«Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծեր

4 - Կողմ
1 - Դեմ

Ամփոփաթերթում ներառվում են նախագծի վերաբերյալ ներկայացված բոլոր բովանդակային առաջարկությունները, առցանց գրվածները` 2 աշխատանքային օրվա, էլ. փոստով ուղարկվածները` 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում

h/h	Առաջարկության հեղինակը, ստացման ամսաթիվը	Առաջարկության բովանդակությունը	Եզրակացություն	Կատարված փոփոխությունը
	1	2	3	4
1	Լիլիթ Հարությունյան 22.04.2023 14:42:23	«Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում (փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 3-րդ հոդվածում «1892-1896» թվերը փոխարինել 1896 թվով» բառերը հանել, «182» թվից հետո ավելացնել «1892-1896» թվերը։ Վարչական իրավախախտման վերաբերյալ նյութեր նախապատրաստող և վարչական իրավախախտման վերաբերյալ արձանագրություն կազմելու իրավասություն ունեցող վար-չական մարմնի առկայության պարագայում վարչական իրավախախտման վերաբերյալ վա-րույթի եզրափակիչ փուլը (վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործ քննելը և տույժ նշանակելը) դատարանին վերապահելը չի բխում իշխանությունների տարան¬ջատ¬ման սկզբունքից. արգելափակվում է դատարանի արդարադատություն իրականացնելու պարտականությունը, քանի որ այս դեպքում դատարանը հանդես է գալիս ոչ թե որպես արդարադատություն իրականացնող մարմին, այլ որպես վարչական մարմին:	Ընդունվել է:	Նախագիծը լրամշակվել է:
2	Լիլիթ Հարությունյան 22.04.2023 15:01:15	«Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 7-րդ հոդվածն ամբողջությամբ պետք է հանվի. ՎԻՎ օր.-ի 189.2-րդ հոդվածով նախատեսված գործերի ենթակայությունը (քննություն իրականացնելու և տույժ նշանակելու լիազորություն) վերապահվի Լեզվի կոմիտեին՝ հետևյալ հիմնավորմամբ. 1. Լեզուն և կրթությունը քաղաքականության տարբեր բնագավառներ են, ինչպես նաև տարբեր են այդ բնագավառներում իրավահարաբերությունները կարգավորող օրենքների առարկան: Հայաստանի Հանրապետության լեզվական քաղաքականության հիմնական դրույթները սահմանվում են, լեզվավիճակը, պետական իշխանության և կառավարման մարմինների, ձեռնարկությունների, հիմնարկների, կազմակերպությունների լեզվահարաբերությունները, կարգավորվում են «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքով, իսկ «Կրթության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանվում են կրթության բնագավառում պետական քաղաքականության սկզբունքները և կրթության համակարգի կազմակերպական-իրավական ու ֆինանսատնտեսական հիմքերը (տե՛ս «Լեզվի մասին» և «Կրթության մասին» ՀՀ օրենքները)։ 2. Ըստ «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի՝ պետական լեզվաքաղաքականությունն իրականացնում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինները, ինչպես նաև դրա համար լիազորված պետական մարմինը` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համապատասխան: ՀՀ Գերագույն խորհրդի 1993 թվականի մարտի 30-ի ««Լեզվի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի կիրարկման կարգի մասին» Հ.Ն-0774-1 որոշմամբ (գործում է) Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությանը հանձնարարվում է Հայաստանի Հանրապետությունում պետական լեզվաքաղաքականության իրականացման նպատակով ստեղծել կառավարությանն առընթեր Լեզվի պետական տեսչություն։ Ըստ «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 25-րդ կետի` կրթության և գիտության նախարարության լեզվի պետական տեսչությունը գործում է որպես Լեզվի կոմիտե: Վերոգրյալի հիմքով լեզվի բնագավառում լիազորված պետական մարմինը Լեզվի կոմիտեն է։ Ըստ ՀՀ Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով: Ըստ «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի՝ սույն օրենքի պահանջների կատարումը և լեզվական քաղաքականության պետական ծրագրի իրականացումն ապահովում է Լեզվի կոմիտեն։ Կրթության տեսչական մարմինը Սահմանադրությամբ կամ օրենքով «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի պահանջների կատարումն ապահովելու լիազորությամբ օժտված չէ։ «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի՝ Լեզվի կոմիտեն, ի թիվս այլ գործառույթների, իրականացնում է լեզվավիճակի մշտադիտարկումներ, ուսումնասիրություններ, վերլուծություններ, կանխարգելիչ միջոցառումներ, գնահատումներ, որոնք բնույթով (տեսակով) վերահսկողական գործառույթներ են։ Այդ գործառույթների շրջանակում վարչական իրավախախտումներ բացահայտելու (հայտնաբերելու) դեպքում Լեզվի կոմիտեն հարուցում է վարչական իրավախախտման վերաբերյալ վարույթ՝ կազմելով վարչական իրավախախտման վերաբերյալ արձանագրություն: 3. Ըստ «Կրթության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի՝ Հայաստանի Հանրապետությունում կրթությունն իրականացվում է «Լեզվի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջներին համապատասխան: «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածով («Կրթության լեզուն»), ի թիվս այլ դրույթների, սահմանվում են. «Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող կրթական և ուսումնական համակարգերում դասավանդման և դաստիարակության լեզուն գրական հայերենն է: Հայաստանի Հանրապետության բոլոր միջնակարգ-մասնագիտական, մասնագիտական-տեխնիկական և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում հայոց լեզվի ընդունելության քննությունը և հայոց լեզվի ուսուցումը պարտադիր են»: Վերոգրյալ իրավանորմերի համակարգային վերլուծությունից բխում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում կրթության լեզվի հարցը կարգավորվում է «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքով, որի պահանջների կատարումն ապահովում է Լեզվի կոմիտեն («Լեզվի մասին» ՀՀ օրենք, 6-րդ հոդված, 2-րդ մաս, 2-րդ կետ, «ա» ենթակետ)։ 4. Հայաստանի Հանրապետության կրթական հաստատությունների վրա տարածվում են նաև «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ և 4-րդ հոդվածների պահանջները, որոնց խախտումը ՎԻՎ օր.-ի 189.3-րդ, 189.4-րդ, 189.6-րդ հոդվածներով առաջացնում է վարչական պատասխանատվություն: Վերոգրյալի հիմքով նույնպես հիմնավորված չէ, նաև նպատակահարմար չէ ՎԻՎ օր.-ի 189.2-րդ հոդվածով նախատեսված գործերի ենթակայությունը Կրթության տեսչական մարմնին վերապահելը՝ հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ առաջարկվող իրավակարգավորման շրջանակում կրթական հաստատություններում Լեզվի կոմիտեն կարող է բացահայտել (հայտնաբերել) 189.2-րդ հոդվածով նախատեսված դեպք, իսկ Կրթության տեսչական մարմինը ՎԻՎ օր.-ի 189.3-րդ, 189.4-րդ, 189.6-րդ հոդվածներով նախատեսված դեպքեր: 5. Կրթության տեսչական մարմնի նպատակը նախադպրոցական կրթության, հանրակրթության, նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ոլորտներում օրենսդրության պահանջների պահպանման ապահովումն է, կրթության որակի բարձրացումը և կրթական ծրագրերի յուրացման ապահովմանն աջակցումն է, խնդիրները նախադպրոցական կրթության, հանրակրթության, նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ոլորտներում ռիսկերի կառավարումը և Հայաստանի Հանրապետության օրենքների և այլ իրավական ակտերի պահանջների պահպանումն է, ինչպես նաև նշված ոլորտներում կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացումը (տե՛ս Կրթության տեսչական մարմնի կանոնադրությունը): Ըստ «Կրթության մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ «1. Ուսումնական հաստատությունների տիպերն են` 1) նախադպրոցական. 2) հանրակրթական. 21) նախնական մասնագիտական (արհեստագործական). 3) միջին մասնագիտական. 4) բարձրագույն մասնագիտական. 5) լրացուցիչ կրթության, այդ թվում՝ արտադպրոցական. 6) հետբուհական մասնագիտական կրթության»: Վկայակոչված իրավանորմերի համակարգային վերլուծությունից բխում է, որ Կրթության տեսչական մարմինը Սահմանադրությամբ կամ օրենքով լեզվի բնագավառում ոչ միայն վերահսկողություն իրականացնելու լիազորությամբ օժտված չէ, այլև կրթության բնագավառում բարձրագույն մասնագիտական. լրացուցիչ կրթության, այդ թվում՝ արտադպրոցական, հետբուհական մասնագիտական կրթության ոլորտներում վերահսկողություն իրականացնելու լիազորություն չունի. մինչեռ՝ «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածով սահմանված «Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող կրթական և ուսումնական համակարգերում դասավանդման և դաստիարակության լեզուն գրական հայերենն է» նորմը տարածվում է օրենքով նախատեսված բոլոր տիպի ուսումնական հաստա-տութ¬յունների վրա, իսկ «Հայաստանի Հանրապետության բոլոր միջնակարգ-մասնա-գիտական, մասնագիտական-տեխնիկական և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում հայոց լեզվի ընդունելության քննությունը և հայոց լեզվի ուսուցումը պարտադիր են» նորմը՝ նաև բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների վրա։ ՎԻՎ օր.-ի 189.2-րդ հոդվածով զանցանք են որակվում Հայաստանի Հանրապետության ուսումնական հաստատություններում առարկաների հայերեն դասավանդումը կամ միջնակարգ-մասնագիտական, մասնագիտական տեխնիկական և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում հայոց լեզվի ուսուցումը կամ հայոց լեզվի ընդունելության քննությունը չապահովելը։	Չի ընդունվել: Հիմնավորումը ներկայացվել է վերևում:
3	Լիլիթ Հարությունյան 22.04.2023 15:03:21	3. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 7-րդ հոդվածով նախատեսված 224.20-րդ հոդվածի՝ 1) 1-ի կետում անհրաժեշտ է «189.3-189.5» թվերը փոխարինել «189.2-189.6» թվերով, քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունում ուսուցման լեզվի հարցը կարգավորվում է «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքով («Կրթության մասին» ՀՀ օրենք, 7-րդ հոդված), Լեզվի բնագավառի պետական լիազոր մարմինը Լեզվի կոմիտեն է, և նա է ապահովում «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի պահանջների կատարումը. 2) 2-րդ կետում առաջարկում ենք «Լեզվի կոմիտեի նախագահը» բառերից հետո գործածված «և» շաղկապը փոխարինել «կամ» շաղկապով՝ հաշվի առնելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 16-րդ հոդվածի 5-րդ մասը։	Մասամբ է ընդունվել: «Կրթության մասին» օրենքի 7-րդ հոդվածի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետությունում կրթությունն իրականացվում է «Լեզվի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջներին համապատասխան, իսկ նշված օրենքի 7-րդ հոդվածի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետության բոլոր միջնակարգ-մասնագիտական, մասնագիտական-տեխնիկական և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում հայոց լեզվի ընդունելության քննությունը և հայոց լեզվի ուսուցումը պարտադիր են: Հայրենադարձների, փախստականների, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում բնակվող այլազգի քաղաքացիների ու օտարերկրյա քաղաքացիների ընդունելության քննություններն ու ուսուցումը իրականացվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով: Միաժամանակ, նույն օրենքի 37.1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ նախադպրոցական, միջնակարգ, նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության բնագավառներում պետական վերահսկողությունն ապահովում է օրենքով ստեղծված համապատասխան տեսչական մարմինը կանխարգելիչ, վերահսկողական, հետադարձ կապի ապահովման և օրենքով սահմանված այլ գործառույթների միջոցով։ Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ Կրթության ոլորտի տեսչական մարմինն իրականացնում է ուսումնական հաստատությունների և կազմակերպությունների կողմից նախադպրոցական, միջնակարգ, նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ոլորտներում օրենսդրության, այդ թվում՝ կրթության պետական չափորոշիչների և կրթական ծրագրերի պահանջների պահպանման վերահսկողությունը, ինչպես նաև խորհրդատվական և կանխարգելիչ գործառույթների միջոցով նպաստում է կրթական ծրագրերի արդյունավետ կազմակերպման, դրանց յուրացման ու կրթության որակի բարձրացման գործընթացներին։ «Տեսչական մարմինների մասին» օրենքի 19-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ նույն օրենքի հիման վրա համապատասխան բնագավառում տեսչական մարմնի ստեղծումից հետո դադարեցվում է տվյալ բնագավառի քաղաքականությունը մշակող Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմնի կազմում գործող տվյալ բնագավառը վերահսկող տեսչության գործունեությունը և տվյալ բնագավառում վերահսկողություն իրականացնող այլ մարմին գործել չի կարող: Կառավարության 2019 թվականի օգոստոսի 22-ի թիվ 1071-Ա որոշման 3-րդ կետով նախադպրոցական կրթության, հանրակրթության, նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ոլորտների նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող լիազոր մարմին է ճանաչվել Կրթության տեսչական մարմինը: Այսպիսով, գործող օրենսդրության համաձայն՝ ուսումնական հաստատություններում ուսուցման նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացնելու գործառույթը վերապահված է Կրթության տեսչական մարմնին, և այդ ոլորտում վեևահսկողություն իրականացնող այլ մարմնին գործել չի կարող: «Լեզվի կոմիտեի նախագահը» բառերից հետո «և» բառը փոխարինվել է «կամ» բառով:	«Լեզվի կոմիտեի նախագահը» բառերից հետո «և» բառը փոխարինվել է «կամ» բառով:
4	Լիլիթ Հարությունյան 22.04.2023 15:04:38	«Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 8-րդ հոդվածի 3-րդ կետում անհրաժեշտ է ««189.2-189.6 հոդվածներով բառերը փոխարինել «189.6-րդ հոդվածով» բառով» բառերը հանել, 3-րդ կետը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ. «3) 6-րդ կետն ուժը կորցրած ճանաչել», քանի որ վարչական իրավախախտման վերաբերյալ նյութեր նախապատրաստող և վարչական իրավախախտման վերաբերյալ արձանագրություն կազմելու իրավասություն ունեցող վարչական մարմնի առկայության պարագայում վարչական իրավախախտման վերաբերյալ վարույթի եզրափակիչ փուլը (վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործ քննելը և տույժ նշանակելը) դա¬տարանին վերապահելը կարող է հակասել իշխանությունների տարանջատման սկզբունքին, քանզի այս դեպքում դատարանը հանդես է գալիս ոչ թե որպես արդարադատություն իրականացնող մարմին, այլ որպես վարչական մարմին:	Ընդունվել է:	Նախագիծը լրամշակվել է:
5	Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ 02.05.2023 17:37:12	1․ Առաջարկում ենք ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում առկա դրույթների համանմանությամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում կատարվող փոփոխությունների համատեքստում փոփոխել պետական տուրքը վերադարձնելու կարգավորումները, ի թիվս այլնի, նախատեսել Դատարանի պարտականությունը՝ վճարված պետական տուրքի վերադարձման հիմքերի առկայության դեպքում դատական ակտում նշել պետական տուրքը լրիվ կամ մասնակի վերադարձնելու հիմք հանդիսացող հանգամանքները: Բացի այդ, ներառել նշում վերադարձի մասին դատական ակտի եզրափակիչ մասում։ Դատական ակտում ավել վճարված պետական տուրքի՝ վերադարձման մասին նշումը հնարավորություն կտա հատկապես խոցելի խմբում գտնվող քաղաքացիներին տեղեկանալ իրենց կողմից վճարված պետական տուրքի՝ վերադարձման ենթակա լինելու մասին և ձեռնամուխ լինել իրենց իրավունքների իրացմանը։ 2․ Առաջարկում ենք հարակից օրենքում՝ Պետական տուրքի մասին ՀՀ օրենքում՝ 39-րդ հոդվածում կատարել փոփոխություն՝ նախատեսելով, որ ֆինանսական մարմնին պետական տուրքի վերադարձման դիմում ներկայացնելիս Դատարանի կողմից դատական ակտում պետական տուրքի՝ վերադարձման ենթակա լինելու մասին նշումը / համապատասխանաբար նաև վերադարձման ենթակա գումարի չափի վերաբերյալ նշմամբ/ պետական տուրքի վճարումը հաստատող փաստաթղթերի հետ միասին բավարար հիմք է Ֆինանսական մարմնի կողմից դիմումը բավարարելու և վճարված պետական տուրքը վերադարձնելու համար / գործող՝ տեղեկանք ներկայացնելու պարտականության փոխարեն/, ինչը ավելորդ վարչարարությունից կազատի և՛ ֆիզիկական անձին, և՛ Դատարանին։	Ընդունվել է մասամբ: Նախագծի համապատասխան հոդվածում լրացվել է հետևյալ բովանդակությամբ նոր մաս. «Վճարված պետական տուրքի վերադարձման հիմքերի առկայության դեպքում դատարանը պարտավոր է դատական ակտում նշել պետական տուրքը լրիվ կամ մասնակի վերադարձնելու հիմք հանդիսացող հանգամանքները»: Միաժամանակ, «Պետական տոււրքի մասին» օրենքի 39-րդ հոդվածի 5-րդ պարբերության պարբերության համաձայն՝ պետական տուրքը վերադարձնելու մասին դիմումին կցվում են Սահմանադրական դատարանի, դատարանի և պետական տուրք գանձող մյուս հիմնարկների տեղեկանքները` պետական տուրքը մասնակի կամ լրիվ վերադարձնելու հանգամանքների հիմնավորման մասին, ինչպես նաև պետական տուրքի վճարումը հաստատող փաստաթղթերը: Այս դրույթից հետևում է, որ դատարանների կողմից տրվում է նաև պետական տուրքի վերադարձի մասին առանձին տեղականք, որում հստակորեն արձանագրվում է ինչպես պետական տուրքի վերադարձի անհրաժշետության փաստը, այնպես էլ դրա չափը: Հայտնում ենք, որ դատարանի կողմից պետական տուրքը մասնակի կամ լրիվ վերադարձնելու հանգամանքների հիմնավորման մասին տեղեկանքը հանդիսանում գործանակում պետակա տուրքի վերադարձև և դրա չափը հիմնավորող լրացուցիչ փաստաթուղթ:	Նախագծի համապատասխան հոդվածում լրացվել է հետևյալ բովանդակությամբ նոր մաս. «Վճարված պետական տուրքի վերադարձման հիմքերի առկայության դեպքում դատարանը պարտավոր է դատական ակտում նշել պետական տուրքը լրիվ կամ մասնակի վերադարձնելու հիմք հանդիսացող հանգամանքները»:
6	Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամ 02.05.2023 20:39:15	ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգավորումների շրջանակներում Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության գործողությունները, անգործությունը, ինչպես նաև վարչական ակտերը կարող են բողոքարկվել Վարչական դատարան: Այնուամենայնիվ, օրենսգիրքը չի նախատեսում կատարողական վարույթի արագացմանը միտված հատուկ կարգավորումներ Վարչական դատարանում գործի քննության շրջանակներում: Հարկ է նշել, որ Ավաքեմյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով կայացված վճռով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ դիմումատուն չի ունեցել կատարողական վարույթներն արագացնելու համար իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոց, ինչը հիմք է հանդիսացել Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի խախտման արձանագրման համար: Ելնելով վերոգրյալից՝ գտնում ենք, որ անհրաժեշտ է, ի թիվս այլ միջոցների, Վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանել Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության անգործության վիճարկմանն առնչվող գործերի քննության հստակ և սեղմ ժամկետներ:	Չի ընդունվել: Արդարադատության նախարարությունը մշակել է և շարունակում է մշակել Վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխությունների նախագծեր, որոնք ուղղված են դատարանների ընդհանուր ծանրաբեռնվածության թեթևացմանը (վարչական դատավարություններում էլեկտրոնային արդարադատության գործիքների ընդլայնում, ծանուցման ընթացակարգերի հստակեցում և այլն): Ավելին, Արդարադատության նախարարության կողմից մշակվել և շրջանառվել է «Կատարողական վարույթի» մասին օրենքի նախագիծը, որում ևս նախատեսվել են կարգավորումներ, որոնք ևս ուղղված են դատարանների ծանրաբեռնվածության թեթևացմանը (դատարանն այլևս կատարողակակ թերթ չի տրամադրելու ևայլան):Սա իր հերթին կապահովվի ոչ միայն կոնկրետ (հարկադիր կատարողի որոշումների և գործողությունների վիճարկման վերաբերյալ և այլն), այլ ընդհանրապես բոլոր վարչական գործերով քննության ողջամիտ ժամկետների պահպանմանը: Կարծում ենք, այս մոտեցումն ապահովելու է ողջամիտ ժամկետում գործի քնննության իրավունքի առավել ապահովման հարցի առավել համակարգային լուծում՝ ի տարբերություն ամեն կոնկրետ գործի համար քննության առավել սեղմ ժամկետի նախատեսումն է:
7	Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամ 02.05.2023 20:43:34	Վարչական դատավարության օրենսգիրքը չի սահմանում առաջին ատյանի դատարանում հարցաքննված վկային անհրաժեշտության դեպքում վերաքննիչ դատարանում հարցաքննելու և նրա ցուցմունքներն ուղղակի գնահատելու հնարավորություն։ Մասնավորապես օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի դրույթների մեկնաբանության արդյունքում հնարավոր է բխեցնել ստորադաս ատյանում հետազոտված ապացույցները վերաքննիչ դատարանում կրկնակի հետազոտելու հնարավորությունը: Սակայն ամեն դեպքում հնարավոր չէ նույնացնել առաջին ատյանի դատարանում հետազոտված ապացույցները կրկին հետազոտելու և հարցաքննված վկաներին կրկին հարցաքննելու հնարավորությունը, քանի որ ապացույց է համարվում վկայի տված ցուցմունքը, իսկ վկային կրկին հարցաքննելու արդյունքում ձևավորվող ապացույցը նոր ցուցմունքն է՝ նոր ապացույց: Նմանապես թեև 144-րդ հոդվածի 2-րդ մասի դրույթը հստակ սահմանում է հնարավորություն՝ վերաքննիչ դատարան ներկայացնելու և հետազոտելու նաև ստորադաս ատյանում չներկայացված ապացույցները, գործող իրավակարգավորման պայմաններում այն չի կարող նույնացվել առաջին ատյանի դատարանում չհարցաքննված վկաներին հարցաքննելու հնարավորության հետ: Իրավակիրառ պրակտիկան ևս չի տարբերվում օրենսդրական կարգավորումներից, այլ կերպ ասած՝ Վերաքննիչ վարչական դատարանը գործնականում ևս չի ստեղծում հնարավորություն վերաքննիչ բողոքի քննության շրջանակում հարցաքննել վկաներին։ Նշված իրավակարգավորումների բացակայությունը խնդրահարույց է Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով սահմանված արդար դատաքննության իրավունքի պաշտպանության տեսանկյունից, ինչը, մասնավորապես, արձանագրվել է Ստեփանյանն ընդդեմ Հայաստանի (գանգատ թիվ 45081/04) գործով կայացված վճռով։ Հիմք ընդունելով նշվածը՝ առաջարկում ենք վարչական դատավարության օրենսգրքում կատարել լրացումներ՝ նախատեսելով հնարավորություն` անհրաժեշտության դեպքում վերաքննիչ դատարանում բողոքի քննության շրջանակում հրավիրելու և հարցաքննելու առաջին ատյանի դատարանում արդեն իսկ հարցաքննված, ինչպես նաև չհարցաքննված վկաներին։	Չի ընդունվել: Վարչական դատավարության օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանն ընդունում է սույն օրենսգրքով կամ վարչական դատարանի սահմանած ժամկետում դատավարության մասնակցի կողմից վարչական դատարան չներկայացված ապացույցները, բացառությամբ այն դեպքի, երբ համարում է, որ դրանք գործի լուծման համար էական նշանակություն չունեն։ Եթե դատավարության մասնակիցը չի հիմնավորում, որ վարչական դատարանում գործի քննության ժամանակ ապացույցը չի ներկայացրել իր կամքից անկախ հանգամանքներով, ապա դատական ծախսերը, անկախ գործի ելքից, սույն օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 11-րդ մասով սահմանված չափով կրում է դատավարության այդ մասնակիցը: Իսկ Վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ապացույցներ են վկայի ցուցմունքը, փորձագետի եզրակացությունը (ցուցմունքը), գրավոր ապացույցները, իրեղեն ապացույցները։ Նշված կարգավորումներից հետևում է, որ գործող Վարչական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված է վերաքննիչ դատարանում նոր ապացույց ներկայացնելու իրավական հնարավորությունն ու այդ հնարավորության իրականացման կարգը: Ինչ վերաբերում է այն հարցին, որ դատական պրակտիկայում այն չի իրացվում, հայտնում ենք, որ այն դուրս է Արդարադատության նախարարության իրավասության շրջանակներից:
8	Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամ 02.05.2023 20:50:59	Տեղեկատվության ազատության իրավունքի պաշտպանության վերաբերյալ գործերի քննության համար ՀՀ քաղաքացիական և վարչական դատավարության օրենսգրքերով նախատեսված չեն հատուկ՝ առավել սեղմ դատավարական ժամկետներ և ընթացակարգեր, ինչի հետևանքով նշված խմբի գործերի տևական քննությունը հաճախ զրկում է անձին արդյունավետ իրավական պաշտպանության միջոցից: Դատական պրակտիկայի ուսումնասիրությունը 1 ցույց է տալիս, որ տեղեկատվության տրամադրման մերժումը դատական կարգով վիճարկելու դեպքում դատական գործերի մի մասի քննությունը միայն Վարչական դատարանում տևել է 1-4 տարի, իսկ բողոքարկման պարագայում առանձին դեպքերում նույնիսկ գերազանցել է այդ ժամանակահատվածը 2 : Նման իրավակիրառ պրակտիկան բովանդակազրկում է տեղեկատվության ազատության իրավունքը և անձին զրկում տեղեկատվության ազատության իրավունքի խախտման դեպքում արդյունավետ իրավական պաշտպանության միջոցի հնարավորությունից, քանի որ տեղեկատվության մատչելիության իրավունքի արդյունավետ իրականացումը պայմանավորված է առաջին հերթին տեղեկատվության տրամադրման սեղմ ժամկետներով: 2009 թ.-ի հունիսի 18-ի Եվրոպայի խորհրդի Պաշտոնական փաստաթղթերի մատչելիության մասին կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ կետերի, ինչպես նաև դրա բացատրական զեկույցի 64-րդ և 66-րդ կետերի համաձայն՝ անձը, որի հարցումը մերժվել է ամբողջությամբ կամ մասնակի, պետք է ունենա դատարանի կամ արտադատական կարգով՝ անկողմնակալ և անկախ մարմնի կողմից այդ որոշման վերանայման հնարավորություն՝ արագ և ոչ թանկարժեք ընթացակարգով: Ելնելով վերոգրյալից՝ առաջարկվում է ՀՀ վարչական ու քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերում ամրագրել տեղեկատվության ազատության իրավունքի պաշտպանության վերաբերյալ գործերի վարույթը որպես առանձին վարույթի տեսակ՝ սահմանելով հայցադիմումի քննության 30-օրյա ժամկետ, ինչը զգալիորեն կնպաստի տեղեկատվության ազատության և արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքների հետագա խախտումների կանխարգելմանը:	Չի ընդունվել: Արդարադատության նախարարությունը մշակել է և շարունակում է մշակել Վարչական և Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերում փոփոխությունների նախագծեր, որոնք ուղղված են դատարանների ընդհանուր ծանրաբեռնվածության թեթևացմանը (վարչական և քաղաքացիական դատավարություններում էլեկտրոնային արդարադատության գործիքների ընդլայնում, վճարման կարգադրություններ արձակելու վերաբերյալ գործերի փոխանցում նոտարներին և այլն): Սա իր հերթին կապահովվի ոչ միայն կոնկրետ (տեղեկատվության ազատության իրավունքի պաշտպանության վերաբերյալ և այլն), այլ ընդհանրապես բոլոր վարչական և քաղաքացիական գործերով քննության ողջամիտ ժամկետների պահպանմանը: Կարծում ենք, այս մոտեցումն ապահովելու է ողջամիտ ժամկետում գործի քնննության իրավունքի առավել ապահովման հարցի առավել համակարգային լուծում՝ ի տարբերություն ամեն կոնկրետ գործի համար քննության առավել սեղմ ժամկետի նախատեսումն է: