ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ 2023-2026 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԴՐԱՆԻՑ ԲԽՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Նախագծի 59-րդ կետը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ հետևյալ բովանդակությամբ. «59. Սույն ոլորտում նպատակին հասնելու ռազմավարական ուղղություններն են՝ - ինտեգրել հոգեկան առողջության ծառայությունները առողջության պահպանման առաջնային օղակում՝ բարելավելու հոգեկան առողջության խնդիրների վաղ հայտնաբերումն ու միջամտությունը. - բարձրացնել հանրային իրազեկությունը և նվազեցնել հոգեկան առողջության հետ կապված խարանը՝ նպատակային իրազեկման արշավների միջոցով. - բարձրացնել հոգեկան առողջության վերապատրաստված մասնագետների թիվը, ներառյալ հոգեբույժները, հոգեբանները և սոցիալական աշխատողները. - ընդլայնել հոգեկան առողջության համայնքահենք ծառայությունների թիվը՝ հիմնված ծառայություն ստացող անհատների ընտրության և արժանապատվության սկզբունքների վրա. - բարձրացնել հոգեկան առողջության վերաբերյալ հետազոտությունների ֆինանսավորումը` բարելավելու ժամանակակից հոգեբուժության և ոչ կոնսենսուսային հոգեբուժության վերաբերյալ լայն ըմբռնումը:»։

Նախագծի 58-րդ կետը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ հետևյալ բովանդակությամբ. «58. Սույն ոլորտում ռազմավարության նպատակն է բարելավել հոգեկան առողջության բարձրորակ, ապացույցների վրա հիմնված ծառայությունների հասանելիությունը Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիների համար։»։

Ռազմավարության նախագիծը հաշվի չի առնում հաշմանդամություն ունեցող անձանց, և առողջապահությունում անհավասարությունը չի դիտարկում որպես հիմնական մարտահրավեր, հետևաբար նաև ռազմավարական ուղղություն։ Մինչդեռ հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքները պետք է լիարժեք և արդյունավետ կերպով արտացոլված լինեին նախագծում մի շարք հիմնավորումներով։ Մասնավորապես՝ հաշմանդամություն ունեցող անձինք զգալիորեն ավելի հավանական է, որ առողջապահական ծառայությունների կարիք կունենանք, քան հաշմանդամություն չունեցող անձինք, միաժամանակ ավելի հավանական է, որ չստանան դրանք (WHO and World Bank, World Report on Disability (2011), էջ 60–62): Օրինակ՝ ուսումնասիրությունների համաձայն՝ հաշմանդամություն ունեցող անձինք ունեն 3 անգամ ավելի չբավարարված առողջապահական կարիքներ, քան հաշմանդամություն չունեցող անձինք (M. A. McColl, A. Jarzynowska and S.E.D. Shortt, “Unmet health care needs of people with disabilities: population level evidence”, Disability and Society, vol. 25, No. 2 (2010), էջ 205–218.): Մի շարք ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ հաշմանդամություն ունեցող կանայք սահմանափակ հասանելիություն ունեն քաղցկեղի սկրինինգի ծառայություններին (J. Angus, L. Seto, N. Barry et al., “Access to cancer screening for women with mobility disabilities”, Journal of Cancer Education, vol. 27, No. 1 (March 2012), էջ 75–82): Խուլ անձինք կանխարգելիչ առողջության հարցերում գիտելիքի զգալի բացեր ունեն, իսկ հաշմանդամություն ունեցող երիտասարդներն ընդհանուր առմամբ ավելի ցածր գիտելիքներ՝ ՄԻԱՎ-ի փոխանցման և կանխարգելման վերաբերյալ։ Նախագծում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար առողջապահական ծառայությունների մատչելիությանն անդրադառնալը ինչպես «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքի, այնպես էլ համանուն կոնվենցիայի պահանջ է։ Մասնավորապես՝ ռազմավարությունում հարկ է անդրադառնալ նաև Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների հարցերով ՄԱԿ-ի կոմիտեի՝ Հայաստանի նախնական զեկույցի մասին եզրափակիչ դիտարկումների 44-րդ առաջարկին. «Կոմիտեն առաջարկում է մասնակից պետությանը՝ 1) անցկացնել բժշկական մասնագետների համար վերապատրաստման դասընթացներ և ընդունել էթիկայի ստանդարտներ հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների վերաբերյալ, 2) երաշխավորել առողջապահական ծառայությունների (ներառյալ արտակարգ իրավիճակների ծառայությունների և ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման, բուժման, խնամքի և աջակցության ծրագրերը) հասանելիությունը և մատչելիությունը հաշմանդամություն ունեցող բոլոր անձանց համար ամբողջ երկրում, 3) ձեռնարկել միջոցներ՝ ապահովելու, որ հաշմանդամություն ունեցող կանայք օգտվեն մատչելի բժշկական ծառայություններից (ներառյալ սեռական և վերարտադրողական առողջության ոլորտում) և շենքերից»։