ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԱՊՐԻԼԻ 23-Ի N 460-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

Ավտոմեքենայի, ինչպես նաև կենցաղային տեխնիկայի ձեռքբերման համար 1990 թվականի պետական նպատակային անտոկոս փոխառության պարտատոմսեր ձեռք բերելու համար քաղաքացիները կատարել են համապատասխան չափերով վճարումներ ԽՍՀՄ Խնայբանկի հայկական մասնաճյուղերում: Անցել է ավելի, քան երեք տասնամյակ, սակայն քաղաքացիները չեն ստացել ոչ վերը նշված գույքը, ոչ էլ դրա դիմաց որևէ փոխհատուցում: Ինչու՞ է մինչ օրս ՀՀ Սահմանադրության 29-րդ հոդվածի խախտմամբ խտրական մոտեցում ցուցաբերվում նախկին ԽՍՀՄ Խնայբանկի ավանդատուների և պետական նպատակային անտոկոս փոխառության պարտատոմսեր ձեռք բերած անձանց նկատմամբ:

2. Ելնելով վերոհիշյալ 1-ին կետում բերված հիմնավորումներից և դրանք ՀՀ 2023 թ. պետական բյուջեի մեջ ներառելու հնարավորությունից, կարծում ենք, որ սույն Նախագծի շրջանառությունը պետք է հանվի և իրականացվի «Հայաստանի Հանրապետության 2023 թվականի պետական բյուջեի մասին» ՀՀ օրենքի ընդունումից հետո: 3. Այդ առաջարկությունների ընդունման դեպքում առաջարկում ենք Նախագծում կատարել հետևյալ փոփոխությունները. 1) որոշման N 1 հավելվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետում «1939» թիվը փոխարինել «1949» թվով, իսկ «դեկտեմբերի 31-ը» բառերը՝ «հունիսի 30-ը» բառերով՝ ՝ ներկայում Հայաստանում կյանքի սպասվող տևողությանը համապատասխան: 2) որոշման N 1 հավելվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետից հետո լրացնել նոր 2-րդ ենթակետ՝ հետևյալ բովանդակությամբ. «Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներին հավասարեցված անձինք և նրանց ավանդները ժառանգության իրավունքով ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ձևակերպած ժառանգները` «Հայաստանի Հանրապետության 2006 թվականի պետական բյուջեի մասին» օրենքի N 8 հավելվածի 4-րդ կետով սահմանված սանդղակին համապատասխան` Կառավարության սահմանած կարգով,»,

«Տնտեսական իրավունքի կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունը, ուսումնասիրելով ««Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2014 թվականի ապրիլի 23-ի N 460-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծը» (այսուհետև՝ Նախագիծ), հայտնում է հետևյալ նկատառումները, դիտողություններն ու առաջարկությունները. 1. Նախագծում նշվում է, որ դրա ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է «Հայաստանի Հանրապետության 2023 թվականի պետական բյուջեի մասին» օրենքի նախագծի 7-րդ հոդվածով նախատեսված այն կարգավորմամբ, որ 2023 թվականին շարունակվում է «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ում ավանդատու հանդիսացող քաղաքացիների՝ նախկին ԽՍՀՄ Խնայ¬բան¬կի ՀԽՍՀ հան¬րա¬պե¬տա¬կան բան¬կում մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ներդրված դրամական ավանդների դիմաց փոխհատուցման տրամադրումը մինչև 1940 թվականի հունիսի 30-ը ներառյալ ծնված անձանց: Ցավոք, այդ գործընթացը, մեր կարծիքով շատ է երկարաձգվում և չի համապատասխանում այդ ծրագրի նպատակադրումներին: Այսպես. 1) 2023 թվականինն էլ (https://www.e-draft.am/projects/4797) նախատեսվում է այդ բյուջետային ծրագրին հատկացնել սոսկ 1.1 մլրդ դրամ, այնքան, որքան նախորդ տարիներին: Մինչդեռ հատկանշական է, որ այդ ծրագրի շահառուները տարեցտարի պակասում են ելնելով ինչպես տարիքից, այնպես էլ՝ միգրացիոն հոսքերից: Հետևապես առաջարկել ենք, որպեսզի ՀՀ պետական բյուջեով այդ ծրագրի իրականացմանը հատկացվեն ավելի շատ միջոցներ՝ առնվազն 2 անգամ ավելի շատ բյուջեի նախագծով նախատեսվածից, այն հաշվով, որպեսզի միջինժամկետ հատվածում բավարարվեն դրա բոլոր շահառուների ակնկալիքները և նրանց հետ վերադարձվեն ավելի քան 30 տարի առաջ կատարված ներդրումները , որոնց հաշվին տարիներ շարունակ իրականացվել են ՀՀ սոցիալ-տնտեսական զարգացման բազմաթիվ ծրագրեր, որոնցից այժմ էլ օգտվում են այդ ներդրումների շահառու ներկայիս սերունդը, այդ թվում որոշումներ ընդունող իշխանության ներկայացուցիչները: 2) Այդ բյուջետային ծրագրի իրականացման նպատակով Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված է փոխհատուցման արտահերթ տրամադրումը Հայրենական մեծ պատերազմի վետերաններին: Մինչդեռ անհասկանալի է, թե ինչու այդպիսի արտոնություն չի սահմանված Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակցին հավասարեցված անձանց անունով ներդրված ավանդը ՀՀ օրենսդրությամբ սահմնաված կարգով նրանց և/կամ նրանց ժառանգած անձանց վրա: Ակնհայտ է, որ այդ անձանց թիվը գնալով պակասում է, իսկ նրանց ավանդների նկատմամբ ժառանգության իրավունքով ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ձևակերպված ժառանգների թիվը մեծ չէ: Հետևապես առաջարկել ենք բյուջեի նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասից հետո լրացնել նոր 2-րդ մաս՝ հետևյալ բովանդակությամբ. «փոխհատուցման արտահերթ տրամադրումը Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներին հավասարեցված անձանց և նրանց ավանդները ժառանգության իրավունքով ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ձևակերպած ժառանգներին` «Հայաստանի Հանրապետության 2006 թվականի պետական բյուջեի մասին» օրենքի N 8 հավելվածի 4-րդ կետով սահմանված սանդղակին համապատասխան` Կառավարության սահմանած կարգով,», Այս կարգավորմամբ կվերացվի տվյալ բյուջետային ծրագրի ներկայում գործող իրավակարգավորումների հակասահմանադրականությունը՝ օրենքի առջեւ հավասարության ու խտրականության բացառման իրավանորմերի առումով: 3) Նախագծի 13-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված է փոխհատուցման տրամադրումը «Հայաստանի Հանրապետության 2006 թվականի պետական բյուջեի մասին» օրենքի N 8 հավելվածի 4-րդ կետով սահմանված սանդղակին համապատասխան` մինչև 1940 թվականի հունիսի 30-ը ներառյալ ծնված անձանց: Ըստ այդ կարգավորման նշված բյուջետային ծրագրից արտոնություն ստացող անձանց տարիքը պետք է լինի 81.5 տարուց ավելի: Կարծում ենք, որ այս կարգավորումը չի բխում ՀՀ սահմանադրությունից, մարդու իրավունքների պաշտպանության ՀՀ ռազմավարությունից և երկրում ներկայում տիրող ժողովրդագրական իրավիճակից: Այսպես, ըստ Ալիք մեդիա լրատվական կայքի հետազոտության տվյալների «Հայաստանում կտրուկ նվազել է կյանքի միջին տեւողությունը. սրա մասին փաստում է պաշտոնական վիճակագրությունը: 2020 թվականին տղամարդկանց կյանքի միջին տեւողությունը մեր երկրում եղել է 68.4 տարի: Սա, 2000 թվականից սկսած, Հայաստանում արձանագրված ամենացածր ցուցանիշն է:»: Ըստ պաշտոնական վիճակագրության տվյալների 2019 թ. ՀՀ ամբողջ բնակչության կյանքի սպասվող տևողությունը հաշվարկված ծննդից, կազմում էր 76.5, այդ թվում կանանց՝ 79.5, իսկ տղամարդկանց՝ 73.1: Այդ տվյալները 2020 թ. բնութագրվում են հետևյալ ցուցանիշներով՝ 73.5, 78.6, 68.4: Ակնհայտ է, որ երկրում կյանքի սպասվող տևողությունը աստիճանաբար նվազում է: Այդ պայմաններում ոչ մարդասիրական, խտրական ու անհավասար է թվում կառավարության քաղաքականությունը 1993 թվականին ներդրված ավանդների փոխհատուցումը 81.5 տարուց ավելի անձանց: Հետևապես առաջարկել ենք բյուջեի նախագծի 13-րդ հոդվածի 2-րդ մասում «մինչև 1940 թվականի հունիսի 30-ը ներառյալ ծնված անձանց» բառերը փոխարինել «մինչև 1949 թվականի հունիսի 30-ը ներառյալ ծնված անձանց» բառերով՝ ներկայում Հայաստանում կյանքի սպասվող տևողությանը համապատասխան: Այս կարգավորմամբ նույնպես կվերացվի սույն բյուջետային ծրագրի ներկայում գործող իրավակարգավորումների հակասահմանա-դրականությունը՝ օրենքի առջեւ հավասարության ու խտրականության բացառման իրավանորմերի առումով: