«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՍԱՀՄԱՆՈՎ ԽՈՂՈՎԱԿԱՇԱՐԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏՈՎ ՏԵՂԱՓՈԽՎՈՂ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ՄԱՔՍԱՅԻՆ ԳՈՐԾԱՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՄԱՔՍԱՅԻՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ԷԼԵԿՏՐԱՀԱՂՈՐԴՄԱՆ ԳԾԵՐՈՎ ՏԵՂԱՓՈԽՎՈՂ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ ՀԱՅՏԱՐԱՐԱԳՐՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

2 - Կողմ
0 - Դեմ

Ամփոփաթերթում ներառվում են նախագծի վերաբերյալ ներկայացված բոլոր բովանդակային առաջարկությունները, առցանց գրվածները` 2 աշխատանքային օրվա, էլ. փոստով ուղարկվածները` 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում

h/h	Առաջարկության հեղինակը, ստացման ամսաթիվը	Առաջարկության բովանդակությունը	Եզրակացություն	Կատարված փոփոխությունը
	1	2	3	4
1	Ա․Դ․Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության հայկական կենտրոն ՀԿ 06.10.2023 14:53:38	Ներկայացնում ենք խողովակաշարով տեղափոխվող ապրանքների մաքսային գործառնությունների և մաքսային հսկողության բացասական կողմերը. • Բնապահպանական ռիսկերը։ Հիմնական բացասական կողմերից մեկը բնապահպանական աղետների ներուժն է, ինչպիսիք են նավթի արտահոսքը: Այս միջադեպերը կարող են ունենալ էկոլոգիական և տնտեսական ծանր հետևանքներ։ • Անվտանգության մտահոգությունները։ Երբ վտանգավոր նյութերը տեղափոխվում են խողովակաշարերով, արտահոսքի կամ վթարի դեպքում մեծ ռիսկ կա: Մաքսային հսկողությունը կարող է դիտվել որպես անբավարար՝ այդ ռիսկերը համարժեքորեն մեղմելու համար: • Կարգավորող բարդություն։ Այս կանոնակարգերով առաջնորդվելը կարող է դժվար լինել բիզնեսի համար: • Թափանցիկություն և հաշվետվողականությունը։ Կարող են մտահոգություններ առաջանալ խողովակաշարերի փոխադրման մեջ ներգրավված ընկերությունների թափանցիկության և հաշվետվողականության վերաբերյալ: Թափանցիկության բացակայությունը կարող է հանգեցնել շահագրգիռ կողմերի անվստահության: • Ազդեցությունը տեղական համայնքների վրա։ Սա կարող է հանգեցնել բացասական ընկալումների և հակադրության: • Անվտանգության խոցելիություններ։ Մաքսային հսկողությունը, ի լրումն կանոնակարգերի համապատասխանության, կարող է անհրաժեշտ լինել նաև լուծել անվտանգության հետ կապված խնդիրները: • Անդրսահմանային վեճեր։ Անդրսահմանային խողովակաշարերում կարող են առաջանալ բարդություններ, որոնք կարող են հանգեցնել վեճերի երկրների միջև մաքսային ընթացակարգերի, սակագների և ռեսուրսների բաշխման շուրջ: Ինչ վերաբերում է էլեկտրահաղորդման գծերով փոխադրվող ապրանքների հայտարարագրման առանձնահատկություններին, որոնք հիմնականում վերաբերում են էլեկտրաէներգիայի փոխանցմանը, նույնպես ունեն ինչպես դրական և բացասական կողմեր: Այս ասպեկտները կախված են տարբեր գործոններից, ներառյալ շահագրգիռ կողմերի հեռանկարը, կարգավորող շրջանակները և էներգետիկ շուկաների արդյունավետությունը:	Ընդունվել է ի գիտություն: Առաջարկները չեն առնչվում նախագծի կարգավորման առարկային:
2	Ա․Դ․Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության հայկական կենտրոն ՀԿ 06.10.2023 14:54:12	էլեկտրահաղորդման գծերով փոխադրվող ապրանքների հայտարարագրման առանձնահատկությունների բացասական կողմերից է․ • Կարգավորող բարդությունը։ Էլեկտրաէներգիայի փոխանցման և հայտարարագրերի կարգավորող լանդշաֆտը կարող է բարդ լինել՝ տարբեր կանոններով և ստանդարտներով տարբեր տարածաշրջաններում կամ երկրներում: Այս բարդությունը կարող է խոչընդոտել էլեկտրաէներգիայի արդյունավետ միջսահմանային առևտուրը: • Անվտանգության խոցելիությունները։ Էլեկտրահաղորդման գծերը խոցելի են ֆիզիկական վնասների կամ կիբերհարձակումների համար, որոնք կարող են խաթարել էներգիայի մատակարարումը և բարձրացնել անվտանգության հետ կապված մտահոգությունները: Արդյունավետ հայտարարագրման առանձնահատկությունները պետք է հաշվի առնեն նաև ցանցի անվտանգությունն ու ճկունությունը: • Շուկայի մանիպուլյացիաները։ Որոշ դեպքերում հայտարարագրման առանձնահատկությունները կարող են ենթակա լինել շուկայի մանիպուլյացիայի կամ խարդախության: Էներգետիկ շուկաների ամբողջականության ապահովումը և նման չարաշահումների կանխումը կարող է մարտահրավեր լինել: • Գների փոփոխականությունը։ Էլեկտրաէներգիայի շուկաները կարող են գների անկայունություն ունենալ՝ ազդելով սպառողների և բիզնեսի վրա: Հայտարարագրման առանձնահատկությունները պետք է դիտարկեն գների կայունացման և էլեկտրաէներգիայի արդար հասանելիության ապահովման մեխանիզմները: • Ենթակառուցվածքային ներդրումները։ Էլեկտրահաղորդման գծերի և հայտարարագրերի ենթակառուցվածքի ընդլայնումն ու պահպանումը կարող է զգալի ներդրումներ պահանջել: Արդյունաբերության խաղացողների և սպառողների միջև ծախսերի բեռը հավասարակշռելը կարող է վիճելի հարց լինել: • Բնապահպանական մտահոգություններ։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրությունն ու փոխանցումը կարող է ունենալ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցություն, հատկապես, երբ ներգրավված են հանածո վառելիքներ: Նախագիծը պետք է հաշվի առնի բնապահպանական գործոնները և նպաստի ավելի մաքուր էներգիայի աղբյուրների անցմանը: Ամփոփելով, էլեկտրաէներգիայի գծերով տեղափոխվող ապրանքների հայտարարագրման առանձնահատկությունները կարևոր են էլեկտրաէներգիայի շուկաների արդյունավետ և հուսալի գործունեության համար: Թեև դրանք ապահովում են բազմաթիվ առավելություններ, ինչպիսիք են հուսալիությունը, թափանցիկությունը և արդյունավետ առևտուրը, դրանք նաև ունեն մարտահրավերներ՝ կապված կարգավորման, անվտանգության և շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության հետ: Այս դրական և բացասական կողմերի հավասարակշռումը պահանջում է զգույշ դիտարկում և համագործակցություն կառավարությունների, ոլորտի շահագրգիռ կողմերի և կարգավորող մարմինների միջև: Բացի այդ, էներգետիկ ոլորտը դինամիկ է, և տեխնոլոգիաների և կանոնակարգերի փոփոխությունները կարող են ժամանակի ընթացքում ազդել այդ ասպեկտների վրա:	Ընդունվել է ի գիտություն: Առաջարկները չեն առնչվում նախագծի կարգավորման առարկային:
3	Ա․Դ․Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության հայկական կենտրոն ՀԿ 06.10.2023 14:54:33	Առաջարկում ենք ուշադրություն դարձնել և նախագծում ներառել հետևյալ կետերը․ 1. Կանոնակարգային համապատասխանություն։ Հայաստանում խողովակաշարերով տեղափոխվող ապրանքների մաքսային հսկողությունը ներառում է բոլոր համապատասխան մաքսային օրենքներին, կանոնակարգերին և ստանդարտներին համապատասխանության ապահովումը: Սա կարող է ներառել ստուգում, որ ապրանքները համապատասխանում են անվտանգության և որակի պահանջներին: 2. Բնապահպանական և անվտանգության ստանդարտները։ Հայաստանը, ինչպես շատ երկրներ, կարևորում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը և անվտանգությունը, երբ խոսքը գնում է խողովակաշարով տեղափոխվող ապրանքների մասին: Մաքսային հսկողությունը կարող է ներառել ստուգումներ՝ ստուգելու համար, որ ապրանքները համապատասխանում են այս չափանիշներին և չեն ներկայացնում բնապահպանական ռիսկեր: 3. Մաքսատուրքեր և սակագներ։ Կախված ապրանքների բնույթից և դրանց ներմուծման/արտահանման կարգավիճակից՝ կարող են կիրառվել մաքսատուրքեր և սակագներ։ Հայաստանի մաքսային մարմինները կգնահատեն և կգանձեն այդ վճարները՝ որպես մաքսային հսկողության գործընթացի մաս: 4. Մաքսային փաստաթղթեր։ Ներմուծողներից և տրանսպորտային օպերատորներից պահանջվում է տրամադրել անհրաժեշտ փաստաթղթեր, ներառյալ հաշիվ-ապրանքագրեր, բեռնագրեր, ծագման վկայագրեր և ցանկացած համապատասխան թույլտվություններ կամ լիցենզիաներ: 5. Անդրսահմանային պայմանագրերը։ Եթե գազամուղը դուրս գա Հայաստանի սահմաններից, Հայաստանի և հարևան երկրների միջև կարող են լինել համաձայնագրեր՝ կարգավորելու մաքսային գործառնությունները և տարանցիկ ապրանքների մաքսային հսկողությունը: 6. Մաքսային մարմիններ և համակարգող։ Հայաստանի մաքսային մարմինները պատասխանատու են պետական սահմանով խողովակաշարով տեղափոխվող ապրանքների մաքսային գործառնությունների վերահսկման համար: Նրանք կարող են համակարգել այլ պետական մարմինների հետ, որոնք պատասխանատու են անվտանգության, շրջակա միջավայրի պաշտպանության և տրանսպորտի համար: 7. Համապատասխանության մոնիտորինգ։ Մաքսային հսկողությունը ներառում է փոխադրման ողջ ընթացքում համապատասխանության մոնիտորինգ՝ ապահովելու համար, որ ապրանքները հասնեն իրենց նպատակակետին ապահով և մաքսային կանոններին համապատասխան: 8. Հաշվետվություն և հաշվառում։ Ներմուծողները, տրանսպորտային օպերատորները և մաքսային մարմինները պահպանում են գրառումներ և հաշվետվություններ՝ կապված խողովակաշարով ապրանքների տեղափոխման հետ: Այս փաստաթուղթը կարևոր է աուդիտի և կարգավորող նպատակների համար: 9. Թափանցիկություն և հաշվետվողականություն։ Մաքսային գործառնություններն ու մաքսային հսկողությունն իրականացվում են՝ կենտրոնանալով թափանցիկության և հաշվետվողականության վրա՝ երաշխավորելու, որ գործընթացն արդար է, և որ բոլոր ներգրավված կողմերը հետևեն կանոններին և կանոնակարգերին:	Ընդունվել է ի գիտություն: Առաջարկները չեն առնչվում նախագծի կարգավորման առարկային:
4	Ա․Դ․Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության հայկական կենտրոն ՀԿ 06.10.2023 14:54:55	Էլեկտրական հաղորդման գծերով տեղափոխվող ապրանքների հայտարարագիրը սովորաբար վերաբերում է էլեկտրաէներգիայի փոխանցման և առևտրի հետ կապված փաստաթղթերին և կարգավորող գործընթացներին: Ահա էլեկտրահաղորդման գծերով տեղափոխվող ապրանքների հայտարարագրի հիմնական բնութագրերը. 1. Կարգավորող վերահսկողություն։ Էլեկտրական հաղորդման գծերով տեղափոխվող ապրանքների հայտարարագրերը ենթակա են կարգավորող վերահսկողության պետական մարմինների կամ կարգավորող մարմինների կողմից, որոնք պատասխանատու են էներգետիկայի ոլորտը վերահսկելու համար: Այս սուբյեկտները սահմանում են կանոններ, ստանդարտներ և ընթացակարգեր՝ կապված էլեկտրաէներգիայի հայտարարագրման և փոխանցման հետ: 2. Էլեկտրաէներգիան որպես «արտադրանք»։ Այս համատեքստում հայտարարագրվող «ապրանքը» հենց էլեկտրաէներգիան է: Հայտարարագրերը ներառում են տեղեկատվություն փոխանցվող էլեկտրաէներգիայի ծավալի, դրա աղբյուրի (արտադրության), նպատակակետի (սպառման) և համապատասխան գնի կամ պայմանագրային մանրամասների մասին: 3. Էլեկտրաէներգիայի միջսահմանային առևտուր։ Հայտարարությունները կարևոր են էլեկտրաէներգիայի միջսահմանային առևտուրը հեշտացնելու համար: Դրանք թույլ են տալիս հարևան տարածաշրջաններին, երկրներին կամ կազմակերպություններին էլեկտրաէներգիա փոխանակել, աջակցել էներգետիկ անվտանգությանը և օպտիմալացնել էներգետիկ ռեսուրսների օգտագործումը: 4. Շուկայական մեխանիզմներ։ Նախագծի առանձնահատկությունները հաճախ կենսական դեր են խաղում էլեկտրաէներգիայի շուկայի մեխանիզմներում, ներառյալ էլեկտրաէներգիայի գնման պայմանագրերը (PPAs), էլեկտրաէներգիայի առևտուրը էներգետիկ բորսաներում և այլ պայմանագրային պայմանավորվածություններ: Այս մեխանիզմները խթանում են մրցակցությունը, որոշում են գնագոյացումը և ապահովում էլեկտրաէներգիայի ռեսուրսների արդյունավետ բաշխումը: 5. Թափանցիկություն և հաշվետվողականություն։ Հայտարարությունները նպաստում են էներգետիկայի ոլորտում թափանցիկությանը: Նրանք տեղեկատվություն են տրամադրում էլեկտրաէներգիայի արտադրության և փոխանցման մասին, ինչը մեծացնում է վստահությունը շուկայի մասնակիցների, կարգավորողների և հանրության շրջանում: 6. Ցանցի ինտեգրում։ Հայտարարություններն օգնում են ինտեգրել տարբեր աղբյուրներից ստացված էլեկտրաէներգիան էլեկտրական ցանցին: Այս ինտեգրումն աջակցում է ավելի մաքուր և կայուն էներգետիկ համակարգերի, այդ թվում՝ վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների անցմանը: 7. Բնապահպանական նկատառումներ։ Հայտարարությունները կարող են ներառել տեղեկատվություն առևտուրվող էլեկտրաէներգիայի բնապահպանական հատկանիշների հետ կապված, օրինակ՝ այն ստացվում է վերականգնվող կամ չվերականգնվող աղբյուրներից: Այս տվյալները գնալով ավելի կարևոր են դառնում, քանի որ երկրները նպատակ ունեն նվազեցնել ածխածնի արտանետումները: 8. Ենթակառուցվածքի համակարգում։ Էլեկտրաէներգիայի փոխանցումը հաճախ ենթադրում է համակարգում էլեկտրական ցանցերի օպերատորների հետ, ինչպես նաև հավատարմություն ցանցային կանոններին և ստանդարտներին: Հայտարարությունները պետք է համապատասխանեն ցանցի տեխնիկական պահանջներին՝ ապահովելու անվտանգ և հուսալի էլեկտրաէներգիայի փոխանցում: 9. Սակագներ և գնագոյացում։ էլեկտրաէներգիայի հետ կապված մաքսային գործառնությունները կարող են ներառել սակագների, վճարների և գնագոյացման մեխանիզմների գնահատում` ապահովելու էլեկտրաէներգիայի ռեսուրսների արդար հասանելիությունը և ենթակառուցվածքային ներդրումների համար ծախսերի փոխհատուցումը: 10. Անվտանգություն և ճկունություն։ Էլեկտրական փոխանցման համակարգի անվտանգության և ճկունության ապահովումը հայտարարագրերի կարևոր կողմն է: Սա ներառում է պաշտպանություն ֆիզիկական սպառնալիքներից, կիբերհարձակումներից և այլ խոցելիություններից: 11. Ռեսուրսների արդյունավետ բաշխում։ Հայտարարագրերն օգնում են էլեկտրաէներգիայի ռեսուրսների արդյունավետ բաշխմանը` հիմնվելով առաջարկի և պահանջարկի վրա: Սա շատ կարևոր է էներգիայի հուսալի մատակարարումն ապահովելու և խափանումները նվազագույնի հասցնելու համար: 12. Գրառումների պահպանում և հաշվետվություն։ էլեկտրաէներգիայի առևտրով զբաղվող շահագրգիռ կողմերը վարում են հայտարարությունների հետ կապված գրառումներ և հաշվետվություններ, ներառյալ գործարքների մանրամասները, էներգիայի հոսքը և գնագոյացումը: Այս փաստաթղթերը կարևոր են աուդիտի, կանոնակարգերի համապատասխանության և վեճերի լուծման համար:	Ընդունվել է ի գիտություն: Առաջարկները չեն առնչվում նախագծի կարգավորման առարկային:
5	Ա․Դ․Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության հայկական կենտրոն ՀԿ 06.10.2023 14:55:08	Այսպիսով, խողովակաշարով փոխադրվող ապրանքների մաքսային գործառնությունները ներառում են կարգավորող ընթացակարգեր՝ խողովակաշարերով ապրանքների անդրսահմանային տեղաշարժը հեշտացնելու համար: Այս գործողությունները ապահովում են անվտանգության, բնապահպանական և մաքսային կանոնակարգերի, ներառյալ մաքսային հայտարարագրերի, ստուգումների և սակագների համապատասխանությունը: Չնայած խողովակաշարերով առաջարկվում է արդյունավետություն և բնապահպանական օգուտներ, մտահոգությունները կապված են անվտանգության, բնապահպանական ռիսկերի, կանոնակարգման բարդության և թափանցիկության շուրջ: Մաքսային գործառնությունները և խողովակաշարով տեղափոխվող ապրանքների մաքսային հսկողությունը ներառում են արդյունավետ փոխադրման առավելությունների և անվտանգության, շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության և կարգավորող բարդությունների հետ կապված ռիսկերի փոխզիջում: Այս ասպեկտների ընկալումը կարող է շատ տարբեր լինել տարբեր շահագրգիռ կողմերի միջև, և պետք է ջանքեր գործադրվեն տնտեսական շահերը անվտանգության, շրջակա միջավայրի պաշտպանության և կանոնակարգերի համապատասխանության հետ հավասարակշռելու համար: Բացի այդ, տեխնոլոգիայի առաջընթացը և կանոնակարգերի փոփոխությունները կարող են ժամանակի ընթացքում ազդել այս դրական և բացասական կողմերի վրա: էլեկտրահաղորդման գծերով տեղափոխվող ապրանքների հայտարարագիրը հիմնականում վերաբերում է էլեկտրաէներգիայի առևտրին և փոխանցմանը: Այն ներառում է կարգավորող վերահսկողություն, թափանցիկություն, շուկայական մեխանիզմներ և տեխնիկական ստանդարտների պահպանում, որոնք բոլորն էլ կարևոր են էլեկտրաէներգիայի շուկաների և էներգետիկ համակարգերի արդյունավետ և հուսալի գործունեության համար: Այս հայտարարագրերի առանձնահատկությունները կարող են տարբեր լինել՝ կախված տվյալ տարածաշրջանի կամ երկրի կարգավորող դաշտից և շուկայական կառուցվածքից:	Ընդունվել է ի գիտություն: Առաջարկները չեն առնչվում նախագծի կարգավորման առարկային: