահմանադրության մի քանի հոդվածներով սահմանված ՀՀ քաղաքացիների իրավունքներին՝ օրենքի առաջ հավասարության և խտրականության բացառման առումով: Այսպես, ՀՀ 2015 թ. Խմբագրությամբ Սահմանդրությամբ սահմանված է հետևյալը. 1) Հոդված 60. Սեփականության իրավունքը. «1. Յուրաքանչյուր ոք ունի օրինական հիմքով ձեռք բերած սեփականությունն իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու իրավունք: …. 8. Յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է մուծել օրենքին համապատասխան սահմանված հարկեր, տուրքեր, կատարել պետական կամ համայնքային բյուջե մուտքագրվող պարտադիր այլ վճարումներ:», 2) Հոդված 28. Օրենքի առջև ընդհանուր հավասարությունը «Բոլորը հավասար են օրենքի առջև:», 3) Հոդված 29. Խտրականության արգելքը «Խտրականությունը, կախված սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, էթնիկ կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելությունից, գույքային վիճակից, ծնունդից, հաշմանդամությունից, տարիքից կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից, արգելվում է:»: Առաջնորդվելով ՀՀ սահմանադրության վերոհիշյալ նորմերով ակնհայտ է նախ այն հանգամանքը, որ Օրենքով սահմանված դրոշմանիշային վճարը կամ պարտադիր վճարը սահմանադրական չէ, քանի որ դրա դրույքաչափը` 1000 դրամ, խիստ անհավասար պրոգրեսիայով կիրառելով օրենքով նախատեսված բոլոր ֆիզիկական անձանց նկատմամբ` անկախ նրանց եկամտային կամ որ նույնն է գույքային վիճակից, պարզապես անհավասարություն է ու խտրականություն: Այսպես, Օրենքի ներկայումս գործող իրավակարգավորումներով մինչև 100.000 ՀՀ դրամ եկամուտ ստացող անձի եկամտի 1.5 տոկոսն է վճարվում դրոշմանիշային վճարի համար, 100.001-200.000 ՀՀ դրամ եկամուտ ունեցողները՝ 3.0 տոկոսից մինչև 1.5 տոկոսը, 200.001-500.000 ՀՀ դրամ եկամուտ ունեցողները՝ 2.7 տոկոսից մինչև 1.1 տոկոսը, 500.001-1.000.000 ՀՀ դրամ եկամուտ ունեցողները՝ 1.7 տոկոսից մինչև 0.85 տոկոսը, իսկ 1.000.000 ՀՀ դրամից ավել ստացողը՝ 1.5 տոկոսը: Այստեղից հետևում է, որ 100.001 ՀՀ դրամ եկամուտ ունեցողի վրա դրոշմանիշային վճարի դրույքաչափը 2 անգամ մեծ է 100.000 ՀՀ դրամ եկամուտ ունեցողից: Այդպիսի համամսնությամբ աստիճանաբար նվազում է նախանշված սանդղակի վերին սահմանում նշված եկամտի վրա դրոշմանիշային վճարի տոկոսային մասը՝ 500.000 ՀՀ դրամի դեպքում կազմելով 1.1 տոկոս, 1.000.000 ՀՀ դրամի եկամտի դեպքում՝ 1.5 տոկոս, 1.500.000 ՀՀ դրամի դեպքում՝ 1.0 տոկոս, 2.000.000 ՀՀ դրամ եկամտի դեպքում՝ 0.75 տոկոս: Փաստորեն որքան շատ է եկամուտ, այնքան քիչ է այդ անձը վճարում դրոշմանիշյին վճար, ինչն անարդար, անհավասար է և խիստ խտրական է: Նույն կերպ անհավասար ու խտրական է անհատ ձեռնարկատերերի և նոտարների դրոշմանիշային վճարը: Այսպես. մինչև 2.400.000 դրամ հաշվարկման բազայի դեպքում դրոշմանիշային վճարը կազմում է եկամտի 0.75 տոկոսը, 2.400.001-ից մինչև 6.000.000 դրամ հաշվարկման բազայի դեպքում՝ հաշվարկման բազայի դեպքում՝ 1.0 տոկոսից մինչև 0.4 տոկոս, 6.000.001-ից մինչև 12.000.000 դրամ հաշվարկման բազայի դեպքում՝ հաշվարկման բազայի դեպքում՝ 0.8 տոկոսից մինչև 0.4 տոկոս, 12.000.001 և ավելի դրամ հաշվարկման բազայի դեպքում՝ հաշվարկման բազայի դեպքում՝ 1.0 տոկոս: Փաստորեն դրոշմանիշյին վճարի դրույքաչափերը ոչ միայնա անրդար են, խտրական ու անհավասար, այլ նաև անտրամաբանակն: Փաստորեն ստացվում է, որ 100.001 ՀՀ դրամ ստացող անձը իր աննշան եկամտից դրոշմանիշային վճարի համար վճարում է իր եկամտի 3.0 տոկոսը, իսկ ահա 6.000.000 եկամուտ ստացողը՝ սոսկ 0.4 տոկոսը: Այսպիսի անարդարություն ու խտրականություն ոչ մի տեղ չկա: Դրոշմանիշային վճարի այսպիսի անհավասար, խտրական ու անտրամաբանական դրույքաչափերի սանդղակի սահմանումը հակասում է նաեւ հետւյալ հիմնարար նորմատիվ ակտերի իրավանորմերին. 1) ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳԻՐՔ Հոդված 20. Քաղաքացու իրավունակությունը 1. Քաղաքացիական իրավունքներ ունենալու և պարտականություններ կրելու ունակությունը (քաղաքացիական իրավունակություն) բոլոր քաղաքացիների համար ճանաչվում է հավասարապես: 2) ՀՀ Հարկային օրենսգիրք Հոդված 3. Հայաստանի Հանրապետության հարկային համակարգի սկզբունքները  3) հավասարություն՝ հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերը պետք է հավասարապես կիրառվեն բոլոր հարկ վճարողների նկատմամբ՝ անկախ նրանց գործունեության ոլորտից, տարածքային պատկանելիությունից.  4) խտրականության բացակայություն՝ հարկերի ու վճարների կիրառությունը և հարկային վարչարարությունը չպետք է ունենան խտրական բնույթ` կախված սոցիալական, քաղաքական, կրոնական, էթնիկական, գաղափարական, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ սահմանված այլ գործոններից. 3) ՀՀ Հարկային օրենսգրքի հայեցակարգ. ՀՀ հարկային օրենսգրքի նախագիծը մշակվել է՝ հիմքում ունենալով հարկային քաղաքականության հիմնարար տարրերին՝ հարկման դրույքաչափերին, հարկման բազաներին, հարկային արտոնություններին և հարկի հաշվարկման ու վճարման կարգին վերաբերող հետևյալ հիմնական մոտեցումները. Հարկման դրույքաչափերի չեզոքություն: Հարկային օրենսգրքի նախագծի մշակման ժամանակ կարևորվել է հարկման այնպիսի դրույքաչափերի կիրառությունը, որոնք մի կողմից չեզոք ազդեցություն կունենան հարկային միջավայրի վրա, մյուս կողմից հնարավորություն կընձեռեն տնտեսության տարբեր ոլորտների, տարբեր չափերի, ինչպես նաև հարկման տարբեր համակարգերում գտնվող հարկ վճարողների համար սահմանել հավասարակշռված և տնտեսապես հիմնավորված հարկային բեռ: Վերոհիշյալը թույլ է տալիս եզրակացնելու, որ «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության, ժամանակ զինծառայողների կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասների հատուցուման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված դրոշմանիշային վճարը կամ պարտադիր վճարը հակասում է վերոհիշյալ հիմնարար նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված հավասարության պահպանման ու խտրականության արգելման սկզբունքներին, տնտեսագիտորեն հիմնավորված չեն ու անտրամաբանական են: Ընդ որում, այդ մասով Օրենքում 2019-2021 թվականներին կատարված փոփոխություններով անընդհատ բարելավվել են բարձր եկամուտ ստացող անձանց եկամտից դրոշմանիշների վճարների վճարման սանդղաները՝ ավելիցածր տոկոսադրույքներ սահմանելով: Այդպիսի քաղաքականությունը հատկապես 2020 թ. 44-օրյա պատերազմից հետո, երբ անհավատալիորեն մեծացել են Օրենքի շահառուների թիվը, եղել է ոչ միայն անրադար ու խտրական, այլև լուրջ վտանգ է ներկայացրել ծրագրի ֆինանսկան կայունության համար, ինչի մասին նշվում է Օրինագծի հիմնավորման մեջ: Ելնելով վերոհիշյալից, առաջարկում ենք. 1. «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության, ժամանակ զինծառայողների կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասների հատուցուման մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի ձեւակերպել հետեւյալ բովանդակությամբ. «1. Յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի համար սույն օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին, 2-րդ, 5-րդ և 6-րդ կետերում նշված ֆիզիկական անձինք դրոշմանիշային վճարը վճարում են. 1) ամսական դրույքաչափերի հետևյալ սանդղակով. Եկամտի ամսական մեծությունը Պարտադիր վճարի դրույքաչափը Օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձից մինչեւ 100.000 դրամը ներառյալ 1000 դրամ 100.001-ից մինչև 200.000 դրամը ներառյալ 1000 դրամ գումարած 100.000 դրամը գերազանցող գումարի 1,5 տոկոսը 200.001-ից մինչև 500.000 դրամը ներառյալ 2500 դրամ գումարած 200.000 դրամը գերազանցող գումարի 1,75 տոկոսը 500.001-ից մինչև 1,000.000 դրամը ներառյալ 7750 դրամ՝ գումարած 500.000 դրամը գերազանցող գումարի 2 տոկոսը 1,000.000-ից մինչև 1,500.000 դրամը ներառյալ 17.750 դրամ՝ գումարած 1,000.000 դրամը գերազանցող գումարի 2,5 տոկոսը 2,000.000-ից ավելի դրամ 30.250 դրամ՝ գումարած 2,000.000 դրամը գերազանցող գումարի 3 տոկոսը 2) տարեկան դրույքաչափերի հետևյալ սանդղակով. Եկամտի ամսական մեծությունը Պարտադիր վճարի դրույքաչափը մինչև 1,000.000 դրամը ներառյալ 2 տոկոսը 1,000.001-ից մինչև 2,000.000 դրամը ներառյալ 7750 դրամ՝ գումարած 1,000.000 դրամը գերազանցող գումարի 2,5 տոկոսը 2,000.001-ից ավելի դրամ 30.250 դրամ՝ գումարած 2,000.000 դրամը գերազանցող գումարի 3,0 տոկոսը

Կ Ա Ր Ծ Ի Ք «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ ԶԻՆԾԱՌԱՅՈՂՆԵՐԻ ԿՅԱՆՔԻՆ ԿԱՄ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆԸ ՊԱՏՃԱՌՎԱԾ ՎՆԱՍՆԵՐԻ ՀԱՏՈՒՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԻԾ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ «Տնտեսական իրավունքի կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունը, ուսումնասիրելով «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ զինծառայողների կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասների հատուցման մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն (այսուհետև՝ Օրինագիծ), գտնում է, որ դրանք հիմնականում ընդունելի են և փորձում են բարելավել Հայրենիքի պաշտպանության ժամանակ հաշմանդամություն ստացած զինծառայողների առողջությանը պատճառված վնասների հատուցման գործընթացի արդյունավետությունը: Մեր համաձայնությունն ենք արտահայտում Հիմնադրամի այն մտահոգությանը, որ, ամսական հավասար վճարումները վճարվում են առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամության ժամանակահատվածի համար, իսկ եթե զինծառայողը վերափորձաքննության արդյունքում ճանաչվում է երրորդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձ, ապա ամսական հավասար վճարումները դադարեցվում են՝ հարուցելով շահառուների դժգոհությունը։ Կողմ արտահայտվելով Օրենքի նախագծին, միաժամանակ ներկայացնում ենք հետևյալ դիտողություններն ու առաջարկությունները. 1. Ողջունելի է ներկայացված Օրինգծի նպատակադրումը: Սակայն մեզ մտահոգում է այդ նպատակին հասնելու մարտավորությունը: Հասկանալով Հիմնադրամի մտահոգությունները այդ աշխատանքի կազմակերպման, ֆինանսական կայունության ապահովման ուղղությամբ, կարծում ենք, որ Հիմնադրամը պետք է նախաձեռներ «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ զինծառայողների կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասների հատուցման մասին» օրենքի (այսուհետ` Օրենք) այնպիսի փոփոխություններ, որոնցով կամրապնդվեր Հիմնադրամի ֆինանսական կայունությունն ու կուտակված միջոցներով լուծել Օրինագծում նշված իրապես ընդունելի հիմնախնդիրները:

Օրենքում նախատեսվող մեր առաջարկությունները հետապնդում են Օրինագծի և զինծառայողների կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասների հատուցումն ապահովող հատուկ համակարգի իրավակարգավորումների համապատասխանեցումը ՀՀ սահմանադրության, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով, ՀՀ Հարկային օրենգրքով նախատեսված իրավանորմերին ու սկզբունքներին, ինչպես նաեւ դրանց համապապասխան Հայաստանի Հանրապետությունում այդ հատուկ համակարգի կիրարկման հարաբերությունների հստակեցումը: Այդ կապակցությամբ հուսով ենք, որ դրանք կքննարկվեն ըստ էության: