ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2024 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 4-Ի N 1034-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾԻ
- Ընթացիկ իրավիճակը, իրավական ակտի անհրաժեշտությունը
Դեղագործությունը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021 թվականի նոյեմբերի 18-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին» N 1902-Լ որոշմամբ հաստատվել է որպես արդյունաբերության զարգացման հինգ գերակա ոլորտներից մեկը:
Դեղագործական արդյունաբերության շարունակական զարգացման և Հայաստանի Հանրապետության՝ դեղորայքային ինքնաբավության բարձր մակարդակի ապահովման նպատակով ՀՀ կառավարության 2024 թվականի հուլիսի 4-ի N 1034-Ն որոշմամբ հաստատվել է դեղերի գրանցումների և վերագրանցումների փորձաքննությունների վճարների (տուրքերի) և ծախսերի փոխհատուցման ծրագիրը։
Որպես ռազմավարական թիրախներ՝ դիտարկվել են Հայաստանի դեղագործական արդյունաբերությունն առաջիկա հինգ տարիների ընթացքում դարձնել առավել մրցունակ, արտահանելի և նորարարական։ Վերոնշյալ թիրախների ապահովումը հնարավոր է դեղագործական արդյունաբերության արտադրանքի, արտահանման ծավալների աճի, տեխնոլոգիական հագեցվածության մակարդակի բարձրացման, որակավորված մասնագետների թվի աճի, օրենսդրական նպաստավոր պայմանների ստեղծման, գիտահետազոտական պոտենցիալի զարգացման ապահովմամբ:
Ծրագրի՝ կես տարվա կիրարկման արդյունքում արդեն իսկ նկատելի են նշանակալի արդյունքներ։ Համաձայն դեղագործական ընկերությունների կողմից տրամադրված տվյալների վերլուծության՝ 2024 թվականին իրականացված գրանցումների և վերագրանցումների քանակը 2022 թվականի համեմատ աճել է 51 տոկոսով, իսկ 2023 թվականի համեմատ՝ 18.5 տոկոսով։ Հայկական դեղագործական ընկերությունների արտադրանքը գրանցվել է ԵԱՏՄ երկրներում, Տաջիկստանում, Վրաստանում և այլ երկրներում։ Համաձայն ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի տվյալների՝ հիմնական դեղագործական արտադրանքի և պատրաստուկների արտադրության ծավալը 2024 թվականի հունվար-նոյեմբեր ժամանակահատվածում կազմել է ավելի քան 11.6 մլրդ դրամ՝ որը նախորդ տարվա նույն ժամակահատվածի համեմատ ավել է 11.44 տոկոսով։
ՀՀ կառավարության 2024 թվականի հուլիսի 4-ի N1034-Ն որոշման կիրարկման ընթացքում բացահայտվել են որոշ խնդիրներ։ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված պետական տուրքի դրույքաչափերը վերաբերում են նաև Հայաստանի Հանրապետությունում կիրառման համար նախատեսված, ԵԱՏՄ կարգով, ինչպես նաև այլ երկրներում գրանցման հավաստագրի ժամկետի երկարաձգման, հետգրանցումային փոփոխությունների, յուրաքանչյուր հաջորդ արտադրատարածք(ներ)ի կամ նոր ցուցման գրանցման, Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված դեղի դոսյեի՝ ԵԱՏՄ կանոններին համապատասխանեցման կամ փոխադարձ ճանաչման նպատակով իրականացվող և հետգրանցումային փոփոխությունների, ինչպես նաև միայն Հայաստանի Հանրապետությունում ԵԱՏՄ կարգով գրանցված կամ դոսյեն համապատասխանեցված դեղի այլ երկրների փոխադարձ ճանաչման նպատակով փորձաքննությունների, ընդհանուր ընթացակարգով գրանցված կամ ԵԱՏՄ կարգով միայն Հայաստանի Հանրապետությունում կիրառման նպատակով գրանցված դեղի փոփոխության, սպեցիֆիկացիայում ցուցանիշի փոփոխության դեպքում՝ լաբորատոր փորձաքննությունների վրա, որոնք զգալի թիվ են կազմում տեղական դեղագործական ընկերությունների մոտ և էականորեն ավելացնում են նրանց ֆինանսական բեռը։
Ներկայումս տեղական արտադրողները գործունեություն են ծավալում ԵԱՏՄ միասնական շուկայում, ինչն ունի մի շարք առավելություններ։ Սակայն, դեղերի գրանցման գործընթացի փորձաքննությունների բարձր վճարները (տուրքերը) սահմանափակում են արտադրողի նոր արտադրանք թողարկելու հնարավորությունները՝ հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ ԵԱՏՄ անդամ որոշ երկրներում, օրինակ՝ դեղերի՝ Ղրղզստանում ԵԱՏՄ կարգով գրանցման համար վճարի (տուրքի) դրույքաչափը ավելի քան 3 անգամ ցածր է Հայաստանի Հանրապետությունում գործող դրույքաչափից։ Նման խոչընդոտները սահմանափակում են տեղական արտադրատեսականու և, համապատասխանաբար, արտահանման ծավալների ընդլայնմանը:
- Կարգավորման նպատակը և բնույթը
Նախագծով նախատեսվում է հստակեցնել ՀՀ կառավարության 2024 թվականի հուլիսի 4-ի N 1034-Ն որոշման մեջ առկա ձևակերպումներն ու հասկացությունները՝ դրանք համապատասխանեցնելով «Դեղերի մասին» և «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքներով սահմանված հասկացություններին, ինչպես նաև տրամադրվող աջակցության մեխանիզմը տարածել նաև գրանցման հավաստագրի ժամկետի երկարաձգման, հետգրանցումային փոփոխությունների, յուրաքանչյուր հաջորդ արտադրատարածք(ներ)ի կամ նոր ցուցման գրանցման, Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված դեղի դոսյեի՝ ԵԱՏՄ կանոններին համապատասխանեցման կամ փոխադարձ ճանաչման նպատակով իրականացվող և հետգրանցումային փոփոխությունների փորձաքննությունների, ինչպես նաև միայն Հայաստանի Հանրապետությունում ԵԱՏՄ կարգով գրանցված կամ դոսյեն համապատասխանեցված դեղի այլ երկրների փոխադարձ ճանաչման նպատակով փորձաքննությունների համար սահմանված վճարների (տուրքերի) վրա, ինչպես նաև ընդհանուր ընթացակարգով գրանցված կամ ԵԱՏՄ կարգով միայն Հայաստանի Հանրապետությունում կիրառման նպատակով գրանցված դեղի փոփոխության, սպեցիֆիկացիայում ցուցանիշի փոփոխության դեպքում՝ լաբորատոր փորձաքննությունների համար սահմանված վճարների (տուրքերի) վրա։
Նախագծով նախատեսված լրացումներն ու փոփոխությունները բխում են պետության, մասնավոր հատվածի և հանրության ընդհանուր շահերից ու նպաստում է դեղագործական արդյունաբերության համար առավել կայուն և կանխատեսելի միջավայրի ձևավորմանը։ Սուբսիդավորման շրջանակի ընդլայնումը արտադրողին հնարավորություն է տալիս առավել մեծ ծավալի ռեսուրսներ ուղղել արտադրատեսականու բազմազանեցմանը՝ իրականացնելով մեծ թվով գրանցումներ և այդպիսով ավելացնելով նաև տեղական արտադրանքի մասնաբաժինը ներքին շուկայում։
Որոշման հավելվածի 5-րդ կետով վճարների (տուրքերի) պետական ֆինանսավորմամբ փոխհատուցման չափ է սահմանվել 50 %-ը, բայց ոչ ավելի, քան 550 000 դրամը սակայն «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 20.3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի «զ» ենթակետով Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված դեղի դոսյեի՝ ԵԱՏՄ կանոններին համապատասխանեցման (ռեֆերենտ երկիր) կամ փոխադարձ ճանաչման նպատակով իրականացվող փորձաքննության համար սահմանված տուրքի գումարը կազմում է 1 200 000 դրամ։ Նախագծով նախատեսվում է կատարել շտկում՝ փոխհատուցման առավելագույն չափ սահմանելով 600 000 դրամը։
Քանի որ այս գործիքի կիրառությունը գործնականորեն արդեն ցույց է տվել իր արդյունավետությունը, ուստի դրա կիրառման շրջանակի ընդլայնումը կապահովի նպատակային ցուցանիշների կայուն աճ։
- Ակնկալվող արդյունքը
Նախագծի ընդունման արդյունքում հնարավոր կլինի տրամադրվող աջակցության մեխանիզմը տարածել նաև գրանցման հավաստագրի ժամկետի երկարաձգման, հետգրանցումային փոփոխությունների, յուրաքանչյուր հաջորդ արտադրատարածք(ներ)ի կամ նոր ցուցման գրանցման, Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված դեղի դոսյեի՝ ԵԱՏՄ կանոններին համապատասխանեցման կամ փոխադարձ ճանաչման նպատակով իրականացվող և հետգրանցումային փոփոխությունների փորձաքննությունների, ինչպես նաև միայն Հայաստանի Հանրապետությունում ԵԱՏՄ կարգով գրանցված կամ դոսյեն համապատասխանեցված դեղի այլ երկրների փոխադարձ ճանաչման նպատակով փորձաքննությունների համար սահմանված վճարների (տուրքերի) վրա, որն էլ իր հերթին կնպաստի տեղական շուկայում ներմուծման որոշակի փոխարինմանը, իսկ ԵԱՏՄ և այլ երկրներում շուկայական նոր հնարավորություններ կընձեռնվեն ՀՀ դեղ արտադրողների կողմից նոր դեղերի արտադրության և արտահանման գործընթացում։
Նախագծի ընդունման արդյունքում աջակցության ծրագրի առավել արդյունավետ իրականացումը կնպաստի Հայաստանի Հանրապետությունում դեղագործական արդյունաբերության զարգացմանը, մասնավորապես՝ կմեծանան արտադրության ծավալները, սեփական արտադրության դեղերով հայաստանյան դեղագործական ոլորտի պահանջարկի ապահովման աստիճանը, միջազգային մրցունակության բարելավմանը, կընդլայնվի արտադրվող ապրանքների տեսականին, կապահովվեն նոր աշխատատեղեր և արտահանման նոր շուկաներ։
- Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք
Նախագիծը մշակվել է ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության կողմից։
- Այլ իրավական ակտերում փոփոխությունների կամ լրացումների անհրաժեշտությունը
Նախագծի ընդունմամբ անհրաժեշտություն կառաջանա փոփոխություններ կատարել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2024 թվականի դեկտեմբերի 27-ի «Հայաստանի Հանրապետության 2025 թվականի պետական բյուջեի կատարումն ապահովող միջացառումների մասին» N 2060-Ն որոշմամբ հաստատված 1165 -12005 «Դեղերի գրանցման փորձաքննությունների ծախսերի սուբսիդավորում» միջոցառման անվանման և ոչ ֆինանսական արդյունքային ցուցանիշների մեջ։
- Պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում ծախսերի և եկամուտների էական ավելացում կամ նվազում
Նախագծի ընդունումը լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտություն չի առաջացնում, աջակցության ծրագիրը նախատեսվում է իրականացնել «Հայաստանի Հանրապետության 2025 թվականի պետական բյուջեի մասին» ՀՀ օրենքով ամրագրված՝ «Դեղերի գրանցման փորձաքննությունների ծախսերի սուբսիդավորում» 1165 – 12005 միջոցառման իրականացման համար նախատեսված ֆինանսական միջոցների շրջանակներում։
- Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050 կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ
Նախագիծը անուղղակիորեն կապված է ՀՀ կառավարության 2023 թվականի մայիսի 25-ի N811-Լ որոշման Հավելված 2-ով սահմանված դեղագործական արդյունաբերության զարգացման հնգամյա ծրագրի իրականացումն ապահովող միջոցառումների ծրագրի 3-րդ և 5-րդ կետերի հետ և պայմանավորված է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2024 թվականի հուլիսի 4-ի «Դեղերի գրանցումների և վերագրանցումների փորձաքննությունների վճարների (տուրքերի) և ծախսերի փոխհատուցման ծրագիրը հաստատելու մասին» N1034-Ն որոշման լավարկման անհրաժեշտությամբ։