Հ Ի Մ Ն Ա Վ Ո Ր ՈՒ Մ
«ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԵՎ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ
«Հասարակական կազմակերպությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակումը պայմանավորված է օրենքի կիրառման ընթացքում ի հայտ եկած տարընթերցումները բացառելու, առկա ձևակերպումները հստակեցնելու հանգամանքով: Փոփոխությունների ենթարկվող դրույթների վերաբերյալ ստացվել են հասարակական կազմակերպությունների բազմաթիվ հարցադրումներ:
Նախագծով կատարվող փոփոխությամբ հաշվետվության հրապարակման պարտադիր պահանջ է սահմանվում բոլոր հասարակական կազմակերպությունների համար, հետևաբար` անհրաժեշտություն է առաջանում օրենքի 24-րդ հոդվածի 1-ին կետում «նախատեսված դեպքերում և» բառերը փոխարինել «սահմանված կարգով և ժամկետներում» բառերով:
Գործող կարգավորմամբ Կազմակերպությունը պարտավոր է յուրաքանչյուր տարի հրապարակել իր գործունեության վերաբերյալ հաշվետվություն, եթե կազմակերպության գույքի ստացման աղբյուր են հանդիսացել հանրային միջոցները (պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների և այլ հանրային միջոցներ տնօրինող մարմնի կամ իրավաբանական անձի միջոցները): «Հասարակական կազմակերպությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (այսուհետև՝ Օրենք) 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով սահմանվել է, որ կազմակերպության գործունեության սկզբունքներից է հաշվետվողականությունը: Ստացվում է, որ այն կազմակերպությունները, որոնց գույքի ստացման աղբյուր չեն հանդիսացել հանրային միջոցները, հաշվետվություն հրապարակելու պարտավորություն չունեն և արդյունքում բացակայում է հանրային հաշվետվողականությունը: Առկա է նաև տարընթերցում, այդյո՞ք հաշվետվությունը պետք է պարունակի տեղեկություններ միայն ստացված հանրային միջոցների հաշվին իրականացված ծրագրերի, թե կազմակերպության ողջ գործունեության վերաբերյալ: Օրենքի 24-րդ հոդվածի 2-րդ մասում առաջարկվող փոփոխությամբ նախատեսվում է գործունեության վերաբերյալ հաշվետվությունների հրապարակման պահանջ սահմանել բոլոր հասարակական կազմակերպությունների համար: Նշված փոփոխությամբ պայմանավորված համապատասխան խմբագրության է ենթարկվում նաև Օրենքի 24-րդ հոդվածի 4-րդ մասի առաջին նախադասությունը: Առաջարկվում է գույքի ստացման աղբյուրի հատվածը բաղդատել հրապարակային և ոչ հրապարակային հատվածների: Հաշվետվության հրապարակային հատվածը կներառի ֆինանսավորող պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների անվանումները, իրավաբանական անձանց անվանումները, ռեզիդենտությունը և կազմակերպական-իրավական ձևը և ֆիզիկական անձանց խումբը՝ ըստ իրականացրած մուտքերի չափերի: Հաշվետվության ոչ հրապարակային հատվածը կներառի ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը և ֆինանսավորման չափը, առկայության դեպքում նաև՝ անձնագրային տվյալները, հանրային ծառայությունների համարանիշը և այլն, որոնց մշակումը, երրորդ անձանց փոխանցումը և օգտագործումն կիրականացվի վերահսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից: Նախատեսվում է նաև, որ կայքում հրապարակվող հաշվետվության մեջ գույքի ստացման աղբյուրին վերաբերող անձնական տվյալները կարող են ներառվել բացառապես հաշետվությունը հրապարակող կազմակերպության հայեցողությամբ՝ օրենքով սահմանված հիմքերի առկայության դեպքում:
Օրենքի 24-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ Կազմակերպության հաշվետվությունը ներառում է տարեկան մուտքերի (դրամական և գույքային) ընդհանուր գումարը և ստացման աղբյուրը: Օրենքն ինքնին չի բացահայտում «աղբյուրներ» եզրույթում ներառվող տեղեկությունների շրջանակը և նման կարգավորումը ստեղծում է անորոշություն ֆիզիկական անձի կողմից իր անձնական տվյալների վերաբերյալ տեղեկություններ ստանալու իրավունքի և ըստ այդմ իր գործողությունները կանխորոշելու հնարավորության համատեքստում, հաշվի առնելով, որ «Անձնական տվյալների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն ֆիզիկական անձին վերաբերող ցանկացած տեղեկություն, որը թույլ է տալիս կամ կարող է թույլ տալ ուղղակի կամ անուղղակի կերպով նույնականացնել անձի ինքնությունը, համարվում է անձնական տվյալ և պաշտպանվում է նույն օրենքով: «Հասարակական կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքն ուղղակիորեն չի նախատեսում անձնական տվյալների մշակում, հետևաբար Օրենքի շրջանակներում վերահսկողական գործառույթների նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ է հստակեցնել Օրենքի 24-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի «աղբյուրներ» հասկացությունը՝ սահմանելով հրապարակվող տեղեկությունների շրջանակը, ինչպես նաև ներառել անձնական տվյալներ, սակայն որոնք կհամարվեն ոչ հրապարակային՝ չեն հրապարակվի հաշվետվությունում և կմշակվեն բացառապես վերահսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից:
Օրենքի 24-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն՝ կազմակերպությունը հաշվետվությունում ներկայացնում է անդամների և կամավորների թիվը հաշվետու տարվա հունվարի 1-ի դրությամբ, ինչի արդյունքում ներկայացվում է առնվազն մեկ տարվա վաղեմություն ունեցող տեղեկատվություն և կորցնում է արդիականությունը: Առաջարկվում է նշված տեղեկատվությունը ներկայացնել հաշվետու տարվա վերջին օրվա դրությամբ:
Օրենքի 24-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն՝ հաշվետվությունը ներառում է անդամների, ինչպես նաև կամավորների թիվը (հաշվետու տարվա հունվարի 1-ի դրությամբ), այդ թվում` նշում Կազմակերպության միջոցներից հաշվետու տարվա ընթացքում օգտվելու մասին: Առկա է տարընթերցում, թե կազմակերպության ո՞ր «միջոցներից» օգտվելու վերաբերյալ տեղեկություններն են անհրաժետ ներառել հաշվետվությունում: Առաջարկվում է սահմանել կազմակերպության դրամական միջոցներից օգտվելու դեպքում տեղեկություն հրապարակելու պահանջ, ինչպես նաև հստակեցնել այդ միջոցներից օգտվողների շրջանակը՝ ներառելով կազմակերպության անդամներին, կառավարման մարմիններում և աշխատակազմում ընդգրկված անձանց և կամավորներին:
Օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն լիազոր մարմին է համարվում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն: «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ կառավարությանը ենթակա մարմին է համարվում Պետական եկամուտների կոմիտեն, իսկ 9-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն գործում է որպես Պետական եկամուտների կոմիտե: Առաջարկվող փոփոխությամբ «Հասարակական կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքում նշված լիազոր մարմնի անվանումը համապատասխանեցվում է «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված անվանմանը:
Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք.
Նախագիծը մշակվել է ՀՀ ՊԵԿ ոչ առևտրային կազմակերպությունների հսկողության բաժնի կողմից:
Նպատակը և ակնկալվող արդյունքը.
Նախագծի ընդունման արդյունքում հնարավոր կլինի խուսափել օրենքի կիրառման ընթացքում ի հայտ եկած տարընթերցումներից, ինչպես նաև հնարավորություն կնձեռվի հանրությանը հասանելի դարձնել հասարակական կազմակերպությունների հաշվետվությունները: