«Թափոնների մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ կատարելու մասին եվ «Աղբահանության եվ սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների նախագծեր

«ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ» ԵՎ  «ԱՂԲԱՀԱՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ՄԱՔՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

1. Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

1.1  Իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերը մշակվել են ի կատարումն՝

-    ՀՀ կառավարության 2017 թվականի մարտի 30-ի նիստի N 13 արձանագրային որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության 2017-2036թթ. կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման համակարգի զարգացման ռազմավարության իրականացման միջոցառումների ծրագրի 1-ին և 7-րդ կետերի հանձնարարականների,

- ՀՀ կառավարության 2017 թվականի հուլիսի 20-ի թիվ 31 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «Մաքուր Հայաստան» գործողությունների ծրագրի իրականացումն ապահովող միջոցառումների ժամանակացույցի 2-րդ և 8-րդ կետերի հանձնարարականների,

-  ՀՀ կառավարության 2017 թվականի մայիսի 4-ի նիստի թիվ 29.7/[404288]-17  արձանագրության 4-րդ կետի հանձնարարականի,

- ՀՀ վարչապետի  2017 թվականի սեպտեմբերի 28-ի թիվ 02/24.12/21498-17 հանձնարարականի:

Օրենքների նախագծերի ընդունումը պայմանավորված է հանրապետությունում կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման և աղբահանության ու սանիտարական մաքրման աշխատանքների համակարգված և արդյունավետ իրականացման և ոլորտի գործառույթների պետական կանոնակարգման անհրաժեշտությամբ:

Գործող օրենսդրական դաշտը

«Թափոնների մասին» ՀՀ օրենքով կարգավորվում են արտադրության և սպառման ընթացքում գոյացող թափոնների գործածության ընթացքը, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության, բնապահպանության և առողջապահության բնագավառների պետական կառավարման լիազոր մարմինների, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավասությունները: «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին Հայաստանի Հանրապետության  օրենքով սահմանվում են աղբահանության և սանիտարական մաքրման գործընթացի կազմակերպման սկզբունքները, աղբահանության վճարը, տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունների իրականացման կարգը աղբահանության և սանիտարական մաքրման կազմակերպման բնագավառներում:  ՀՀ Նախագահի ՆՀ-728 հրամանագրով, ինչպես նաև  «Թափոնների մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածով սահմանված են տարածքային կառավարման մարմինների լիազորություններն ու իրավասությունները այդ բնագավառում: 

«Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 42-րդ հոդվածի /Համայնքի ղեկավարի գործունեությունը քաղաքաշինության և կոմունալ տնտեսության բնագավառում/ համաձայն` աղբահանության կազմակերպումը համայնքի ղեկավարի պարտադիր լիազորությունն է: Նույն օրենքի 95-րդ հոդվածի 8-րդ համաձայն` պետության պատվիրակած յուրաքանչյուր լիազորության իրականացման նկատմամբ
մասնագիտական հսկողության բարձրագույն մարմինը այն պետական մարմինն է, որի իրավասության մեջ է մտնում այդ լիազորությունը:

 Սակայն հաշվի առնելով ներկայումս հանրապետությունում առկա  աղբահանության և սանիտարական մաքրման ծառայությունների ցածր որակը և դրանց ընդգրկվածության ծավալները, բնագավառի համակարգված և միասնական քաղաքականության վարման անհրաժեշտություն է  առաջանում:

1.3  Ընթացիկ իրավիճակը

Հանրապետությունում օրական գոյանում է մոտ 1600 տոննա աղբ, որից 1.1 տոննան՝ քաղաքային բնակավայրերում (միայն Երևանում 650 տոննա): Կազմակերպված աղբահանություն և սանիտարական մաքրում իրականացվում է միայն 45 քաղաքներում և մի քանի քաղաքամերձ գյուղական բնակավայրերում: 

Դրա հետ մեկտեղ, անմխիթար վիճակ է տիրում նաև աղբի հեռացման վայրերում` աղբավայրերում և աղբանոցներում: Խորհրդային տարիներին պաշտոնապես կառուցվել են 60 կոմունալ աղբավայրեր (շուրջ 250 հեկտար տարածքով) հիմնականում քաղաքային համայնքներում, որոնք ներկայումս չեն համապատասխանում ժամանակակից քաղաքաշինական, սանիտարահիգիենիկ և բնապահպանական նորմերի պահանջներին: Բնակավայրերում տարիների ընթացքում ստեղծվել են կամ տարերայնորեն ձևավորվել են բազմաթիվ աղբավայրեր և աղբանոցներ, որոնք զբաղեցնում են զգալի տարածքներ և առաջացնում են լուրջ բնապահպանական և սանիտարական խնդիրներ: Պրակտիկայում կենցաղային աղբը թափվում է աղբի համար նախատեսված վայրերից դուրս` պատահական վայրերում` բակային տարածքներում, այգիներում, բանջարանոցներում, ավտոճանապարհների եզրերին, ձորերում, գետափերին:

ՀՀ տարածքային կառավարման նախարարության կողմից 2017 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսների ընթացքում գույքագրվել և անձնագրավորվել ու Google Earth-ի հենքի վրա ստեղծված համակարգում տեղադրվել են թվով 2032 աղբանոց, որոնք զբաղեցնում են մոտ 500 հա հողատարածք:

Ընդ որում, վերջին ամսվա ընթացքում ձեռնարկված միջոցառումների շնորհիվ` ՀՀ մարզերում 1530 աղբանոցներն արդեն իսկ վերացվել են: 

Աղբահանության բնագավառում մատուցվող ծառայությունների որակի, ԿԿԹ առաջացնող բոլոր սուբյեկտների ընդգրկվածության, պայմանագրերի կնքման վարձավճարների հավաքագրման գործընթացների նկատմամբ ընդհանուր և կենտրոնացված հսկողություն չի իրականացվում: Գործնականում աղբահանության ծառայությունների մատուցման չափորոշիչները նորմավորված չեն, այդ իսկ պատճառով դրանք շատ տարբեր են և տեղերում սահմանվում են ըստ տեղական պատկերացման:

2. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը

Հաշվի առնելով հանրապետությունում աղբահանության և սանիտարական մաքրման ծառայությունների ցածր մակարդակը, դրա հետ կապված սոցիալական, բնապահպանական և ընդհանուր սանիտարական խնդիրները, անհրաժեշտություն է առաջանում ՀՀ բնակավայրերի աղբահանության և սանիտարական մաքրման, կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման բնագավառում պետական միասնական և համակարգված  քաղաքականության գերակայությունների ձևավորման,  հիմնական սկզբունքների և ուղղությունների սահմանման և ոլորտում պետական-տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործունեության արդյունավետության բարձրացման:

Անարդյունավետ ինստիտուցիոնալ դաշտի, ֆինանսական հոսքերի և ներդրումների ոչ  համակարգված  կիրառումը  հանգեցրել են  աղբահանության և սանիտարական մաքրման անարդյունավետ համակարգի:

Հաշվի առնելով, որ համաձայն գործող օրենսդրության`

-տեղական ինքնակառավարման մարմիններն են սահմանում աղբահանության իրականացման կարգը, այդ թվում` աղբահանության իրականացման նվազագույն ժամանակացույցը, աղբամանների կամ կոնտեյներների տեղադրման վայրերը, դրանց տեսակները և քանակը.

- աղբի հավաքման և փոխադրման թույլտվությունը տրամադրում է համայնքի ղեկավարը.

- համայնքի տարածքում համայնքի ավագանու որոշմամբ աղբահանության և սանիտարական մաքրման աշխատանքները համայնքի բյուջեի միջոցների հաշվին իրականացնում են անմիջականորեն համայնքային հիմնարկները կամ համայնքի կարիքների համար գնումների մասին օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ընտրված օպերատորը կամ օպերատորները.

- աղբի հավաքման և փոխադրման թույլտվությունը տրամադրում է համայնքի ղեկավարը` համայնքի ավագանու հաստատած պայմաններով և կարգով,

ապա  տարածքային կառավարման հոդվածով սահմանված իրավասությունների համակարգումը և դրանց իրականացման նկատմամբ հսկողությունն իրականացնում է տարածքային կառավարման և զարգացման ոլորտի լիազորված պետական մարմինը սաղբահանության և սանիտարական մաքրման ոլորտում պետական լիազոր մարմնի իրավասությունների սահմանումը հնարավորություն կընձեռի հանրապետությունում կիրառել աղբահանության և սանիտարական մաքրման  արդյունավետ, համակարգված և միասնական քաղաքականություն: Մասնավորապես. հնարավորություն կընձեռվի՝

- մշակել միասնական աղբահանության կառավարման մոդելներ

-կազմել աղբահանության և սանիտարական մաքրման  ոլորտում տարածքային նշանակության նպատակային ծրագրեր

-մշակել և համակարգել  աղբահանության ծառայությունների բարելավմանն ուղղված ծրագրեր

-մշակել աղբավայրերի կառուցման, շահագործման և չհսկվող ու չարտոնագրված աղբավայրերի վերացման (կոնսերվացման), ինչպես նաև թափոնների փոխաբեռնման  կայանների կառուցման ու շահագործման պահանջներ, ինչպես նաև ընդհանուր առմամբ իր իրավասությունների շրջանակներում թափոնների գործածության ոլորտը կարգավորող իրավական ակտերի նախագծեր.

- համակարգել չհսկվող և չարտոնագրված աղբավայրերի վերացման

- բարելավել աղբահանության և սանիտարական մաքրման ծառայությունների պայմանագրային դաշտը, սահմանել և վերահսկել բնագավառում ներգրավված անձնաց  գործունեության պայմանները և ոչ պատշաճ գործունեություն իրականացնելու դեպքում կիրառել հարկադրանքի միջոցներ:

Առաջարկվում է նաև նախագծերով՝

- հստակ սահմանել կոշտ կենցաղային թափոններ հասկացությունը,

- տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավասությունների մեջ ներառել համայնքում սպառման թափոնների տեսակավորված հավաքման համակարգի ներդրմանն ուղղված աջակցությունը:

 ՀՀ բնակավայրերում աղբահանության վճարների վերլուծությունների արդյունքներով առաջարկվում է  սահմանել նաև աղբահանության դրույքաչափի նվազագույն շեմը, ինչպե նաև ոչ բնակելի նպատակային նշանակության շենքերում և (կամ) շինություններում, այդ թվում` հասարակական և արտադրական շենքերում և (կամ) շինություններում աղբահանության դրույքաչափեր սահմանել ըստ շինության ընդհանուր մակերեսի և տարբերակելով դրույքաչափերն ըստ շինության նպատակային նշանակության՝

-առևտրի (այդ թվում` շուկաների), հանրային սննդի և բնակչության սպասարկման այլ ծառայություններ իրականացվող շինությունների մասով,

-հյուրանոցների և հյուրանոցային ծառայություններ, ինչպես նաև այլ գործունեություն իրականացնող հասարակական շինությունների մասով,

- արտադրական, արդյունաբերական և գրասենյակային նշանակության շինությունների մասով,

- կրթական, մշակութային, առողջապահական, սպորտային, գիտահետազոտական և նմանատիպ այլ հասարակական շինությունների մասով:

Նախագծով առաջարկվում է կարգավորել աղբահանության վճարների կատարման այն դեպքերը, երբ իրավաբանական անձը կամ տնտեսվարող սուբյեկտը գործունեություն է ծավալում բնակելի շինությունում կամ բնակարանում և հնարավոր չէ այն տարանջատել բնակելի տարածքից:

 Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Օրենքի նախագիծը մշակվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության աշխատակազմի կողմից:

3. Ակնկալվող արդյունքը

Նախագծի ընդունմամբ ակնկալվում է բարելավել հանրապետության աղբահանության և սանիտարական մաքրման ծառայությունների որակը, ձևավորել բնագավառում կայուն կառավարման համակարգ, ապահովել հանրապետության բոլոր համայնքների ընդգրկումը կազմակերպված աղբահանության և սանիտարական մաքրման համակարգում, ինչպես նաև կատարելագործել ոլորտի նորմատիվատեխնիկական դաշտը ու ներդնել բնագավառում պետական կառավարման  միասնական համակարգ:

 ՏԵՂԵԿԱՆՔ

«ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ» ԵՎ  «ԱՂԲԱՀԱՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ՄԱՔՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ԱՅԼ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ԱԿՏԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

«Թափոնների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու» և «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի ընդունման կապակցությամբ այլ իրավական ակտերում փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտություն չի առաջանում:

 «ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ» ԵՎ  «ԱՂԲԱՀԱՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ՄԱՔՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՄ ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՄԱՐՄՆԻ ԲՅՈՒՋԵՈՒՄ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ և ԾԱԽՍԵՐԻ ԱՎԵԼԱՑՄԱՆ ԿԱՄ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ     

 «Թափոնների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու» և «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի ընդու­նման կապակցությամբ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում եկամուտների և ծախսերի ավելացում  չի նախատեսվում: