«Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին նախագծերի փաթեթ

Առաջարկում եմ Ընտրական օրենսգրքում նախատեսել համապետական ընտրություններում "բոլորին դեմ" քվեարկելու հնարավորություն` դրա հետ կապելով հստակ իրավական հետևանքներ (օր.` այն դեպքում, երբ բոլորին դեմ քվեարկողների թիվը գերազանցում է ընտրություններին մասնակցած ընտրողների ընդհանուր թվի կեսից ավելին, ապա անհրաժեշտ պետք է լինի անցկացնել նոր ընտրություններ` արգելեով առաջադրվել այն անձանց, ովքեր ընդգրկված են եղել ընտրություններին մասնակցած կուսակցությունների և դաշինքների ընտրական ցուցակներում):

Առաջարկում ենք. Դիտարկել և ձևակերպել ՀՀ Ընտրական օրենսգիրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին օրինագծի 48-րդ և 61-րդ հոդվածներում՝ գործող օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 3-րդ կետի և 100 -րդ հոդվածի 3-րդ կետի վերաբերյալ առաջարկվող լուծումները միայն որպես ժամանակավոր միջոց առաջիկա արտահերթ ընտրություններում: Սակայն ամրագրել՝ • Նախագծի հոդված 48-ով նախատեսվող քվոտայի բարելավման տեսլականը հետևյալ խմբագրմամբ. «Հոդված 83. Կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքների) ընտրական ցուցակները 3. Կուսակցության, կուսակցությունների դաշինքի և դաշինքում ընդգրկված կուսակցություններից յուրաքանչյուրի ընտրական ցուցակում առաջին համարից սկսած՝ ցանկացած ամբողջ թվով հնգյակներում (1-5, 1-10, 1-15 և այդպես շարունակ` մինչև ցուցակի ավարտը) յուրաքանչյուր սեռի ներկայացուցիչների թիվը չպետք է գերազանցի 60 տոկոսը»: • Նախագծի հոդված 61-ով նախատեսվող կանանց ներկայացվածությունը դե-ֆակտո ընտրված Ազգային ժողովում երաշխավորման մեխանիզմը հետևյալ խմբագրմամբ. «Հոդված 100. Մանդատների տրամադրումը պատգամավորներին 3. Ընտրական ցուցակի առաջին մասի մանդատից հրաժարված կամ պատգամավոր ընտրված և լիազորությունները վաղաժամկետ դադարած պատգամավորի մանդատը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի արձանագրությամբ այդ մասին հանձնաժողովին իրազեկելուց հետո` մեկշաբաթյա ժամկետում, տրվում է այդ կուսակցության ընտրական ցուցակի հերթական հաջորդ թեկնածուին, իսկ եթե դրա արդյունքում տվյալ խմբակցության որևէ սեռի ներկայացուցիչների թիվը նվազում է և արդյունքում ցածր է լինելու 40 տոկոսից, ապա տրվում է այդ կուսակցության ընտրական ցուցակի նվազ ներկայացված սեռի հաջորդ թեկնածուին, եթե կա»: • Կուսակցությունների ընտրական ցուցակներում սեռերի 40/60 համամասնության վերաբերյալ վերոնշյալ դրույթները տարածել նաև 70 հազարից ավել մշտական բնակչությամբ համանքներում համամասնական կարգով անցկացվող ՏԻՄ ընտրությունների վրա: Առաջարկությունն արվում է.  Հիմք ընդունելով ՀՀ վարչապետին առընթեր ընտրական օրենսդրության բարեփոխումների հանձնաժողովին ավելի քան 40 հասարակական կազմակերպությունների բաց նամակը և դրան հաջորդած սույն տարվա հուլիսի 6-ին հանձնաժողովում տեղի ունեցած քննակումը՝ ՀՀ ընտրական օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ և 100-րդ հոդվածի 3-րդ կետերով` կուսակցությունների ցուցակներում սեռերի 30/70 համամասնությունը սահմանող քվոտայի բարելավման շուրջ քննարկումները,  Փաստելով, որ բաց ցուցակներից հրաժարվելու պարագայում ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների նախագծի 48-րդ և 61-րդ հոդվածներում՝ գործող օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 3-րդ կետի և 100 -րդ հոդվածի 3-րդ կետի վերաբերյալ առաջարկվող լուծումները առաջիկա արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում կհանգեցնեն Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածության միայն նվազագույն շեմի ապահովմանը և չեն կարող դիտարկվել որպես էական առաջընթաց Ազգային ժողովում կանանց ու տղամարդկանց հավասար ներկայացվածության հասնելու ուղղությամբ, հետևապես չեն համապատասխանում հասարակության կեսը կազմող կանանց ու նրանց իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող հասարակական կազմակերպությունների սպասելիքներին,  Հաշվի առնելով. - Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին ՄԱԿ-ի կոնվենցիայի պահանջները կանանց աջակցող ժամանակավոր միջոցների / քվոտաների/ կիրառման մասին, - Հայաստանի Հանրապետության պարտավորությունները Եվրախորհրդի անդամ երկրների նախարարների կոմիտեի թիվ (2003)3 բանաձևի շրջանակում մինչև 2020 թվականը քաղաքական որոշումների ընդունման մակարդակում կանանց ներկայացվածության ոչ պակաս քան 40% շեմը ապահովելու մասին, - ՄԱԿ-ի անդամ երկրների, այդ թվում Հայաստանի Հանրապետության պարտավորությունը կայուն զարգացման նպատակների շրջանակում մինչև 2030 թվականը կանանց ու տղամարդկանց հավասար (50/50) մասնակցությունը կյանքի բոլոր ոլորտներում ապահովման մասին, - ԵԽԽՎ-ի թիվ 1898 (2012) բանաձևը` օրենսդիր մարմնում և ամբողջ հասարակությունում կանանց ներգրավելու և նրանց քաղաքական աճին և առաջընթացին նպաստելու առումով կուսակցությունների պատասխանատվության մասին,  Ի նկատի ունենալով, նաև որ Հայաստանի Հանրապետությունում վերջին երկու տարվա ընթացքում առնվազն չորս համամասնական ընտրակարգով անցկացված ընտրություններում քաղաքական ուժերի մեծ մասը հատել է իր ընտրական ցուցակներում թեկնածուների սեռերի 30/70 համամասնությունը:

Քաղաքացիական հասարակության կողմից ներկայացվող օրենսդրական առաջարկությունների փաթեթ 1. Օրենսդրական բարեփոխման անհրաժեշտությունը Ստեղծել երաշխիքներ ազատ, արդար թափանցիկ, ժողովրդավարական խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու համար։ 2. Փոփոխման և/կամ լրամշակման ենթակա օրենքի անվանումը Մայիսի 25-ին 2016 թ․ ընդունված ՀՀ Ընտրական օրենսգրք 3. Օրենքի նախագծի մեջ փոփոխման և/կամ լրամշակման ենթակա դրությները 3.1. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 13, հոդված 77-ում՝ «Ազգային ժողովի ընտրություններն անցկացվում են համամասնական ընտրակարգով, Հանրապետության ողջ տարածքն ընդգրկող մեկ բազմամանդատ ընտրատարածքից` կուսակցությունների համապետական և տարածքային ընտրական ցուցակներով առաջադրված պատգամավորի թեկնածուների թվից:»՝  «անցկացվում են» բառից հետո լրացնել, «կիրառելով Սահմանադրության 7-րդ, Ընտրական օրենսգրքի 1-ի և 5-րդ հոդվածներով սահմանված ընտրական իրավունքի սկզբունքները»,  «կուսակցությունների» բառից հետո լրացնել «այբբենական հերթականությամբ»,  Հանել «և տարածքային» բառերը։ 3.2. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 14, 83-րդ հոդված․  Հոդվածի վերնագրից հանել բառերը «և տարածքային»,  Հոդվածի վերնագրից «ցուցակներ» բառը փոխարինել «ցուցակ» բառով,  1-ի կետում «ընտրական ցուցակ» բառերից հետո լրացնել «այբբենական հերթականությամբ»,  1-ի կետում հանել «, և մեկական տարածքային ընտրական ցուցակ՝ յուրաքանչյուր ընտրական տարածքի համար» բառերը։  3-րդ կետում առաջին նախադասությունում «տարածքային» բառը փոխարինել «այբբենական հերթականությամբ» բառակապակցությամբ,  3-րդ կետում առաջին նախադասությունում «ցուցակներ» բառը փոխարինել «ցուցակ» բառով,  3-րդ կետում լրացնել «կազմում է» բառից հետո «այբբենական հերթականությամբ»  3-րդ կետի առաջին նախադասությունից հետո լրացնել նոր նախադասություն «Կուսակցությունը (կուսակցությունների դաշինքը) իր համապետական ընտրական ցուցակի երկրորդ մասում ընդգրկված թեկնածուներից կազմում է այբբենական հերթականությամբ ընտրական ցուցակ»,  3-րդ կետի վերջին նախադասությունում «տարածքային» բառը փոխարինել «համապետական» բառով,  8-րդ կետի առաջին նախադասությունում «և տարածքային» բառերը հանել,  8-րդ կետի առաջին նախադասությունում «ընտրական» բառից հետո լրացնել «առաջին և երկրորդ մասերի» բառակապակցությամբ,  8-րդ կետի վերջին նախադասությունում «և տարածքային» բառերը հանել,  9-րդ, 10-րդ, 11-րդ կետերը հանել,  12-րդ կետում «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.3. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 14, 84-րդ հոդված, 2-րդ կետի, 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում «և տարածքային» բառերը հանել, իսկ «ցուցակները» բառը փոխարինել «ցուցակ» բառով։ 3.4. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 14, 85-րդ հոդված․  1-ի կետի վերջին նախադասությունը «Կուսակցության ընտրական ցուցակը գրանցելու դեպքում գրանցված են համարվում նաև տարածքային ընտրական ցուցակները» հանել։  3-րդ կետում, «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.5. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 14, 86-րդ հոդված․  1-ի կետում «կամ որևէ տարածքային ընտրական ցուցակի» բառերը հանել։  2-րդ կետի, 2-րդ ենթակետը հանել։  2-րդ կետի, 3-րդ ենթակետում «կամ որևէ տարածքային ընտրական ցուցակ» բառերը հանել։  2-րդ կետի, 3-րդ ենթակետում «, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) ներկայացրած առնվազն հինգ տարածքային ընտրական ցուցակներից յուրաքանչյուրում թեկնածուների թիվը նվազում է երկուսից.» բառերը հանել։  4-րդ կետի վերջին նախադասությունում «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.6. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 14, 87-րդ հոդված, 3-րդ կետի վերջին նախադասությունում «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.7. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 14, 88-րդ հոդված․  1-ի կետի, 5-րդ ենթակետը հանել։  4-րդ կետի վերջին նախադասությունում «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.8. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 15, 90-րդ հոդված, 3-րդ կետի նախավերջին նախադասությունում «համապետական» բառից առաջ «և» բառը և «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.9. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 17, 94-րդ հոդված․  1-ի կետի 2-րդ պարբերակում «, ինչպես նաև համապետական ընտրական ցուցակի առաջին երեք թեկնածուների ազգանունները, անունները և հայրանունները» բառերը հանել «և տարածքային» բառերը հանել։  1-ի կետի 2-րդ պարբերակի 2-րդ նախադասությունում «տարածքային» բառը փոխարինել «համապետական» բառով։ 3.10. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 17, 96-րդ հոդված, 3-րդ կետում «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.11. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 17, 97-րդ հոդված, 3-րդ կետի նախավերջին նախադասությունում «և տարածքային» բառերը հանել։ 3.12. ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 17, 100-րդ հոդված․  1-ի կետի առաջին նախադասությունում «և տարածքային ընտրական ցուցակից» բառերը հանել։  2-րդ կետի առաջին պարբերությունը հանել, իսկ «Երկրորդ» և «Երրորդ» բառերը համապատասխան փոխարինել «Առաջին» և «Երկրորդ» բառերով։  2-րդ կետում 2-րդ պարբերությունում «սույն օրենսգրքի 95-րդ հոդվածի 9-րդ մասով սահմանված կարգով» բառերը հանել, իսկ «ազգային փոքրամասնությունների» բառակապակցությունից հետո «ներկայացուցիչներին» բառը փոխարինել «ընտրված պատգամավորներին» բառակապակցությությամբ։  2-րդ կետի 2-րդ պարբերությունում առաջին նախադասությունից հետո լրացնել նոր նախադասություն «Համապետական ընտրական ցուցակի երկրորդ մասին հասանելիք մանդատներն ստանում են այն թեկնածուները, որոնք ստացել են առավելագույն կողմ քվեարկված քվեաթերթիկներ:»  2-րդ կետի 3-րդ պարբերությունում «ըստ հերթականության» բառերը փոխարինել «ըստ առավելագույն կողմ քվեարկված քվեաթերթիկներին»  ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի գլուխ 17, 100-րդ հոդված, 3-րդ կետի 1-ին պարբերությունը հանել։  3-րդ կետի 2-րդ պարբերությունում «հերթական հաջորդ թեկնածուին» բառերը փոխարինել «ցուցակից առավելագույն ձայներ ստացած հաջորդ թեկնածուին» բառերով։  3-րդ կետի վերջին պարբերությունում «տրվում է այդ կուսակցության համապետական ընտրական ցուցակի երկրորդ մասի նույն ազգային փոքրամասնության ցուցակում նվազագույն համար ունեցող թեկնածուին» բառերը փոխարինել «նույն ազգային փոքրամասնության առանձին ցուցակից առավելագույն ձայներ ստացած հաջորդ թեկնածուին»:  4-րդ կետի 2-րդ պարբերությունում «, ինչպես նաև տարածքային ընտրական ցուցակից» բառերը հանել։ 4. Օրենսդրական բարեփոխման հիմնավորումը Վեցերորդ գումարման Ազգային ժողովը չի արտահայտում Հայաստանի ժողովրդի իրական քաղաքական տրամադրությունը, նախապատվությունը և ուժերի իրական հարաբերակցությունը։ Այս իրողությունը Հայաստանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու անվիճելի անհրաժեշտություն է առաջացնում։ Նաև նոր Կառավարությունը կարևորում է այնպիսի արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումը, որոնք կլինի իրապես ազատ, արդար, թափանցիկ, ժողովրդավարական։ Այդպիսի ընտրություններ անցկացնելու և ընտրությունների՝ հանրության կողմից չվիճարկվող արդյունք արձանագրելու նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել Ընտրական օրենսգրքի և ընտրական համակարգի էական բարեփոխումներ։