«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի և հարակից օրենքների նախագծերի փաթեթ

61 - За
665 - Против

Все рекомендации по содержанию проекта включаются в кратком содержании,онлайн письма - в течении 2 рабочих дней, эл. письма - в течении 10 рабочих дней

project.digest.no	Автор предложения, дата получения	Содержание предложения	Заключение	Сделанные изменения
	1	2	3	4
1	Yelena Ghambaryan 31.01.2019 10:04:11	Կցանկանայի դիտարկում անել եկամտային հարկի դրույքաչափի նազեցման վերաբերյալ: Իրականության մեջ աշխատողների մեծ մասը գործատուների հետ պայմանավորվածություն են ձեռք բերում առձեռն ստանալիք գումարի վերաբերյալ: Հետևաբար եկամտային հարկի դրույքաչափի նվազեցումը փոքրացնում է ոչ թե քաղաքացու հարկային բեռը, այլ տնտեսվարողի, իսկ ակցիզային հարկի ավելացմամբ ավելանում է քաղաքացու բեռը: Կարծում եմ այստեղ կա խոշոր բիզնեսին աջակցելու միտում:	Ընդունվել է ի գիտություն:	Հարցը կրկնվում է: Նախագծում կատարված փոփոխության վերաբերյալ մեկնաբանությունը ներկայացված է նախորդ կետում:
2	Սարգիս Կարապետյան 01.02.2019 11:02:42	Ուշադրություն! Հարգելի նախագծի հեղինակներ, սույն նախագիծը ոչ թե բարելավում, այլ առավել քան վնասում է հասարակության մի շարք խմբերի, որոնց թվաքանակը կարելի է հարյուրներով հաշվել: Խոսքը հետևյալի մասին է. գործող օրենսգրքով դերձակները, կոշկակարները, կրկնուսույցները, էլ. սարքեր վերանորոգողները, ժամագործները, գորգագործները և այլ անձինք օգտվում են արտոնագրային վճարից. հարկային մարմնում գրանցվում տվյալ հարկային տարվա համար և ազատվում որևէ հարկատեսակից և հաշվետվություն ներկայացնելու պարտավորությունից: Առաջարկվող նախագծով վերոնշյալ ֆիզիկական անձինք 2020 թվականից պետք է դիտարկվեն որպես միկրոձեռնարկատիրության սուբյեկտ և վճարեն յուրաքանչյուր ամիս 5000 դրամ եկամտային հարկ և յուրաքանչյուր ամիս ներկայացնեն եկամտային հարկի էլեկտրոնային հաշվետվություն: Արդյոք սա է բարելավումը... ցավոք մեր օրերում Պարոնյանի և Օտյանի նման երկիծաբաններ չկան, որպեսզի իրավիճակը դառնար ստեղծագործական ներշնչանքի աղբյուր:	Չի ընդունվել:	Եթե խոսքը վերաբերում է անհատ ձեռնարկատեր հանդիսացող և նշված գործունեության տեսակներն իրականացնող սուբյեկտների կողմից ամսական 5000 դրամ եկամտային հարկ վճարելուն, ապա հայտնում ենք, որ նախագծով պահպանվել են գործող օրենսդրությամբ սահմանված կարգավորումները և այդ անձինք 5000 դրամ եկամտային հարկ վճարելու պարտավորությունից ազատված են: Եթե խոսքը վերաբերում է նշված գործունեության տեսակներն իրականացնող սուբյեկտների կողմից վարձու աշխատողների մասով վճարվող 5000 դրամ եկամտային հարկին, ապա հայտնում ենք, որ գործող օրենսդրությամբ նշյալ սուբյեկտները չեն կարող վարձու աշխատող ներգրավվել, մինչդեռ նախագծով կամավորության հիման վրա նման հնարավորություն ընձեռվում է: Հետևաբար՝ նախագծով առաջարկվում է նշված գործունեությամբ զբաղվող անհատ ձեռնարկատերերի համար լրացուցիչ հնարավորություններ ստեղծել: Միաժամանակ, հարկ ենք համարում նշել, որ գործող օրենսդրությամբ նշված գործունեության տեսակներն իրականացնող ֆիզիկական անձինք մինչև 9 մլն. դրամ իրացման շրջանառություն ունենալու պարագայում ազատվում են հարկերից: Նախագծով առաջարկվում է նշյալ շեմը բարձրացնել և սահմանել 24 մլն. դրամ: Այսինքն, այս մասով առավել բարենպաստ պայմաններ են ստեղծվում այդ սուբյեկտների համար: Ամփոփելով վերոգրյալը՝ հայտնում ենք, որ նախագծով խնդրո առարկա գործունեությունն իրականացնող սուբյեկտների համար որևէ լրացուցիչ պարտավորություն չի առաջարկվում սահմանել: Հակառակը, ստեղծվում են էլ ավելի բարենպաստ պայմաններ:
3	Armen Gevorgyan 03.02.2019 20:32:25	Ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում որոշ առաջարկություններ և դիտողություններ 23.01.19թ-ին ֆինանսների նախարարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի և հարակից օրենքների նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ: Քաղվածք հեղինակի (ֆիննախի) հիմնավորումից- «Իրավական ակտի անհրաժեշտությունը (նպատակը). Նախագծերի փաթեթի հիմնական նպատակներն են ազգային տնտեսության մրցու-նակության և ներդրումային գրավչության բարձրացման համար հարկային բեռի վերաբաշխմանն ուղղված փոփոխությունների իրականացումը, ինչպես նաև միկրոձեռնարկատիրության հարկման արտոնյալ համակարգի շարունակական պարզեցումը:» Հեշտ ընկալելի դարձնելու համար նպատակը ներկայացնենք երկու կետով և փոքր-ինչ հստակեցված Նախագծերի փաթեթի հիմնական նպատակներն են՝ 1. ազգային տնտեսության մրցունակության և ներդրումային գրավչության բարձրացումը հարկային բեռի վերաբաշխման միջոցով 2. միկրոձեռնարկատիրության հարկման արտոնյալ համակարգի շարունակական պարզեցումը Քանի որ հարկման արտոնյալ համակարգերի վերաբերյալ քննարկումներն բավականին շատ են և նախագծերով ներկայացված կարգավորումներն ըստ իս բավարար չեն ապահովելու «ազգային տնտեսության մրցունակության և ներդրումային գրավչության բարձրացում», այդ իսկ պատճառով հնարավորինս հակիրճ դիտողություններ և առաջարկություններ կներկայացնեմ միայն 1-ին նպատակի իրագործման վերաբերյալ։ Այսպիսով, ազգային տնտեսության մրցունակության և ներդրումային գրավչության բարձրացումն իրոք կարևոր նպատակ է։ Սակայն դրա իրականացումը հարկային բեռի վերաբաշխման միջոցով ոչ այլ ինչ է քան սուբօպտիմիզացիա, այսինքն՝ մի նպատակի բարելավում մյուսների հաշվին; Այլ խոսքերով՝ ներդրումային գրավչության բարձրացում սպառողների հաշվին։ Հետևաբար, նման մոտեցումը դժվար է արդյունավետ հարմարել։ Իհարկե, տնտեսության մրցունակության և ներդրումային գրավչության բարձրացումը պետք է իրականացնել նաև թեթև (մրցունակ) հարկային բեռ սահմանելու միջոցով։ Սակայն դրա արդյունքում բյուջեի եկամուտների հնարավոր կորուստները պետք է հատուցել և նույնիսկ դրական արդյունք ունենալ շրջանառության ավելացման և դրա մուլտիպլիկատիվ էֆեկտի, այլ ոչ թե սպառողների հաշվին։ Հակառակ դեպքում, եթե չկա տնտեսական ակտիվության ավելացման ակնկալիք, նշանակում է, որ կառավարությունը վստահ չէ արդյունքի հասնելու հարցում։ Թերևս արդյունքի չհասնելու մասով մտավախությունը միգուցե հիմնավոր է, քանի որ բացի օտարերկրյա քաղաքացիների շահաբաժինների գծով եկամտային հարկի դրույքաչափի փոփոխությունից, որևէ այլ էական փոփոխություն չկա ներդրումային գրավչության բարձրացնելու համար։ Ինչ վերաբերվում է օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց շահաբաժինների գծով եկամտային հարկի դրույքաչափը 10%-ից 5% փոխելուն, դա ավելի շուտ մեծ սխալի ուղղում է քան բարելավում, որի արդյունքում «Հարկման ազդեցությունը ներդրումների խրախուսման վրա» ցուցանիշով Հայաստանը 48-րդ դիրքից տեղափոխվեց 60-րդ (World Economic Forum-ի կողմից հրապարակվող «The Global Competitiveness Report 2017-2018» ամենամյա զեկույց)։ Եթե նույնիսկ եկամտային հարկի դրույքաչափը 20%-ի և շահութահարկինը՝ 18%-ի հասնելու դեպքը դիտարկենք, ապա արտադրության ոլորտում մրցունակության բարելավում միջինում կստացվի 1%-ային կետի սահմաններում։ Արդյո՞ք ունենք այդպիսի հետազոտություն, որ մեր տնտեսության մրցունակությունն ընդամենը 1%-ով է զիջում։ Հետևաբար, ներդրումային գրավչությունը բարձրացնելու նպատակով հարկավոր են արմատական փոփոխություններ։ Հարկավոր է գույքագրել բոլոր այն գործոններն, որոնք որոշիչ են ներդրողի համար որոշում կայացնելիս։ Դրանց բարելավման ուղղությամբ անհրաժեշտ գործողություններ իրականացնել, մշտադիտարկման միջոցով գնահատել մրցունակության աստիճանը, շարունակաբար լավացնել այն։ Նյութը չծանրացնելու նկատառումով, կառանձնացնեմ միայն հարկային քաղաքականությանը վերաբերվող հարցերը (այն էլ ոչ ամբողջությամբ), որոնք կարծում եմ կարևոր են ներդրողի համար։ Առաջինը՝ դա առկա ռիսկերին համապատասխան շահութաբերության ապահովումն է։ Գաղտնիք չէ, որ մեր երկիրը ռազմական վտանգների տեսանկյունից գտնվում է բարձր ռիսկայնության գոտում։ Ներքաղաքական դաշտում կայունությունը նույնպես դեռ ամրապնդված չէ։ Հետևաբար, ինչքան մեծ է ռիսկը, համապատասխանաբար այդքան բարձր պետք է լինի շահութաբերությունը։ Եթե ռազմական վտանգներով պայմանավորված ռիսկի նվազեցման վրա մեր կառավարությունը չի կարող մեծ ազդեցություն ունենալ, ուրեմն դա պետք է կոմպենսացվի շահութաբերության բարձրացմամբ։ Շահութաբերության և ռիսկայնության համապատասխանեցման մասով կարելի է ասել, որ կառավարության կողմից բավարար կարգավորումներ չեն իրականացվում։ Համեմատության համար նշենք, որ «Հարկման ազդեցությունը ներդրումների խրախուսման վրա» ցուցանիշով Հայաստանը զգալիորեն զիջում է և Վրաստանին և Ադրբեջանին։ Հետևաբար, պետք է մտածել, թե ինչպես շահագրգռել օտարերկրյա ներդրողին, որ նա որոշում կայացնի ներդրում կատարել ոչ թե հարևան երկրներում, այլ Հայաստանի Հանրապետությունում։ Շահութաբերության բարձրացման տեսանկունից, որպես արդյունավետ միջոց կարող է լինել հարկային բեռի թեթևացումը։ Մասնավորապես այդպիսին կարող է դառնալ եկամտային հարկի և շահութահարկի դրույքաչափերի երկու փուլով իջեցումը, դրանք հասցնելով 10%-ի։ Ընդ որում, այն օտարերկրյա ներդրողների համար, որոնց երկրների հետ Հայաստանի Հանրապետությունը չունի կրկնակի հարկումը բացառելու մասին համաձայնագիր, այդ հիմքով պետք է 100%-ով ազատել շահաբաժնի հարկումից։ Օտարերկրյա ներդրողներին ներգրավելու արդյունքում, խթանվելու է նաև տեղական ներդրողների վաճառքները ի հաշիվ նրա, որ ավելանալու է ընդհանուր սպառումը։ Այլ խոսքերով դրա մուլտիպլիկատիվ էֆեկտն այն է, որ տնտեսության մեջ ինչքան շատ լինեն ներդրումներն, դրան համապատասխան կավելանա արտադրական սպառումը, կմեծանա բնակչության զբաղվածությունը, դա կբերի տնային տնտեսությունների եկամուտների ավելացմանն, ինչն էլ իր հերթին հանգեցնելու է վերջնական սպառման ավելացմանը։ Միայն ներքին ռեսուրսները բավարար չեն տնտեսական հեղափոխություն իրականացնելու համար, իսկ արտաքին ռեսուրսներ ներգրավելու համար պետք է պատրաստ լինել նաև դրա համար ինչ-որ չափով վճարել, ավելի շուտ ներդրում կատարել, որը հետագայում վերադառնալու է տնտեսական ակտիվության բարձրացման և դրանով պայմանավորված նաև հարկային եկամուտների ավելացման միջոցով։ Այսինքն, բյուջեի տեսանկյունից իջեցնելով եկամտաբերությունը, հնարավորություն է ստեղծվում ապագայում ավելացնել շրջանառությունը և դրանով հանդերձ ավելացնել գումարային եկամուտները։ Նշված դրույքաչափերի իջեցումից զատ, ներդրումային գրավչությունն ավելի կմեծանա եթե  Արտահանումից ստացված շահույթը ընդհանրապես ազատվի շահութահարկից։ Իհարկե այս մասով հարկավոր կլինի որոշ կարգավորումներ սահմանել։ Մասնավորապես, պատրաստի արտադրանքի կամ բավարար վերամշակման արդյունքի արտահանումը խրախուսելու նպատակով, հումքային ռեսուրսների արտահանման նկատմամբ սահմանել արտահանման մաքսատուրք կամ բարձրացնել բնօգտագործման վճարը։ Հարկ կլինի սահմանել նաև առանձնացված հաշվառում վարելու պահանջ։  ՀՀ ռեզիդենտ (այդ թվում օտարերկրյա քաղաքացի և քաղաքացիություն չունեցող) ֆիզիկական անձանց համար եկամտային հարկով հարկման օբյեկտ համարվող եկամուտների կազմից հանել Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս գտնվող աղբյուրներից ստացվող համախառն եկամուտը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ որևէ երկրում, կրկնակի հարկումը բացառելու համաձայնագրի հիմքով, ՀՀ ռեզիդենտին տվյալ երկրում հարկումից ազատելու արտոնություն է տրվում։  Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ կազմակերպության կանոնադրական կամ բաժնեհավաք կապիտալում դրամային ներդրում կատարելու դեպքում, փաստացի ներդրված գումարի 5%-ի չափով ճանաչել շահութահարկի գծով փոխհատուցում, որն ենթակա է հաշվանցման ներդրման և դրան հաջորդող հետագա ժամանակաշրջանների շահութահարկի պարտավորությունների դիմաց։ Ամփոփելով, կցանկանայի նշել, որ կարևորը գումարային եկամուտն է, այլ ոչ թե հարկեր/ՀՆԱ բարձր եկամտաբերության ցուցանիշը։ Այսինքն, բյուջեի տեսանկյունից իջեցնելով եկամտաբերությունը, հնարավորություն է ստեղծվում ապագայում ավելացնել շրջանառությունը և դրանով հանդերձ ավելացնել գումարային եկամուտները։ Եթե նույնիսկ դրույքաչափերի իջեցում կատարվի ոչ թե երկու փուլով այլ միանգամից, ապա իմ մոտավոր հաշվարկներով պետական բյուջեն եկամտային հարկի և շահութահարկի գծով կունենա մոտ 250 մլրդ դրամի չափով ենթադրյալ պակաս հավաքագրում։ Համոզված եմ, որ եկամտային հարկի դրույքաչափի նվազեցման արդյունքում հիմնական շահառուները լինելու են գործատուները այլ ոչ թե աշխատողները (թեկուզ և վարչապետը կարծում է, որ աշխատողների եկամուտներն են ավելանալու)։ Հետևաբար, այս միջոցառումը գործատուին պետք է մատուցել որպես խրախուսելու միջոց ամբողջությամբ հարկային դաշտ մտնելու համար։ Արդյունքում, եթե հստակեցնում ենք, որ անմիջական շահառուն գործատուն է, ապա պետական սեկտորի եկամտային հարկի գումարի խնայողություններից մոտ 80 մլրդ դրամի չափով (20 մլրդ դրամ բյուջեյից ֆինանսավորվող եկամտային հարկի և 60 մլրդ դրամ պետական սեկտորի այլ հոդվածներով ֆինանսավորումը նվազեցնելու միջոցով) կվերականգնվի բյուջեյի պակասորդի մի մասը։ Մնացած մասը կփոխհատուցվի ստվերայնության կրճատման հաշվին։ Ներդրումային գրավչության և ազգային տնտեսության մրցունակության բարձրացման արդյունքում, եթե ունենանք ՀՆԱ-ի աճ ոչ թե 5% այլ 15%, ապա դա կապահովի ևս մոտ 125 մլրդ դրամի չափով լրացուցիչ եկամուտ։ Մեր երկրի դեպքում 5% տնտեսական աճով տնտեսական հեղափոխություն չես անի։ Համարձակ որոշումներ են պետք։ Առաջին հինգ տարիներին աճի առնվաձն երկնիշ թիվ է հարկավոր։ Առայժմ այսքանը…	Ընդունվել է ի գիտություն:	Նախագծով առաջարկվող լուծումները հիմնված են տնտեսության առկա իրավիճակի ուսումնասիրության ու ախտորոշման արդյունքների վրա: Մասնավորապես, հիմնական խնդիրը կայանում է նրանում, որ ուսումնասիրության արդյունքների համաձայն՝ արտահանմանը կողմնորոշված՝ տնտեսության իրական հատվածի ճյուղերի շահութաբերության միջինացված մեծությունն էականորեն զիջում է ներքին սպառմանը կողմնորոշված ճյուղերի շահութաբերությանը, ինչը տնտեսության երկարաժամկետ զարգացման և տնտեսական աճի ապահովման տեսանկյունից մտահոգիչ է: Այդ կապակցությամբ, այս նախաձեռնությամբ, ի թիվս այլ խնդիրների, ակնկալվում է լուծել արտահանմանը կողմնորոշված ոլորտների շահութաբերության բարձրացման և մրցունակության ամրապնդման խնդիրները, ապահովել երկարաժամկետ և կայուն տնտեսական աճի նախադրյալներ:
4	Հրակ Փափազեան 04.02.2019 23:46:20	(...) Նոր նախագիծն առաջարկում է համահարթեցնել հարկերը՝ սահմանելով 23% միասնական դրույքաչափ, որը մինչև 2023թ․ կնվազեցվի մինչև 20%-ի։ Այսինքն՝ միջին և բարձր աշխատավարձ ստացողների համար հարկային դրույքաչափը 2019թ․ին կնվազի 5% և 13%-ով, իսկ մինչեւ 2023թ․՝ 8% և 16%-ով, մինչդեռ ցածր աշխատավարձ ստացողների համար այն սկզբնական շրջանում կմնա ամբողջությամբ անփոփոխ, իսկ հետագայում կնվազի ընդամենը 3%-ով ։ Նախագիծը առաջարկում է նվազեցնել նաեւ շահութահարկի դրույքաչափը՝ 20%ից 18%ի։ Ի լրումն արդեն իսկ հնչած մասնագիտական քննադատությունների, մենք հայտնում ենք մեր քաղաքական անհամաձայնությունը վերոհիշյալ օրենքի նախագծին հետեւյալ պատճառներով՝ ● Նախագիծը ենթադրում է հարկային բեռի փոխանցում՝ հարուստ փոքրամասնությունից աղքատ մեծամասնությանը։ Շահութահարկի, միջին և հատկապես բարձր աշխատավարձ ստացողների եկամտահարկերի զգալի նվազեցման արդյունքում առաջացած բյուջետային կորուստները վերականգնելու նպատակով արդեն իսկ որոշվել է բարձրացնել մի շարք անուղղակի հարկեր (սպառողական և մասնավորապես՝ ակցիզային), նաև քննարկվում է այլ անուղղակի հարկերի բարձրացման հնարավորությունը (մասնավորապես, քաղաքացիների կողմից որոշ ծառայություններից օգտվելու համար սահմանված պետական տուրքերի)։ Այլ կերպ ասած՝ միջին եւ հատկապես ունևոր խավի ուղղակի հարկերի զեղչման արդյունքում տուժելու է աղքատ մեծամասնությունը։ ● Հարկային դրույքաչափերի համահարթեցումը սրում է եկամուտների անհավասարությունը, նպաստում է սոցիալական անարդարությանը։ Մինչդեռ ցածր աշխատավարձ ստացողների համար առաջնային անհրաժեշտության ծախսերը կազմում են եկամտի ամբողջ կամ առնվազն որոշիչ մասը, բարձր աշխատավարձ ստացողի եկամուտը գոյատեւման համար անհրաժեշտ նվազագույնից բազմակի ավելին է։ Բոլորովին պարզ է, որ ամսական 150.000 դրամ եկամուտ ունեցողը 34.500 դրամ (23%) հարկ վճարելու պարագայում որակական առումով արդեն իսկ կորցնում է շատ ավելին, քան ամսական 2 միլիոն դրամ եկամուտ ունեցողը նույնիսկ 720.000 դրամով (ներկայիս 36%ով) հարկվելու պարագայում։ Ցանկացած հարկային համակարգ, ի վերջո, հիմնվում է վերաբաշխման որոշակի սկզբունքների վրա․ մինչդեռ պրոգրեսիվ հարկային համակարգը ուղղված է մեղմելու հաճախ կառուցվածքային պատճառներով ի հայտ եկած անհավասարությունն ու անարդարությունը, համահարթեցումը միայն սրացնում է դրանք։ ● Հայաստանում արդեն իսկ անընդունելի չափերի հասած սոցիալական բեւեռվածությունը խորանալու է նախագծի ընդունմամբ։ Բարձր եկամուտ եւ շահույթ ապահովողները կուտակելու են ավելի, քան կկարողանային կուտակել գործող համակարգի պայմաններում։ Շարունակելու ենք ունենալ տնտեսապես իշխող ու շարունակ հզորացող փոքրամասնություն, որն իր ձեռքերում կենտրոնացնում է անհամեմատ ավելի մեծ տնտեսական ռեսուրսներ, այդ թվում կապիտալ, քան ժողովրդի մեծամասնությունը։ Տնտեսական ուժն ու ազդեցությունը միշտ էլ քաղաքական են, ինչն այս նախագիծը դարձնում է անընդունելի նաև քաղաքական առումով։ Ուստի՝ հարկային համակարգի բարեփոխման, գործող դրույքաչափերի և շեմերի վերանայման անհրաժեշտությունը չժխտելով, համարում ենք, որ ցանկացած հարկային բարեփոխման նախաձեռնություն պիտի ելնի բացառապես պրոգրեսիվության պահպանման հրամայականից։ Գտնում ենք, որ առաջարկվող նախագիծը ուղղակի հակասում է արդարության, հավասարության եւ համերաշխության արժեքներին։ Մենք կոչ ենք անում նորընտիր Ազգային ժողովի պատգամավորներին եւ երկրի քաղաքական ղեկավարությանը հետ կանգնել այս գործընթացից և մշակել պրոգրեսիվ հիմունքներով, արդար ու ժողովրդի լայն շերտերի շահերից բխող նոր հարկային օրենսդրություն։ Հրակ Փափազեան Զառա Հարությունյան Սամսոն Մարտիրոսյան, քաղաքագետ/լրագրող Արփինե Գալֆայան Վահրամ Սողոմոնյան, քաղաքագետ Աննա Շահնազարյան Անտոն Իվչենկո, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ Արմինե Իշխանյան, Սոցիալական քաղաքականության ամբիոն, Լոնդոնի տնտեսագիտական համալսարան Նարինե Խաչատրյան, լրագրող Արփինե Գինոսյան, թարգմանիչ, Ժուռնալիստների Ասպարեզ ակումբ Վարդինե Գրիգորյան, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ Քնարիկ Խուդոյան, լրագրող Գայանե Այվազյան, պատմաբան, Մատենադարան Անուշ Սարգսյան, պատմաբան, Մատենադարան Ալա Խառատյան, գիտաշխատող Վիոլետ Գրիգորյան, գրող Հովհաննես Ավետիսյան, հանրային ֆինանսների կառավարման մասնագետ Մարո Մաթոսյան Լուսինե Դավթյան, արվեստագետ Սիրանուշ Բեգլարյան, արվեստաբան, Մատենադարան Նելլի Փայտյան, միջազգայնագետ Նարեկ Ալեքսանյան, լրագրող Գոհար Շահնազարյան Սիրան Հովհաննիսյան Լարա Ահարոնեան Մարինե Պետրոսյան, գրող Արթուր Սաքունց, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ Սեւան Պետրոսյան Արամայիս Ամիրբեկյան Աննա Թերզիկյան Գոռ Ենգոյան, արվեստագետ/համադրող, ՆՓԱԿ Ժաննա Անդրեասյան Հրայր Սավզյան Շահանե Խաչատրյան, լրագրող Աննա Ժամակոչյան, հետազոտող Մարիամ Դավթյան, բանասեր Քրիստինե Արմենակյան, ԲունԹՎ Նարեկ Բունիաթյան, երաժիշտ Էլվիրա Մելիքսեթյան Սոֆյա Մանուկյան Մուրադ Վարձելյան Օլյա Ազատյան Արմինե Զաքարյան, «Խաղաղության երկխոսություն» ՀԿ Արփինե Թովմասյան, լեզվաբան Անի Ասրիբաբայան Լուսինե Խառատյան Արփի Հովհաննիսյան, ֆինանսիստ Անի Թադևոսյան Մառա Սեփխանյան, ծրագրավորող Արթուր Միրզոյան Էլիզա Մխիթարյան, ուսանող Գեղամ Գևորգյան Նանե Մովսիսյան, խմբագիր Նվարդ Մարգարյան, սոցիալական աշխատող Անուշ Համբարյան, ուսանող Մոմիկ Վարդանյան Քնարիկ Սարգսյան, բանասեր Նվարդ Մանասյան Արփի Մանուսյան, սոցիոլոգ Աստղիկ Պետրոսյան, մարդկային ռեսուրսների մասնագետ Սոնա Մանուսյան, ԵՊՀ, «Սոցիոսկոպ» ՀԿ Արթուր Պետրոսյան, արվեստագետ Անի Թունիյանց, որակի ապահովման ինժեներ Անի Ենոքյան, արվեստաբան Աստղիկ Ղազարյան, ուսանող Արման Վարդանյան, ռեժիսոր Տաթևիկ Կանդայան Վահագն Թադևոսյան, «Էրեբունի» ԲԿ սրտաբանական կենտրոնի ղեկավարի օգնական Նարեկ Մկրտումյան Գագիկ Չարչյան, արվեստագետ, Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր Կամո Մանուկյան, ինժեներ Նարեկ Վարդանյան, պատմաբան Նարինե Մանուկյան, սոցիալական աշխատող Նարեկ Թութխալյան, սոցիալական աշխատող, Վորլդ Վիժն Հայաստան Արմեն Մխչյան, Սոցիալ Դեմոկրատական Հարթակ Արէն Քերթեշեան Տիգրան Գիշյան, տնտեսագետ Վահագն Մինասյան, ինժեներ Արարատ Ալիխանյան, իրավագետ Սաշիկ Սուլթանյան, իրավապաշտպան Հովհաննես Իշխանյան, լրագրող Մարիաննա Փահլեվանյան, հոգեբան Էդուարդ Դանիելյան, իրավապաշտպան/հետազոտող Արէ Մարտիրոսյան Մարիամ Խալաթյան, սոցիոլոգ, «Սոցիոսկոպ» ՀԿ Կարինե Դավթյան, իրավագետ Սաթենիկ Սիմոնյան Մամիկոն Հովսեփյան, իրավապաշտպան Ռաֆայել Իշխանյան, իրավաբան Սեւակ Մամյան Լուսինե Սարգսյան, հոգեբան Ալիսա Քամալյան, հոգեբան Միլենա Աբրահամյան Վահրամ Աղասյան, արվեստագետ Անահիտ Սիմոնյան, հետազոտող (https://medium.com/sev-bibar/%D5%A4%D5%A5%D5%B4-%D5%A5%D5%B6%D6%84-%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A5%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A8-6bc5551f788c)	Չի ընդունվել:	Եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման քննարկումների ընթացքում քննարկվել են դրույքաչափերի վերանայման մեկ տասնյակից ավել սցենարներ: Ընդ որում, ցանկացած տարբերակ ուներ իր դրական և բացասական կողմերը: Գործնականում հնարավոր չէր ընտրել եկամտային հարկի դրույքաչափերի այնպիսի տարբերակ, որը կլուծի առկա բոլոր խնդիրները՝ կապված հասարակության տարբեր խմբերի եկամուտներն արդյունավետ ձևով վերաբաշխելու, ստվերային աշխատավարձերը հարկման դաշտ տեղափոխելու կամ տնտեսության իրական հատվածի և հատկապես արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ: Այս առումով, նախքան եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայումը անհրաժեշտ է հստակեցնել այն խնդիրները, որոնք ակնկալվում էր լուծել եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման միջոցով: Այս կապակցությամբ, հայտնում ենք, որ գերակայությունը տրվել է արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ կապված խնդիրների լուծմանը, քանի որ հասարակության տարբեր սոցիալական խմբերի միջև եկամուտների իրական վերաբաշխում ապահովող սցենարները ենթադրում են չհարկվող շեմի կիրառություն, ինչը խիստ ռիսկային է հարկային եկամուտների մեծ կորուստներ առաջացնելու առումով: Միևնույն ժամանակ, գտնում ենք, որ արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու միջոցով հնարավոր կլինի բարելավել երկրում սոցիալ-տնտեսական ընդհանուր իրավիճակը՝ դրանով իսկ նպաստելով ցածր եկամտային խմբերում գտնվող անձանց եկամուտների ավելացմանը:
5	Հրակ Փափազեան 04.02.2019 23:47:07	(...) Նոր նախագիծն առաջարկում է համահարթեցնել հարկերը՝ սահմանելով 23% միասնական դրույքաչափ, որը մինչև 2023թ․ կնվազեցվի մինչև 20%-ի։ Այսինքն՝ միջին և բարձր աշխատավարձ ստացողների համար հարկային դրույքաչափը 2019թ․ին կնվազի 5% և 13%-ով, իսկ մինչեւ 2023թ․՝ 8% և 16%-ով, մինչդեռ ցածր աշխատավարձ ստացողների համար այն սկզբնական շրջանում կմնա ամբողջությամբ անփոփոխ, իսկ հետագայում կնվազի ընդամենը 3%-ով ։ Նախագիծը առաջարկում է նվազեցնել նաեւ շահութահարկի դրույքաչափը՝ 20%ից 18%ի։ Ի լրումն արդեն իսկ հնչած մասնագիտական քննադատությունների, մենք հայտնում ենք մեր քաղաքական անհամաձայնությունը վերոհիշյալ օրենքի նախագծին հետեւյալ պատճառներով՝ ● Նախագիծը ենթադրում է հարկային բեռի փոխանցում՝ հարուստ փոքրամասնությունից աղքատ մեծամասնությանը։ Շահութահարկի, միջին և հատկապես բարձր աշխատավարձ ստացողների եկամտահարկերի զգալի նվազեցման արդյունքում առաջացած բյուջետային կորուստները վերականգնելու նպատակով արդեն իսկ որոշվել է բարձրացնել մի շարք անուղղակի հարկեր (սպառողական և մասնավորապես՝ ակցիզային), նաև քննարկվում է այլ անուղղակի հարկերի բարձրացման հնարավորությունը (մասնավորապես, քաղաքացիների կողմից որոշ ծառայություններից օգտվելու համար սահմանված պետական տուրքերի)։ Այլ կերպ ասած՝ միջին եւ հատկապես ունևոր խավի ուղղակի հարկերի զեղչման արդյունքում տուժելու է աղքատ մեծամասնությունը։ ● Հարկային դրույքաչափերի համահարթեցումը սրում է եկամուտների անհավասարությունը, նպաստում է սոցիալական անարդարությանը։ Մինչդեռ ցածր աշխատավարձ ստացողների համար առաջնային անհրաժեշտության ծախսերը կազմում են եկամտի ամբողջ կամ առնվազն որոշիչ մասը, բարձր աշխատավարձ ստացողի եկամուտը գոյատեւման համար անհրաժեշտ նվազագույնից բազմակի ավելին է։ Բոլորովին պարզ է, որ ամսական 150.000 դրամ եկամուտ ունեցողը 34.500 դրամ (23%) հարկ վճարելու պարագայում որակական առումով արդեն իսկ կորցնում է շատ ավելին, քան ամսական 2 միլիոն դրամ եկամուտ ունեցողը նույնիսկ 720.000 դրամով (ներկայիս 36%ով) հարկվելու պարագայում։ Ցանկացած հարկային համակարգ, ի վերջո, հիմնվում է վերաբաշխման որոշակի սկզբունքների վրա․ մինչդեռ պրոգրեսիվ հարկային համակարգը ուղղված է մեղմելու հաճախ կառուցվածքային պատճառներով ի հայտ եկած անհավասարությունն ու անարդարությունը, համահարթեցումը միայն սրացնում է դրանք։ ● Հայաստանում արդեն իսկ անընդունելի չափերի հասած սոցիալական բեւեռվածությունը խորանալու է նախագծի ընդունմամբ։ Բարձր եկամուտ եւ շահույթ ապահովողները կուտակելու են ավելի, քան կկարողանային կուտակել գործող համակարգի պայմաններում։ Շարունակելու ենք ունենալ տնտեսապես իշխող ու շարունակ հզորացող փոքրամասնություն, որն իր ձեռքերում կենտրոնացնում է անհամեմատ ավելի մեծ տնտեսական ռեսուրսներ, այդ թվում կապիտալ, քան ժողովրդի մեծամասնությունը։ Տնտեսական ուժն ու ազդեցությունը միշտ էլ քաղաքական են, ինչն այս նախագիծը դարձնում է անընդունելի նաև քաղաքական առումով։ Ուստի՝ հարկային համակարգի բարեփոխման, գործող դրույքաչափերի և շեմերի վերանայման անհրաժեշտությունը չժխտելով, համարում ենք, որ ցանկացած հարկային բարեփոխման նախաձեռնություն պիտի ելնի բացառապես պրոգրեսիվության պահպանման հրամայականից։ Գտնում ենք, որ առաջարկվող նախագիծը ուղղակի հակասում է արդարության, հավասարության եւ համերաշխության արժեքներին։ Մենք կոչ ենք անում նորընտիր Ազգային ժողովի պատգամավորներին եւ երկրի քաղաքական ղեկավարությանը հետ կանգնել այս գործընթացից և մշակել պրոգրեսիվ հիմունքներով, արդար ու ժողովրդի լայն շերտերի շահերից բխող նոր հարկային օրենսդրություն։ Հրակ Փափազեան Զառա Հարությունյան Սամսոն Մարտիրոսյան, քաղաքագետ/լրագրող Արփինե Գալֆայան Վահրամ Սողոմոնյան, քաղաքագետ Աննա Շահնազարյան Անտոն Իվչենկո, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ Արմինե Իշխանյան, Սոցիալական քաղաքականության ամբիոն, Լոնդոնի տնտեսագիտական համալսարան Նարինե Խաչատրյան, լրագրող Արփինե Գինոսյան, թարգմանիչ, Ժուռնալիստների Ասպարեզ ակումբ Վարդինե Գրիգորյան, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ Քնարիկ Խուդոյան, լրագրող Գայանե Այվազյան, պատմաբան, Մատենադարան Անուշ Սարգսյան, պատմաբան, Մատենադարան Ալա Խառատյան, գիտաշխատող Վիոլետ Գրիգորյան, գրող Հովհաննես Ավետիսյան, հանրային ֆինանսների կառավարման մասնագետ Մարո Մաթոսյան Լուսինե Դավթյան, արվեստագետ Սիրանուշ Բեգլարյան, արվեստաբան, Մատենադարան Նելլի Փայտյան, միջազգայնագետ Նարեկ Ալեքսանյան, լրագրող Գոհար Շահնազարյան Սիրան Հովհաննիսյան Լարա Ահարոնեան Մարինե Պետրոսյան, գրող Արթուր Սաքունց, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ Սեւան Պետրոսյան Արամայիս Ամիրբեկյան Աննա Թերզիկյան Գոռ Ենգոյան, արվեստագետ/համադրող, ՆՓԱԿ Ժաննա Անդրեասյան Հրայր Սավզյան Շահանե Խաչատրյան, լրագրող Աննա Ժամակոչյան, հետազոտող Մարիամ Դավթյան, բանասեր Քրիստինե Արմենակյան, ԲունԹՎ Նարեկ Բունիաթյան, երաժիշտ Էլվիրա Մելիքսեթյան Սոֆյա Մանուկյան Մուրադ Վարձելյան Օլյա Ազատյան Արմինե Զաքարյան, «Խաղաղության երկխոսություն» ՀԿ Արփինե Թովմասյան, լեզվաբան Անի Ասրիբաբայան Լուսինե Խառատյան Արփի Հովհաննիսյան, ֆինանսիստ Անի Թադևոսյան Մառա Սեփխանյան, ծրագրավորող Արթուր Միրզոյան Էլիզա Մխիթարյան, ուսանող Գեղամ Գևորգյան Նանե Մովսիսյան, խմբագիր Նվարդ Մարգարյան, սոցիալական աշխատող Անուշ Համբարյան, ուսանող Մոմիկ Վարդանյան Քնարիկ Սարգսյան, բանասեր Նվարդ Մանասյան Արփի Մանուսյան, սոցիոլոգ Աստղիկ Պետրոսյան, մարդկային ռեսուրսների մասնագետ Սոնա Մանուսյան, ԵՊՀ, «Սոցիոսկոպ» ՀԿ Արթուր Պետրոսյան, արվեստագետ Անի Թունիյանց, որակի ապահովման ինժեներ Անի Ենոքյան, արվեստաբան Աստղիկ Ղազարյան, ուսանող Արման Վարդանյան, ռեժիսոր Տաթևիկ Կանդայան Վահագն Թադևոսյան, «Էրեբունի» ԲԿ սրտաբանական կենտրոնի ղեկավարի օգնական Նարեկ Մկրտումյան Գագիկ Չարչյան, արվեստագետ, Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր Կամո Մանուկյան, ինժեներ Նարեկ Վարդանյան, պատմաբան Նարինե Մանուկյան, սոցիալական աշխատող Նարեկ Թութխալյան, սոցիալական աշխատող, Վորլդ Վիժն Հայաստան Արմեն Մխչյան, Սոցիալ Դեմոկրատական Հարթակ Արէն Քերթեշեան Տիգրան Գիշյան, տնտեսագետ Վահագն Մինասյան, ինժեներ Արարատ Ալիխանյան, իրավագետ Սաշիկ Սուլթանյան, իրավապաշտպան Հովհաննես Իշխանյան, լրագրող Մարիաննա Փահլեվանյան, հոգեբան Էդուարդ Դանիելյան, իրավապաշտպան/հետազոտող Արէ Մարտիրոսյան Մարիամ Խալաթյան, սոցիոլոգ, «Սոցիոսկոպ» ՀԿ Կարինե Դավթյան, իրավագետ Սաթենիկ Սիմոնյան Մամիկոն Հովսեփյան, իրավապաշտպան Ռաֆայել Իշխանյան, իրավաբան Սեւակ Մամյան Լուսինե Սարգսյան, հոգեբան Ալիսա Քամալյան, հոգեբան Միլենա Աբրահամյան Վահրամ Աղասյան, արվեստագետ Անահիտ Սիմոնյան, հետազոտող (https://medium.com/sev-bibar/%D5%A4%D5%A5%D5%B4-%D5%A5%D5%B6%D6%84-%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A5%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A8-6bc5551f788c)	Չի ընդունվել:	Հարցը կրկնվում է, իսկ հիմնավորումները ներկայացված են նախորդ կետում:
6	Գևորգ Ավագյան 05.02.2019 10:08:34	Այն պարագայում, երբ տնտեսվարող սուբյեկտների իրավագիտության բարձրացման մեջ մեծ ազդեցություն ունեն իրավաբաններն ու հաշվապահները և կառավարությունն անուղղակիորեն վերը նշվածներին ուղղորդում է դեպի ստվերի դաշտ, այդ դեպքում իրավաբաններն ու հաշվապահները կկարողանա՞ն մնացած տնտեսվարող սուբյեկտներին հորդորեն աշխատել ՀՀ օրենսդրության սահմաններում: Այդ կետը վերանայել է պետք: Դեմ եմ:	Ընդունվել է ի գիտություն:	Լրացուցիչ քննարկումների արդյունքում որոշվել է ներկա փուլում ձեռնպահ մնալ մասնագիտացված ծառայությունների, այդ թվում՝ հաշվապահական, խորհրդատվական և իրավաբանական ծառայությունների մատուցումը հարկման ընդհանուր համակարգ տեղափոխելու նախաձեռնությունից։ Նախագծի լրամշակված տարբերակի համաձայն՝ մասնագիտացված ծառայությունների հարկումը կարող է շարունակվել իրականացվել շրջանառության հարկի համակարգում։
7	Yeghishe Suleymanyan 05.02.2019 11:16:29	Եթե նման հիմարությունը անցկացնեք, առաջարկում եմ փասա-փուսա հավաքել և պատրաստվել նախորդների ճակատագրին։ Ստատիստիկական տվյալ ունեք թե ֆրիլանսերները առանց որևէ ներդրման ինչքան գումար են բերում երկիր՞ հետո ծախսում դրանք զանազան ապրանքների ու ծառայությունների վրա երկրի ներսում։ Իսկ էն հիմարը, ով մտածելա, որ ֆրիլանսերը մեկա բերելուա գումար, ասեմ իմացեք, ՉԵՆ բերելու օրենքով, բերելու են հնարավոր բոլոր միջոցներով։	Ընդունվել է ի գիտություն:	Նախագծի վերաբերյալ կոնկրետ առաջարկություններ չեն ներկայացվել։ Միևնույն ժամանակ, եթե դիտարկումը պայմանավորված է մասնագիտացված ծառայությունների հարկման համակարգի փոփոխությամբ, ապա հայտնում ենք, որ լրացուցիչ քննարկումների արդյունքում որոշվել է ներկա փուլում ձեռնպահ մնալ մասնագիտացված ծառայությունների, այդ թվում՝ հաշվապահական, խորհրդատվական և իրավաբանական ծառայությունների մատուցումը հարկման ընդհանուր համակարգ տեղափոխելու նախաձեռնությունից։ Նախագծի լրամշակված տարբերակի համաձայն՝ մասնագիտացված ծառայությունների հարկումը կարող է շարունակվել իրականացվել շրջանառության հարկի համակարգում։
8	Yeghishe Suleymanyan 05.02.2019 11:16:29	Էլ չեմ ասում հարկային համահարթեցման գաղափարը։ Մտածեք ձեր պարգևավճարների հարկման մեխանիզմների մասին նախ և առաջ։ ԱՄՆ հետ համեմատվելուց առաջ նախ նայեք ձեր աշխարհագրական դիրքը, հետո քաղաքական կարգավիճակը և երկրի պոտենցիալը։ ԱՄՆ բնակչության 85 և ավելի տոկոսը բաղկացած ա օտարերկրացիներից, ում համար կարևորագույն նպատակը բարեկեցություննա։ Իսկ հայաստանցիների զգալի մասի խնդիրը նախ անվտանգության ապահովմանն աջակցելը, հետո օրվա հաց։ Եթե կարող եք գուշակեք բարեկեցությունը որերորդ առաջնահերթությունը կարող է լինել	Ընդունվել է ի գիտություն:	Քննարկման ներկայացված նախագծի վերաբերյալ որևէ բովանդակային առաջարկություն չի ներկայացվել։
9	Marine Gasparyan 05.02.2019 13:12:32	Հարգելի պատասխնատուներ, եթե իրապես տնտեսական բարեփոխումների ջատագով եք, սկզբի համար լավ կանեք թողնեք, որ գերփոքր ու փոքր ընկերությունները ՛շնչեն՛։ Արդյունքում 10-ից 9–ը թափ կհավաքեն, աշխատատեղեր կապահովեն ու միջին կամ խոշոր ձեռնարկությունների կվերածվեն։ Ձեր նախագծի շատ կետեր ՛ջուրծեծոցի՛ են հիշեցնում։ Սա նման է մի իրավիճակի, երբ զույգն ուզում է երեխա ունենալ, բայց պլանավորել է երեխային սպանել մինչ ծնվելը կամ լույս աշխարհ գալուն պես, որ "խնդիրներ" չառաջանան։	Ընդունվել է ի գիտություն:	Առհասարակ հասկանալի չէ նախագծի վերաբերյալ նման դիտարկում կատարելը՝ հաշվի առնելով այն, որ նախագծով առաջարկվող փոփոխությունների հիմնական մասն ուղղված է նպաստավոր գործարար միջավայրի ձևավորմանը (հատկապես միկրո և փոքր ձեռնարկատիրության միջավայրի բարելավմանը):
10	Հայաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն 05.02.2019 14:43:22	Ուսումնասիրելով հարկային օրենսդրության մեջ փոփոխություններ և լրացումներ իրականացնելուսույն առաջարկը, մենք հանդես ենք գալիս միասնական առաջարկություններով: Մասնավորապես, շարադրել հետևյալ կերպ: Հոդված 188: 1. ՀՀ-ում չգրանցված (չհաշվառված) բեռնատար ավտոտրանսպորտային միջոցներով ՀՀ ավտոմոբիլային ճանապարհներից օգտվելու համար ճանապարհային հարկը հաշվառվում է. Հայաստանի Հանրապետություն Ճանապարհատրանսպորտային բազմակի մուտքի առավելագույնը 30 օրվա համար ըստ ավտոտրանսպորտային միջոցի թույլատրելի առավելագույն զանգվածի: (Այս փոփոխության նպատակահարմարությունն է շահագրգռել Հայաստանում չգրանցված բեռնատար ավտոտրանսպորտային միջոցներին Հայաստանի տարածքով 2 և/կամ ավելի ուղղությամբ 30 օրվա ընթացքում անցնելն է: Օրինակ, Իրանից՝ Հայաստանի տարանցմամբ դեպի Վրաստան, և Վրաստանից վերադարձ Իրան 30 օրվա ընթացքում առանց լրացուցիչ հարկավճարի, ինչը կհանդիսանա խթանիչ հանգամանք այդ երկրների ավտոփոխադրողներին արագ Հայաստանի տարանցմամբ վերադառնալ իրենց երկիր:) 2. Առաջարկում ենք նաև մինչև 3,5 տ թույլատրելի առավելագույն զանգվածով բեռնատար ավտոտրանսպորտային միջոցներին ճանապարհահարկ չգանձել: 3,5-ից մինչև 44 տ թույլատրելի առավելագույն զանգվածունեցող ավտոտրանսպորտային միջոցներից գանձել ֆիքսված 80 000 ՀՀ դրամ միանվագ գումար: 3. 44 տ ընդհանուր զանգվածի գերազանցման դեպքում (միայնչմասնատվողբեռներիհամար) ներկայացնելպարտադիր պահանջ՝ավտոտրանսպորտայինմիջոցներիհամապատասխան քանակի սռնիներիառկայության, որը կապահովի առավելագույնը մինչև 10 տ ծանրաբեռնվածությունյուրաքանչյուրսռնիիվրա: 4. 44 տ ընդհանուր զանգվածի գերազանցման դեպքումփոխադրումըպետք է իրականացվիՀՀ տրանսպորտինախարարությանհամապատասխանտեսչությանթույլտվությամբ՝միայնհամապատասխանքանակիսռնիներիառկայությամբ, իսկճանապարհահարկըպիտիգանձվիփոխադրվողբեռիմինչևբեռնաթափմանվայր՝կիլոմետրաժիտարածությանհաշվարկով՝ 1 կմմինչև 50 ցենտ (0,50 ԱՄՆ դոլար) գանձմամբ, որը ավելանալու է կետ 2 նշված 80 000 դրամին: Բեռնաթափումից հետո դատարկ մեքենայի շարժը, անկախ նրա ֆիզիկական քաշի, լրացուցիչ հարկման ենթակա չէ: Խնդրում ենք, հաշվի առե՛ք, որ 44 տ ավել զանգվածով փոխադրումը ՀՀ-ում դիտվում է ծանրաքաշ և պարտադիր ենթակա է ոստիկանական ուղեկցման, ինչը նույնպես վճարովի ծառայություն է, և այն էլ զգալի: 5. Ճանապարհահարկի գանձումը տրանսպորտայիմ միջոցի տեխնիկական անձնագրում նշված բեռնատարողությունից անընդունելի է և անթույլատրելի: Նման նախադեպը չկա ո՛չ տարածաշրջանի, ո՛չ ԵԱՏՄ և ո՛չ էլ Եվրոպական Միության երկրներում: Հոդված 189: Սույն հոդվածում նշված հարկատեսակը ըստ էության նորույթ է հանդիսանում մեր հարկային օրենսդրությունում, կապված բեռնատար ավտոտրանսպորտային միջոցների հետ: Ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհներից օգտվելու ճանապարհահարկը պետք է կապել ուղղակիորեն նրա կողմից կատարված երթուղու կիլոմետրաժի հետ, և վճարումը գանձել փաստացի անցած տարածությունից ըստ կիլոմետրերի, օրինակ, կիրառել այնպիսի համակարգ, ինչպիսին է «Платон»-ը Ռուսաստանի Դաշնությունում, գանձելով 10 դրամ յուրաքանչյուր կմ համար: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՀՀ-ում նմանատիպ համակարգ դեռևս չկա, անհրաժեշտ է հետաձգել սույն հոդվածի կիրառումը մինչև համակարգի ստեղծումը: Այն հնարավոր է ստեղծել 6-ից 12 ամսվա ընթացքում: Հնարավոր տարբերակ կարող է լինել նաև նախկինում գոյություն ունեցող վճարուման կարգը, ըստ որի այն է աշխատող ավտոտրանսպորտային միջոցի համար սահմանվում էր յուրաքանչյուր ամսվա վճար: Չէ՞ որ ավտոձեռնարկությունների ավտոմեքենաների մոտ 20% միշտ կանգնած է կամ պլանային, կամ վթարային վերանորոգման: Ինչ վերաբերվում է ծանրաքաշ ավտոտրանսպորտային միջոցներին, ապա նրանք հաճախ օգտագործվում են տարին 2-3 անգամ: Հետևաբար, հավասար դրույքաչափերով ճանապարհահարկի ամբողջ տարվա համար գանձումը անկախ նրանից, թե ով որքան է օգտվում հանրային օգտագործման պետական ճանապարհներից ոչ միայն ազնիվ չէ, այլև շուկայական հարաբերություններում անհավասար մրցակցային պայմաններ կառաջացնի: Հայաստանի արդյունաբերղների և գործարարների միության նախագահ Արսեն Ղազարյան Հայաստանի Ավտոմոբիլային Ֆեդերացիայի նախագահ Գագիկ Աղաջանյան Հայաստանի միջազգային փոխադրողների միության նախագահ Հերբերտ Համբարձումյան	Չի ընդունվել:	Նախագծի քննարկումների փուլում նպատակահարմար է համարվել այս փուլում թեթևացնել Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառված բեռնատար ավտոմեքենաների մասով սահմանված ճանապարհային հարկի բեռը (նախագծով առաջարկվում է այս դեպքում ընդհանրապես հանել ճանապարհային հարկը)։
11	Հրաչյա Եղիազարյան 05.02.2019 16:08:22	Առաջարկում եմ սահմանել խառը ռեժիմի հարկում շրջանառության հարկով աշխատող հարկատուների համար։ Այսինքն թույլ տալ նման հարկատուներին ապրանքների մատակարարում իրականացնել նաև ԱԱՀ-ով։ Այս դեպքում առաջարկում եմ հարկատուի շրջանառության հաշվառումը իրականացնել ԱԱՀ-ով մատակարարված ապրանքների արժեքի ներառմամբ առանց ԱԱՀ-ի, իսկ ԱԱՀ-ի վճարումը իրականացնել հարկատուի կողմից հատուկ լրացված հաշվարկով։ Այլ հարկատեսակների մասով պետք է պահպանել շրջանառության հարկով սահմանված իրավակարգավորումները։ Առաջարկի ընդունումը թույլ կտա շրջանառության հարկով հարկվող հարկատուներին իրականացնել մատակարարումներ նաև ԱԱՀ-ով աշխատող տնտեսվարողներին։ Ներկայումս ԱԱՀ-ով աշխատող տնտեսվարողները հաճախ խուսափում են ապրանքներ գնել շրջանառության հարկով հարկվող հարկատուներից քանի որ ապրանքի արժեքի մեջ ԱԱՀ-ն առանձնացված չէ և չկա հնարարվորություն այդ գումարները դեբետագրելու։	Չի ընդունվել:	Գործող օրենսդրությամբ սահմանված են կամավոր հիմունքներով ԱԱՀ վճարող համարվելու ընթացակարգեր, հետևաբար հարկ վճարողները ցանկության դեպքում կարող են օգտվել այդ հնարավորությունից: Ինչ վերաբերում է առաջարկվող համակարգին, ապա հայտնում ենք, որ մեր ունեցած տեղեկատվության համաձայն՝ նման միջազգային փորձ գոյություն չունի։ Բացի այդ, այն ենթադրում է բարդ հարկային վարչարարություն ու հարկումից խուսափելու լայն հնարավորություններ։
12	Հրաչյա Եղիազարյան 05.02.2019 16:20:13	առաջարկում եմ այսքան մեծածավալ փոփոխություններ և լրացումներ անելու փոխարեն օրենսգիրքն ընդունել նոր ամբողջական խմբագրությամբ։	Չի ընդունվել:	Նոր հարկային օրենսգիրք մշակելու առաջարկությունը բավարար չափով հիմնավորված չէ: Մասնավորապես, ներկայացված չեն այն խնդիրները, որոնք հնարավոր չէ լուծել գործող հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և (կամ) լրացումներ կատարելու միջոցով: Բացի այդ, կիրառությունից ընդամենը մեկ տարի հետո նոր հարկային օրենսգրքի մասին խոսելը լավ ազդակ չի լինի տնտեսավարող սուբյեկտներին ու պոտենցիալ ներդրողներին, քանի որ վերջիններիս համար խիստ կարևոր է կայուն և կանխատեսելի հարկային միջավայրի ձևավորումը:
13	Հայաստանի պետհիմնարկների, ՏԻՄ-երի աշխատողների ճյուղային հանրապետական արհմիություն 06.02.2019 12:38:55	Հայտնի է, որ ֆիզիկական անձիք, ինչպես նաև շրջանառության հարկով հարկվող տնտեսվարողները բանկային ավանդներից առաջած եկամուտներից վճարում են 10% եկամտային հարկ։ Միայն շահութահարկով հարկվող տնտեսվարողներն են բանկային ավանդներից ստացած եկամուտներից վճարում 20% շահութահարկ, արհմիությունները դասվում են այդ կազմակերպությունների շարքին։ Քանի որ արհմիությունների հիմնական եկամուտները գոյանում են աշխատողների անդամավճարներից, առաջարկում ենք արհմիությունների բանկային տոկոսներից առաջացող եկամուտները հարկել 10% չափով։ Գործող արհմիություններից շատ քչերը ունեն կուտակած միջոցներ և նման փոփոխությունից պետական բյուջեն մեծ վնաս չի կրի, փոխարենը գործող արհմիությունների համար հնարավորություն կստեղծի պահել լրացուցիչ արհեստավարժ աշխատողներ, ինչը աշխատողների շահերը ավելի արդյունավետ ներկայացնելու և պաշտպանելու հնարավորություն կստեղծի, կշահի նաև պետությունը։ Առաջարկում են հարկային օրենսգրքով արհմիությունները խթանող որևէ գործիք սահմանել, օրինակ՝ արհմիութենական անդամավճարի նվազեցում հարկվող եկամտից։	Չի ընդունվել:	Առաջարկությունը հակադրվում է հարկման արդարության և հավասարության սկզբունքներին, քանի որ դրա ընդունման դեպքում կստացվի այնպես, որ արհմիությունների տոկոսային եկամուտները կհարկվեն շահութահարկի նվազեցված դրույքաչափով, իսկ այլ ոչ առևտրային կազմակերպությունների եկամուտները կհարկվեն ընդհանուր սահմանված կարգով, ինչն ընդունելի չէ: Ինչ վերաբերում է անդամավճարները արհմիությունների համար շահութահարկով հարկման բազայի որոշման նպատակով եկամուտ չհամարելուն, ապա հայտնում ենք, որ գործող հարկային օրենսդրությամբ արդեն իսկ նման հնարավորություն սահմանված է: Մասնավորապես, ՀՀ հարկային օրենսգրքի 108-րդ հոդվածի 1-ին մասի 11-իդ կետի համաձայն՝ շահութահարկով հարկման բազայի որոշման նպատակով շահութահարկ վճարողների համար եկամուտ չեն համարվում ոչ առևտրային կազմակերպությունների անհատույց ստացած ակտիվները (այդ թվում` անդամավճարները), աշխատանքները և ծառայությունները:
14	Հայաստանի պետհիմնարկների, ՏԻՄ-երի աշխատողների ճյուղային հանրապետական արհմիություն 06.02.2019 12:38:55	Եկամտային հարկի համահարթեցման հետ կապված առաջարկվում է հնարավորինս արագ ընդունել կենսաապահովման նվազագույն զումբյուղի չափը և դրան համապատասխան հարկային օրենսգրքով սահմանել չհարկվող եկամտի չափը։ Առաջարկում են ռեալ պրոգրեսիվ հարկ սահմանել, փոխելով տարբեր չափով հարկվող եկամուտների սանդղակը՝ սահմանելով եկամուտների ավելի փոքր ինտերվալներ։	Չի ընդունվել:	Եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման քննարկումների ընթացքում քննարկվել են դրույքաչափերի վերանայման մեկ տասնյակից ավել սցենարներ: Ընդ որում, ցանկացած տարբերակ ուներ իր դրական և բացասական կողմերը: Գործնականում հնարավոր չէր ընտրել եկամտային հարկի դրույքաչափերի այնպիսի տարբերակ, որը կլուծի առկա բոլոր խնդիրները՝ կապված հասարակության տարբեր խմբերի եկամուտներն արդյունավետ ձևով վերաբաշխելու, ստվերային աշխատավարձերը հարկման դաշտ տեղափոխելու կամ տնտեսության իրական հատվածի և հատկապես արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ: Այս առումով, նախքան եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայումը անհրաժեշտ է հստակեցնել այն խնդիրները, որոնք ակնկալվում էր լուծել եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման միջոցով: Այս կապակցությամբ, հայտնում ենք, որ գերակայությունը տրվել է արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ կապված խնդիրների լուծմանը, քանի որ հասարակության տարբեր սոցիալական խմբերի միջև եկամուտների իրական վերաբաշխում ապահովող սցենարները ենթադրում են չհարկվող շեմի կիրառություն, ինչը խիստ ռիսկային է հարկային եկամուտների մեծ կորուստներ առաջացնելու առումով: Միևնույն ժամանակ, գտնում ենք, որ արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու միջոցով հնարավոր կլինի բարելավել երկրում սոցիալ-տնտեսական ընդհանուր իրավիճակը՝ դրանով իսկ նպաստելով ցածր եկամտային խմբերում գտնվող անձանց եկամուտների ավելացմանը:
15	Հայաստանի պետհիմնարկների, ՏԻՄ-երի աշխատողների ճյուղային հանրապետական արհմիություն 06.02.2019 12:38:55	Վերացնել սոցիալական անարդար մոտեցումները վարձու աշխատողների և միկրոբիզնեսի նկատմամբ։ Եկամուտ ստացող բոլոր քաղաքացիները պետք է հարկվեն, մանավանդ իրավաբանական անձիք։	Չի ընդունվել:	Միկրոձեռնարկատիրության սուբյեկտներին հիմնական հարկերից ազատման արտոնության վերաբերյալ, պետք է նկատել, որ խոսքն այստեղ այն հարկ վճարողների մասին է, որոնք ֆիսկալ տեսանկյունից հարկային եկամուտներ գեներացնելու մեծ ներուժ չունեն և որոնց նկատմամբ հարկային վարչարարության իրականացումը գործնականում պետությունից պահանջում է ավելի շատ ծախսեր, քան նրանցից ակնկալվող հարկային եկամուտները կարող են լինել: Հետևաբար, քաղաքականության այս ուղղությունը հիմնավորվում է ոչ միայն միկրոձեռնարկատիրության սուբյեկտների համար նպաստավոր ձեռնարկատիրական միջավայր ձևավորելու և նրանց համար զարգացման հնարավորություններ ստեղծելու, այլ նաև ծախսեր/օգուտներ վերլուծության տեսանկյունից: Ինչ վերաբերում է աշխատավարձի և ձեռնարկատիրական եկամուտների համար կիրառվող հարկման դրույքաչափերի հարաբերակցությանը, ապա հայտնում ենք, որ ամբողջ աշխարհում աշխատավարձի հարկման արդյունավետ դրույքաչափերը գերազանցում են ձեռնարկատիրական եկամուտների հարկման արդյունավետ դրույքաչափերին, և այս առումով, մեր երկրում որևէ առանձնահատուկ իրավիճակ չկա: Ընդ որում, նշվածը բոլորովին չի նշանակում, որ առաջիկա տարիներին աշխատավարձից վճարվող հարկերի վերանայում չի իրականացվելու, քանի որ հենց նախագծով ամրագրված է, որ մինչև 2023 թվականը եկամտային հարկի դրույքաչափը շարունակաբար նվազելու է՝ հասնելով 20 տոկոսի, ինչը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ մեր երկրում որակյալ և արտադրողական աշխատանքի խրախուսման քաղաքականություն, որի արդյունքում ակնկալվում է ունենալ արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի զարգացում և կայուն տնտեսական աճ:
16	Լաուրա Դեմիրչյան 06.02.2019 13:27:01	«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծով առաջարկվող եկամտային հարկի համահարթեցումը կհանգեցնի աշխատողների շրջանում եկամուտների տարբերության ավելացմանը։ Հայաստանի Հանրապետությունում աշխատողների մոտ 65%-ը ստանում է մինչև 150000 դրամ աշխատավարձ, հետևաբար եկամտային հարկի համահարթեցման արդյունքում և որոշ ապրանքատեսակների ակցիզային հարկի ավելացմամբ վերջիններիս եկամուտները կնվազեն։ Նշված փոփոխությունը ոչ միայն չի նպաստի աղքատության մակարդակի կրճատմանը, այլև կավելացնի սոցիալապես անապահով աշխատողների թիվը։ Հարկ եմ համարում նշել, որ Հայաստանի Հանրապետությունում կան նաև աշխատող աղքատներ, որոնք համալրում են մինչև 150000 դրամ աշխատավարձ ստացողների թիվը։ Աշխատողն ունենալով աշխատանք չի կարողանում հոգալ իր և իր ընտանիքի նվազագույն պահանջմունքները։ Հետևաբար, չի բացառվում, որ վերջիններս ստիպված կհամալրեն արտագաղթողների շարքերը։ Իսկ այն աշխատողները, որոնք ստանում են 2 մլն դրամը գերազանցող աշխատավարձ կունենան աշխատավարձի ավելացում։ Այսինքն, պետությունը հոգ է տանում միայն բարձր եկամուտ ունեցող աշխատողների մասին։ Մինչդեռ, ՀՀ Սահմանադրության համաձայն Հայաստանի Հանրապետությունը հռչակվելով սոցիալական պետություն իր վրա պարտավորություն է վերցրել պայմաններ ստեղծել քաղաքացիների բավարար կենսամակարդակի ապահովման և կենսապայմանների բարելավման համար։	Չի ընդունվել:	Եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման քննարկումների ընթացքում քննարկվել են դրույքաչափերի վերանայման մեկ տասնյակից ավել սցենարներ: Ընդ որում, ցանկացած տարբերակ ուներ իր դրական և բացասական կողմերը: Գործնականում հնարավոր չէր ընտրել եկամտային հարկի դրույքաչափերի այնպիսի տարբերակ, որը կլուծի առկա բոլոր խնդիրները՝ կապված հասարակության տարբեր խմբերի եկամուտներն արդյունավետ ձևով վերաբաշխելու, ստվերային աշխատավարձերը հարկման դաշտ տեղափոխելու կամ տնտեսության իրական հատվածի և հատկապես արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ: Այս առումով, նախքան եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայումը անհրաժեշտ է հստակեցնել այն խնդիրները, որոնք ակնկալվում էր լուծել եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման միջոցով: Այս կապակցությամբ, հայտնում ենք, որ գերակայությունը տրվել է արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ կապված խնդիրների լուծմանը, քանի որ հասարակության տարբեր սոցիալական խմբերի միջև եկամուտների իրական վերաբաշխում ապահովող սցենարները ենթադրում են չհարկվող շեմի կիրառություն, ինչը խիստ ռիսկային է հարկային եկամուտների մեծ կորուստներ առաջացնելու առումով: Միևնույն ժամանակ, գտնում ենք, որ արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու միջոցով հնարավոր կլինի բարելավել երկրում սոցիալ-տնտեսական ընդհանուր իրավիճակը՝ դրանով իսկ նպաստելով ցածր եկամտային խմբերում գտնվող անձանց եկամուտների ավելացմանը:
17	Հայաստանի Առողջ. աշխ. արհ. կազմ.ՃՀՄ 06.02.2019 15:14:17	<<Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին>> ՀՀ օրենքում առաջարկում ենք՝ Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 14 կետը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ. << Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գրանցված և հարկային մարմիններում հաշվառված ոչ առևտրային կազմակերպությունների միջոցներից կանոնադրական գործունեության շրջանակներում ֆիզիկական անձանց դրամական ձևով ցույց տրվող օգնության գումարները:	Չի ընդունվել:	Նախ, հայտնում ենք, որ ներկայացված չեն առաջարկության հիմնավորումները։ Այս առումով, հասկանալի չեն առաջարկության նպատակադրումները, հետևաբար՝ առաջարկության ընդունման նպատակահարմարության հարցը կարող է քննարկվել համապատասխան հիմնավորումների առկայության պարագայում: Միաժամանակ, հայտնում ենք, որ խնդրո առարկա դրույթը նման ձևակերպմամբ սահմանված էր մինչև 2018 թվականի հունվարի 1-ը գործող <Եկամտային հարկի մասին> ՀՀ օրենքով, որը ՀՀ հարկային օրենսգրքով փոփոխվել է հաշվի առնելով, որ գործնականում այն չէր ծառայում իր նպատակին:
18	Հայկ Հարությունյան 06.02.2019 15:37:17	Առաջարկում եմ հարկային օրենսգրքի մեջ գյուղատնտեսական արտադրանք արտադրողների համար ցրտահարությունից, կարկուտից տուժած տնտեսություններին, որպես փոխհատուցում, պետության կողմից տրված գումարները ազատել շահութահարկի վճարման պարտավորությունից: Ստացվում է, որ գյուղացիական տնտեսություններին վնասի հետևանքով չստացված բերքի համար պետության կողմից տրվում է փոխհատուցում, որն ուղղվում է գյուղատնտեսական նպատակով ծախսերը հոգալու համար (ոռոգման ջրի վճար, բուժանյութերի ձեռքբերում և այլն) և այն համարվում է հարկման ենթակա եկամուտ: Մյուս դեպքում, եթե տնտեսությունը վնաս չկրեր, իր սեփական բերքից ստացված եկամտից հարկ վճարելու պարտավորություն չէր առաջանա՝ համաձայն հարկային օրենսգրքի 126 հոդվածի: Սա գյուղատնտեսական արտադրությամբ զբաղվող տնտեսությունների համար ստեղծում է լրացուցիչ հարկային բեռ:	Չի ընդունվել:	Հարցի էությունը կայանում է նրանում, որ թեև գյուղատնտեսական ապրանքների իրացումից ստացվող եկամուտները շահութահարկով հարկման ենթակա չեն, այդուհանդերձ գյուղատնտեսական գործունեությամբ զբաղվողների մոտ այլ եկամուտները ենթակա են շահութահարկով հարկման ՀՀ հարկային օրենսգրքով սահմանված կարգով։ Այս առումով, գտնում ենք, որ ներկայացված առաջարկությունը բավարար չափով հիմնավորված չէ, հետևաբար ընդունելի չէ։ Բացի այդ, նոր հարկային արտոնությունների տրամադրումը չի բխում ներկա փուլում իրականացվող հարկային քաղաքականության գերակայություններից։
19	Հայկ Հարությունյան 06.02.2019 15:37:17	Առաջարկում եմ ավելացված արժեքի հարկի 59 հոդվածի 2-րդ մասի վերջում նշված հետևյալ դրույթը՝ գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրությամբ զբաղվողների համար այլ գործունեություն իրականացնելու դեպքում ԱԱՀ վճարող համարվելու վերաբերյալ, վերանայել: Այն հնարավորություն չի տալիս գյուղմթերք արտադրողին, հատկապես բերքահավաքի ընթացքում, ավելի ճկուն որոշումներ կայացնել՝ արտադրված գյուղմթերքը իր սեփական միջոցներով վերամշակելու կամ այն ինչ որ ձևով չկորցնելու, չթափելու համար, քանի որ այդ դեպքում, երբ նա որոշում է չվաճառված մասը վերամշակել և նոր վաճառել, այդքանի չափով դառնում է ավելացված արժեքի հարկ վճարող, որի հետևանքով վերամշակված մթերքի ձևավորված գինը անհամեմատ ավելի բարձր է ստացվում և դժվար է լինում (շատ դեպքերում՝ անիմաստ) այդ գնով դրա հետագա իրացումը: Համեմատության համար նշեմ, որ նմանատիպ գործունեություն իրականացնող վերամշակող ընկերությունները աշխատում են շրջանառության հարկի դաշտում և իրենց արտադրանքի իրացման համար վճարում են 3.5 % հարկ: Գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրությամբ զբաղվողներին այլ գործունեություն իրականացնելու դեպքում առաջարկում եմ այլ գործունեության իրացման շրջանառությունը ևս ներառել օրենսգրքի 59-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1, 2 և 3-րդ մասով ԱԱՀ վճարող համարվելու վերաբերյալ սահմանված դեպքերին և ժամկետներին, սակայն հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ եթե այլ գործունեությունից ստացված եկամուտը գերազանցում է հարկային տարվա ընթացքում գյուղմթերքի իրացման շրջանառության տասը տոկոսը, գերազանցող մասով կրում է ԱԱՀ վճարելու պարտավորություն:	Չի ընդունվել:	Գյուղատնտեսական արտադրանք արտադրողների մասով ԱԱՀ վճարող համարվելու համար սահմանված են արտոնյալ կարգավորումներ: Այս առումով, հայտնում ենք, որ առաջարկության ընդունումը խնդրահարույց է հարկերի վճարումից խուսափելու ռիսկերը կառավարելու, ինչպես նաև վարչարարական խնդիրներ առաջացնելու առումով: Նշյալը հիմանվորվում է այն հանգամանքով, որ հակառակ պարագայում յուրաքանչյուր տնտեսավարող սուբյեկտ կարող է իր հիմնական գործունեությանը զուգահեռ իրականացնել փոքր ծավալներով գյուղատնտեսական արտադրանքի գործունեույթւոն և օգտվել արտոնյալ պայմաններից:
20	Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիա 06.02.2019 18:34:58	«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծով առաջարկվում է 2019թ. սեպտեմբերի 1-ից անցում կատարել եկամտային հարկի միասնական դրույքաչափի։ Նշված փոփոխությամբ այն աշխատողները, որոնք ստանում են 2 մլն դրամը գերազանցող աշխատավարձ կունենան 13% աշխատավարձի ավելացում, իսկ մինչև 150000 դրամ աշխատավարձ ստացող աշխատողների եկամուտներում, որոնք կազմում են վարձու աշխատողների շուրջ 65%, ավելացում չի լինի։ Միաժամանակ, եկամտային հարկի համահարթեցման հետ առաջարկվող որոշ ապրանքատեսակների ակցիզային հարկի ավելացումը կհանգեցնի վերջիններիս աշխատավարձի գնողունակության նվազեցմանը։ Ստացվում է, որ պետությունը վերապահությունը տալիս է միայն բարձր աշխատավարձ ստացողներին։ Մինչդեռ, Հայաստանի Հանրապետությունը որպես սոցիալական պետություն պետք է պայմաններ ստեղծի բոլոր քաղաքացիների բավարար կենսամակարդակի ապահովման և կենսապայմանների բարելավման համար։ Գտնում ենք, որ նշված փոփոխությունը չի նպաստի աղքատության մակարդակի կրճատմանը, ինչպես նշված է նախագծին կից հիմնավորման մեջ, այլ ընդկակառակը, կավելացնի սոցիալապես անապահով աշխատողների թիվը, քանի որ այսօր hանրապետությունում կան նաև աշխատող աղքատներ, ի դեպ նրանց եկամուտները չեն գերազանցում 150000 դրամը։ Աշխատողն, անգամ աշխատանք ունենալու դեպքում չի կարողանում հոգալ իր և ընտանիքի նվազագույն պահանջմունքները, քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունում բացակայում են նվազագույն աշխատավարձի սահմանման մեխանիզմները։ Նվազագույն աշխատավարձի չափը հանրապետությունում վերջին անգամ վերանայվել է 2015թ․ Մինչդեռ, Հայաստանի Հանրապետությունը, 2004 թվականին վավերացնելով Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության «Նվազագույն աշխատավարձի սահմանման մասին» թիվ 131 Կոնվենցիան, իր վրա պարտավորություն է վերցրել ներդնել նվազագույն աշխատավարձի սահմանման համակարգ և ժամանակ առ ժամանակ վերանայել այն: Նույն կոնվենցիայի համաձայն նվազագույն աշխատավարձ սահմանելիս առաջին հերթին պետք է հաշվի առնել աշխատողների և նրանց ընտանիքների պահանջմունքները, այնուհետև տնտեսական գործոնները։ Հայաստանի Հանրապետությունում չի կիրառվում նաև 2004 թվականին ընդունված «Կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի և կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի մասին» ՀՀ օրենքը, որի համաձայն կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի և կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի սահմանումը նպատակ ունի գնահատել Հայաստանի Հանրապետության բնակչության կենսամակարդակը։ Նույն օրենքի համաձայն Հայաստանի Հանրապետության սոցիալ-ժողովրդագրական խմբերի և բնակչության մեկ շնչի հաշվով կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի կազմը և կառուցվածքը, սկսած 2004թ.-ից պետք է հաշվարկվեր ոչ պակաս, քան երեք տարին մեկ անգամ` ՀՀ կառավարության սահմանած կարգով մշակվող և նրա կողմից հաստատած մեթոդական հանձնարարականների հիման վրա։ Կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի մեծությունը պետք է հիմք հանդիսանա նվազագույն աշխատավարձի, կենսաթոշակների, կրթաթոշակների, ինչպես նաև նպաստների և սոցիալական այլ վճարների չափերի սահմանման համար, իսկ նրանց մեծության միջև համամասնությունները յուրաքանչյուր տարի պետք է արտացոլվեն Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի մասին ՀՀ օրենքում։ Հաշվի առնելով վերոնշվածը, առաջարկվում է մինչև եկամտային հարկի դրույքաչափերի փոփոխումը՝ պաշտոնապես սահմանել Կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի կազմն ու կառուցվածքը, ներդնել նվազագույն աշխատավարձի սահմանման համակարգ ԱՄԿ 131 կոնվենցիայի դրույթների համապատասխան, այնուհետև, ՀՀ հարկային օրենսգրքի 147-րդ հովածի 1-ին մասում նվազեցվող եկամուտների ցանկում ավելացնել «նվազագույն աշխատավարձ» բառերը։	Չի տնդունվել:	Եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման քննարկումների ընթացքում քննարկվել են դրույքաչափերի վերանայման մեկ տասնյակից ավել սցենարներ: Ընդ որում, ցանկացած տարբերակ ուներ իր դրական և բացասական կողմերը: Գործնականում հնարավոր չէր ընտրել եկամտային հարկի դրույքաչափերի այնպիսի տարբերակ, որը կլուծի առկա բոլոր խնդիրները՝ կապված հասարակության տարբեր խմբերի եկամուտներն արդյունավետ ձևով վերաբաշխելու, ստվերային աշխատավարձերը հարկման դաշտ տեղափոխելու կամ տնտեսության իրական հատվածի և հատկապես արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ: Այս առումով, նախքան եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայումը անհրաժեշտ է հստակեցնել այն խնդիրները, որոնք ակնկալվում էր լուծել եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման միջոցով: Այս կապակցությամբ, հայտնում ենք, որ գերակայությունը տրվել է արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ կապված խնդիրների լուծմանը, քանի որ հասարակության տարբեր սոցիալական խմբերի միջև եկամուտների իրական վերաբաշխում ապահովող սցենարները ենթադրում են չհարկվող շեմի կիրառություն, ինչը խիստ ռիսկային է հարկային եկամուտների մեծ կորուստներ առաջացնելու առումով: Միևնույն ժամանակ, գտնում ենք, որ արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու միջոցով հնարավոր կլինի բարելավել երկրում սոցիալ-տնտեսական ընդհանուր իրավիճակը՝ դրանով իսկ նպաստելով ցածր եկամտային խմբերում գտնվող անձանց եկամուտների ավելացմանը:
21	Մարիամ Ղազարյան 07.02.2019 12:57:10	Առաջարկում եմ եկամտային հարկում սահմանել փոխադրման ծառայությունների (ֆրախտի) դիմաց ստացված եկամուտների համար 5 տոկոս դրույքաչափ՝ այնպես, ինչպես սահմանված էր նախկինում Եկամտային հարկի մասին ՀՀ օրենքում: Հակառակ դեպքում օրենքը հարկային գործակալի համար չի ստեղծի հավասար պայմաններ արտասահմանյան իրավաբանական (ՍՊԸ, ՓԲԸ, ԲԲԸ) և ֆիզիկական (Անհատ Ձեռնարկատեր) անձանց հետ աշխատելու համար, քանի որ ֆրախտի դեպքում շահութահարկի համար սահմանված դրույքաչափը 5% է, իսկ ՀՀ Հարկային օրենսգրքում եկամտային հարկի դրույքաչափերի մեջ ֆրախտի համար որևէ առանձնացված դրույթ չկա, և գործարքը հարկման ենթակա կլինի սանդղակով, ի տարբերություն մինչև ՀՀ Հարկային օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելը գործող եկամտային հարկի մասին ՀՀ օրենքի, որտեղ փոխադրման (ֆրախտի) համար սահմանված էր 5% դրույքաչափ: Այլ հավասար պայմաններում նմանատիպ գործարքը հարկվում էր 5% դրույքաչափով և՛ ֆիզիկական և՛ իրավաբանական անձանց համար՝ համապատասխանաբար եկամտային հարկով և շահութահարկով: Բացի այդ իրավաբանական անձանց իրականացրած ֆրախտի դեպքում հարկվում է այն գումարի չափով, որը համարվում է Հայաստանյան աղբյուրներից ստացված՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ոչ ռեզիդենտի իրականացրած ձեռնարկատիրական գործունեությունից (արտադրանքի, ապրանքների իրացումից և ծառայությունների մատուցումից) ստացման ենթակա եկամուտները, իսկ Անհատ ձեռնարկատերերի կողմից իրականացրած ֆրախտի դեպքում սանդղակով հարկվելու է ԱՁ-ին տրամադրված ամբողջ գումարը: Նաև առաջարկում եմ արտասահմանյան երկրներում ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող ֆիզիկական անձանց համար թարգմանաբար անհատ ձեռնարկատիրոջից բառարանային իմաստով տարբերվող, սակայն բովանդակությամբ նույնացված՝ իրենց երկրի հարկային տեսչությունում գրանցված, ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող, ՀՎՀՀ ունեցող ֆիզիկական անձանց դիտարկել որպես մեր օրենդրությամբ սահմանված Անհատ Ձեռնարկատիրոջը համահավասար՝ Եկամտային հարկի առումով:	Չի ընդունվել:	Ֆիզիկական անձանց կողմից մատուցվող փոխադրման ծառայությունների (ֆրախտի) մասով եկամտային հարկի դրույքաչափերը ընդհանուր սահմանված կարգով հաշվարկելու մետեցումը պայմանավորված է ֆիզիկական անձանց որպես ձեռնարկատիրության սուբյեկտ գրանցվելու և որպես ձեռնարկատիրության սուբյեկտ հանդես գալու համար շարժառիթներ ձևավորելու նպատակադրմամբ: Ինչ վերաբերում է օտարերկրյա պետություններում որպես անհատ ձեռնարկատեր հաշվառված ֆիզիկական անձանց որպես ՀՀ օրենդրությամբ սահմանված անհատ ձեռնարկատեր ընդունելուն, ապա հայտնում ենք, որ օտարերկրյա պետություններում որպես ձեռնարկատիրության սուբյեկտ գրանցված անձանց որպես այդպիսին հանդես գալու համար ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանափակումներ չկան:
22	Հայաստանի մշակույթի աշխատողների Ճյուղային հանրապետական արհմիություն 07.02.2019 13:36:13	Դեմ ենք եկամտահարկի համահարթեցման սկզբունքին: Սոցիալական պետությունը պարտավոր է առաջին հերթին պաշտպանել ցածր վարձատրվողներին, որոնք, ըստ էության, աշխատող աղքատներ են: Մինչդեռ նախագծով բարելավվում է բարձր եկամուտներ ունեցողների վիճակը: Սա անարդար է և անհասկանալի՝ հատկապես պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների աստղաբաշխական պարգևատրումների ֆոնի վրա: Առաջարկում ենք վերանայել հարկային օրենսգրքի 150-րդ հոդվածը /նվազեցնել մինչև 150 000 դրամ ստացողների հարկի դրույքաչափը/՝ խուսափելու համար սոցիալական շերտերի հետագա բևեռացումից:	Չի ընդունվել:	Եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման քննարկումների ընթացքում քննարկվել են դրույքաչափերի վերանայման մեկ տասնյակից ավել սցենարներ: Ընդ որում, ցանկացած տարբերակ ուներ իր դրական և բացասական կողմերը: Գործնականում հնարավոր չէր ընտրել եկամտային հարկի դրույքաչափերի այնպիսի տարբերակ, որը կլուծի առկա բոլոր խնդիրները՝ կապված հասարակության տարբեր խմբերի եկամուտներն արդյունավետ ձևով վերաբաշխելու, ստվերային աշխատավարձերը հարկման դաշտ տեղափոխելու կամ տնտեսության իրական հատվածի և հատկապես արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ: Այս առումով, նախքան եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայումը անհրաժեշտ է հստակեցնել այն խնդիրները, որոնք ակնկալվում էր լուծել եկամտային հարկի դրույքաչափերի վերանայման միջոցով: Այս կապակցությամբ, հայտնում ենք, որ գերակայությունը տրվել է արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու հետ կապված խնդիրների լուծմանը, քանի որ հասարակության տարբեր սոցիալական խմբերի միջև եկամուտների իրական վերաբաշխում ապահովող սցենարները ենթադրում են չհարկվող շեմի կիրառություն, ինչը խիստ ռիսկային է հարկային եկամուտների մեծ կորուստներ առաջացնելու առումով: Միևնույն ժամանակ, գտնում ենք, որ արտահանմանը կողմնորոշված ճյուղերի մրցունակությունը բարձրացնելու ու տնտեսական աճի կայուն նախադրյալներ ձևավորելու միջոցով հնարավոր կլինի բարելավել երկրում սոցիալ-տնտեսական ընդհանուր իրավիճակը՝ դրանով իսկ նպաստելով ցածր եկամտային խմբերում գտնվող անձանց եկամուտների ավելացմանը:
23	"ԸԴՎԱՅԶ բիզնես և իրավաբանական խորհրդատվություն" ՍՊԸ 07.02.2019 18:55:14	Նախևառաջ անհրաժեշտ ենք համարում ողջունել Նախագծով շրջանառության հարկի շեմի վերականգնումը 115 միլիոն դրամի մակարդակում, քանի որ նման մոտեցումը ուղղակիորեն բխում է «Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության պետական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի պահանջներից, ըստ որոնց ՓՄՁ-ի պետական աջակցության հիմնական ուղղություններից է բարենպաստ հարկային քաղաքականության իրականացումը: Հաշվի առնելով, որ նույն օրենքի մինչև 100 մլն դրամ հասույթ ունեցող ձեռնարկություններն որպես կանոն համարվում են գերփոքր, ուստի շրջանառության հարկի շեմի իջեցումը կհակասեր նման ձեռնարկությունների հանդեպ է բարենպաստ հարկային քաղաքականություն իրականացնելու համապատասխան պահանջին: Այն նաև խնդրահարույց կլիներ ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի (ՀԸԳՀ) 57-րդ և 58-րդ հոդվածներից բխող՝ հատկապես գերփոքր ձեռնարկություններին ԵՄ Փորք Բիզնեսի Ակտի պահանջներին համահունչ աջակցելու պարտավորության տեսանկյունից: Նմանապես ողջունելի է Նախագծի 33-րդ հոդվածով նախատեսվող այն փոփոխությունը, որի ուժով արտոնագրային հարկ վճարողներին, ինչպես նաև ակցիզային հարկ վճարողներին հնարավորություն է ընձեռնվում գործել շրջանառության հարկի ռեժիմով, հաշվի առնելով, որ համապատասխան անձանց շրջանակներում զգալի է գերփոքր ձեռնարկությունների թիվը (այդ թվում տնտեսության կայուն աճի համար կարևոր այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսին է, օրինակ, գինեգործությունը): Միաժամանակ առավել քան խնդրահարույց է Նախագծի 33-րդ հոդվածով նախատեսվող փոփոխությունները, որոնց ուժով շրջանառության հարկի համակարգում գործելու հնարավորությունից զրկվում են հաշվապահական, խորհրդատվական, իրավաբանական ծառայություններ մատուցողները: Հիմնական խնդիրը կապված է այն հանգամանքի հետ, որ փաստացի համապատասխան գործունեություն իրականացնող տնտեսվարողների գերակշիռ մասը հանդիսանում են գերփոքր ձեռնարկություններ («Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության պետական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքի և ՀԸԳՀ իմաստով): Այս առումով առկա է հստակ տարբերություն շրջանառության հարկի համակարգում աշխատելու իրավունք չունեցող այլ անձանց հետ, որոնք որպես կանոն ի սկզբանե պետք է հանդիսանան միջին կամ խոշոր ձեռնարկություններ՝ նրանց կապիտալի հանդեպ պահանջներից և/կամ գործունեության բնույթից (այդ թվում՝ հատուկ լիցենզիաների ու թույլտվությունների պահանջներից) ելնելով (բանկեր, վարկային կազմակերպություններ, ապահովագրական ընկերություններ, ներդրումային ընկերություններ, արժեթղթերի շուկայի մասնագիտացված մասնակիցներ, գրավատներ, արտարժույթի առք ու վաճառքի, արտարժույթի դիլերային-բրոկերային առք ու վաճառքի գործունեություն իրականացնողներ, ներդրումային ֆոնդեր, ֆոնդերի կառավարիչներ, վճարահաշվարկային կազմակերպություններ, խաղատներ, շահումով խաղերի կազմակերպման գործունեություն իրականացնողներ, աուդիտորական կազմակերպություններ): Առաջարկվող փոփոխությամբ հաշվապահական, իրավաբանական ու խորհրդատվական ծառայություններ մատուցող գերփոքր ձեռնարկությունները փաստացի զրկվում են բարենպաստ հարկային քաղաքականությունից օգտվելու հնարավորությունից, իսկ իրենց հարկային բեռը կտրուկ ավելանում է: Այս առումով ոլորտի ներկայացուցիչների հետ կայացած հանդիպմանը ֆինանսների փոխնախարար պարոն Պողոսյանի կողմից ներկայացվեց հիմնավորում առ այն, որ շրջանառության հարկը նախատեսված է որպես այլընտրանքային, այլ ոչ թե արտոնյալ հարկային ռեժիմ, մինչդեռ ըստ ՊԵԿ տվյալների շրջանառության հարկով աշխատողների հարկային բեռը մոտ 2-2,5 անգամ պակաս է, քան ընդհանուր հարկային համակարգով աշխատողներինը, ինչն, ըստ փոխնախարարի, հարկային քաղաքականության առումով սխալ է: Մի կողմ թողնելով այն հանգամանքը, որ համապատասխան հիմնավորումը (ավելին՝ համապատասխան փոփոխության որևէ հիմնավորում) չի ներկայացվել Նախագծի հետ օրենքով սահմանված կարգով, հարկ ենք համարում այս հիմնավորմանը (և առհասարակ խնդրո առարկա փոփոխության հիմնավորվածությանը) անդրադառնալ ըստ էության: Այսպես, եթե ընդունենք այն մոտեցումը, որ հարկային քաղաքականության տեսանկյունից շրջանառության հարկը նախատեսված է որպես այլընտրանքային, այլ ոչ թե արտոնյալ հարկային ռեժիմ (ինչը ինքնին վիճելի է՝ հաշվի առնելով ՓՄՁ և հատկապես գերփոքր ձեռնարկությունների հանդեպ բարենպաստ, այսինք՝ նաև որոշ չափով արտոնյալ հարկային քաղաքականություն վարելու պետության՝ վերը նշված պարտավորությունը), ապա այդ դեպքում էլ որևէ կերպ չի հիմնավորվում հատկապես իրավաբանների, հաշվապահների ու խորհրդատուների հանդեպ թիրախավորված անբարենպաստ մոտեցումը: Այն հիմնավորելու համար պարոն Պողոսյանը պնդեց, որ իրավաբանները, հաշվապահներն ու խորհրդատուները առավել բարձր եկամտաբերությունն ունեն, ու նրանք նաև առավել գրագետն են, ու ավելի հեշտ կկարողանան վարել հաշվապահություն ու տալ հաշվետվություններ ընդհանուր հարկային ռեժիմով: Առաջին պնդման մասով որևէ հստակ հաշվարկ չներկայացվեց, իսկ երկրորդ պնդումը ակնհայտ անվերաբերելի է այն պարզ պատճառով, որ հատկապես իրավաբանների ու խորհրդատուի դեպքում գրագիտության մակարդակը որևէ կապ չունի ընդհանուր հարկային ռեժիմով հաշվառում վարելու ունակության հետ, քանի որ վերջինս ամեն դեպքում պահանջում է հատուկ մասնագիտական գիտելիքներ հաշվապահության ոլորտում, և բացի դա՝ որևէ անձի գրագիտության մակարդակի մասին որևէ կանխավարկած կառուցելը սոսկ նրա մասնագիտության հիման վրա միանգամայն անհիմն է: Վերադառնալով եկամտաբերության ենթադրյալ բարձր մակարդակի մասին պնդմանը, նույնիսկ եթե ենթադրենք, որ միջինում իրավաբանները, հաշվապահներն ու խորհրդատուներն ունեն առավել բարձր եկամտաբերություն, քան այլ տեսակի գործունեություն իրականացնող տնտեսվարողները, դա ինքնին որևէ կերպ չի հիմնավորում նրանց համար շրջանառության հարկի համակարգում գործելու առաջարկվող արգելքը, հաշվի առնելով, որ ընդհանուր առմամբ այս համակարգը հասանելի է մնում բոլոր այլ ՓՄՁ-ների համար: Նման թիրախավորումը ակնհայտ խտրական է: Նման մոտեցումը անկհայտ անհիմն է նաև հարկային քաղաքականության տեսանկյունից, քանի որ՝ 1. Փաստացի սահմանում է «ռեգրեսսիվ» հարկում (համեմատաբար փոքր հասույթ ունեցողի նկատմամբ արդյունավետորեն ավելի բարձր հարկային բեռ է սահմանում, քան մեծ հասույթ ունեցողի նկատմամբ): 2. Գործնականում մեծ հավանականությամբ կխթանի ստվերի էական աճ ու հասույթի էքսպատրիացիա, որի հետևանքով չի ապահովի հարկային մուտքերի ակնկալվող աճ: 3. Ի լրումն իրավաբանների, խորհրդատուների ու հաշվապահեների համար հարկային բեռի բարձրացմանը, կունենա նաև մուլտիպլիկացվող բացասական ազդեցություն տնտեսության վրա: 4. Հատկապես խորհրդատվական ծառայությունների մասով խախտում է իրավական որոշակիության սկզբունքի պահանջը: շարունակությունը հաջորդ առաջարկում	Ընդունվել է ի գիտություն:	Լրացուցիչ քննարկումների արդյունքում որոշվել է ներկա փուլում ձեռնպահ մնալ մասնագիտացված ծառայությունների, այդ թվում՝ հաշվապահական, խորհրդատվական և իրավաբանական ծառայությունների մատուցումը հարկման ընդհանուր համակարգ տեղափոխելու նախաձեռնությունից։ Նախագծի լրամշակված տարբերակի համաձայն՝ մասնագիտացված ծառայությունների հարկումը կարող է շարունակվել իրականացվել շրջանառության հարկի համակարգում։
24	"ԸԴՎԱՅԶ բիզնես և իրավաբանական խորհրդատվություն" ՍՊԸ 07.02.2019 18:56:01	առաջարկի շարունակություն՝ 1. Ռեգրեսսիվ հարկում Հաշվապահական, խորհրդատվական, իրավաբանական ծառայություններ մատուցող համեմատաբար խոշոր (հարկման ընդհանուր համակարգում գործող) տնտեսվարողները իրենց ձեռքբերումների շոշափելի մասը (բիզնես կենտրոնում գրասենյակի վարձակալություն, ծրագրային լիցենզներ, ՏՏ ծառայություններ, վարչական բնույթի ծառայություններ) կատարում են ԱԱՀ վճարողներից, և կարողանում են կատարել ձեռքբերման ու իրացման գործարքների ԱԱՀ հաշվանց: Բացի դա, նրանք ծառայությունների զգալի մասը մատուցում են ԱԱՀ վճարող հանդիսացող հաճախորդների (որոնք կարող են ԱԱՀ-ն հաշվանցել, և ուստի ծառայությունների գնի մեջ ներառված ԱԱՀ-ի գումարը չեն դիտարկում որպես ծախս) կամ արտասահմանյան հաճախորդների (որոնց մատուցվող ծառայությունների մասով կիրառվում է ԱԱՀ 0 տոկոս դրույքաչափ), և ուստի համեմատաբար հեշտությամբ կարող են ԱԱՀ-ն հավելել իրենց բազային գներին: Արդյունքում նման տնտեսվարողների համար ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորությունը առավելագույնը կազմում է շրջանառության 5-7 տոկոս: Միաժամանակ շրջանառության հարկի դաշտում աշխատող իրավաբանական, հաշվապահական ու խորհրդատվական ծառայություններ մատուցողները գրեթե չունեն ԱԱՀ-ով ձեռքբերումներ (որպես կանոն կամ չեն վարձում գրասենյակ, կամ այն վարձում են անհատներից, և ԱԱՀ-ով հարկվող ծախսերի թվում ունեն միայն կոմունալ վճարները ու որոշ գրասենյակային ծախսեր), և արդյունքում նրանց համար ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորությունը կազմելու է շրջանառության մինչև 15 տոկոս՝ այսինքն շուրջ երկու անգամ ավել, քան ներկայումս ԱԱՀ դաշտում աշխատողներինը: Հատկապես անհատ փաստաբանների ու հաշվապահների դեպքում էլ ավելի մեծ տարբերություն է ձևավորվում շահութահարկի գծով, քանի որ չունենալով գրասենյակի վարձույթի ու աշխատողների վարձատրության ծախսեր, նրանք շրջանառության հարկ վճարելու են գրեթե ամբողջ շրջանառությունից՝ փաստացի շահութահարկի պարտավորություն ձևավորելով շրջանառության գրեթե 20 տոկոսի չափով: Ընդ որում, տվյալ դեպքում բարձր եկամտաբերությամբ բարձր հարկերը հիմնավորելը տեղին չէ, քանի որ չնայած տոկոսային առումով բարձր եկամտաբերության բացարձակ թվերի առումով խոսքը գնում է բավական ցածր գումարների մասին, և դրանց զգալի նվազումը անմիջապես ազդելու է համապատասխան անձանց կենսամակարդակի ու գնողունակության վրա՝ ինչը ընդհանուր բացասական հետևանքներ է ունենալու ամբողջ տնտեսության վրա: Ուստի չնայած ձևական առումով միասնական մոտեցման, փոփոխությունները հանգեցնելու են փաստացի «ռեգրեսիվ» հարկման հետ՝ երբ փոքր հասույթ ունեցողը վճարում է էապես ավելի շատ հարկ, քան մեծ հասույթ ունեցողը: Նման մոտեցումը հարկային քաղաքականության առումով անհեթեթ է: Մեր պետությունը իր ռազմավարական նպատակների թվում ունի ՓՄՁ զարգացումը, իսկ հարկային քաղաքականության առումով ընդունելի է պրոգրեսիվ, կամ առնվազն համահարթեցված մոտեցումը, բայց ոչ՝ ռեգրեսիվ հարկումը: 2. Ստվերի էական աճ ու հասույթի էքսպատրիացիա՝ հարկային մուտքերի նվազեցմամբ Ինչպես մանրամասն ներկայացվել է ոլորտի կազմակերպությունների կողմից ֆինանսների փոխնախարարի և տնտեսական զարգացման և ներդրումների փոխնախարարի հետ հանդիպմանը, հարկերի բարձրացման դեպքում զգալի թվով իրավաբաններ, հաշվապահներ ու խորհրդատուներ մասամբ կգնան ստվեր, իսկ մասամբ իրենց եկամուտները կձևակերպեն այլ երկրներում (հեռու գնալ պետք չէ՝ հարևան Վրաստանում շատ հեշտ ընկերություն են բացում, վճարում են ավելի քիչ հարկ, ու բոլոր դրսի հաճախորդների գումարները այնտեղով են հա, առաջացած շահույթն էլ ամենայն հավանականությամբ Հայաստան հետ չեն բերում): Այսինքն ամենայն հավանականությամբ հարկային մուտքերի ավելացումը այդքան մեծ չի լինի, որքան կարելի է ակնկալել: 3. Մուլտիպլիկացվող բացասական ազդեցություն տնտեսության վրա Հարկման ընդհանուր համակարգ անցնելու դեպքում բարեխիղճ հարկ վճարողները ստիպված կլինեն իրենց գները բարձրացնել՝ առնվազն ԱԱՀ չափով: Քանի որ շրջանառության հարկի համակարգում գործող տնտեսվարողները հիմնականում սպասարկում են այլ շրջանառության հարկով աշխատողներին, իրենց հաճախորդների համար սա փաստացի ծախս է լինելու: Եթե հաճախորդները համաձայնվեն նման թանկացմանը, ապա կիջնի իրենց եկամտաբերությունը (իսկ շատ ՓՄՁ-ների համար նույնիսկ հաշվապահին վճարվող ավել 10-20 հազար դրամը բավական էական են), իսկ եթե չընդունեն՝ կսկսեն աշխատել ստվեր գնացած անբարեխիղճ հաշվապահների ու փաստաբանների հետ, որոնք որպես կանոն ավելի ցածր որակ ունեն (բարձր որակ ունեցողը միշտ ձգտում է աճել, աշխատել լուրջ հաճախորդների հետ, ու պարզապես չի կարող ստվեր գնալ), որը էլ ավելի ծանր հետևանքներ կարող է ունենալ հաճախորդների համար (արդարության համար նշենք, որ վատ հաշվապահ ունենալը կարող է պետությանը ավել հարկային եկամուտ բերել՝ սխալներից առաջացող տույժերի ու տուգանքների տեսքով, բայց հուսով ենք կառավարությունը նման կերպով հարկային մուտքեր ավելացնելու նպատակ չունի): Ընդ որում, եթե հաշվապահ ունենալը գրեթե անխուսափելի է, ապա իրավաբանների ու խորհրդատուների ծառայությունները դեռ զգալի չափով ընկալվում են որպես «օպցիոնալ», և թանկացման դեպքում դրանցից ավելի քիչ կօտգվեն: Իսկ այդ ծառայությունները գործնականում մեծ կարևորություն ունեն բիզնեսի համար, քանի որ նպաստում են compliance-ին ու արդյունավետության բարձրացմանը: Այսինքն ինչքան քիչ են օգտվում իրավաբանական ու խորհրդատվական ծառայություններից (բնականաբար՝ որակյալ), այդքան տուժում է նրանց կայունությունն ու զարգացումը: Տնտեսական զարգացման նոր մակարդակի դուրս գալ հնարավոր չէ առանց որակյալ խորհրդատուների, իրավաբանների ու հաշվապահների ծառայությունների, ու դրանց թանկացումը անխուսափելիորեն խոչընդոտելու է տնտեսական զարգացմանը: Թեև այս առումով տնտեսական ազդեցությունը հեշտ չափելի չէ (գումարային արտահայտմամբ), բայց ամեն դեպքում պետք է հաշվի առնվի: Ամբողջ նշվածից բխում է, որ խնդրո առարկա փոփոխությունը (նախագծի 33 հոդված) միանգամայն սխալ է հարկային քաղաքականության ու պետության զարգացման առաջնահերթությունների տեսանկյունից, և տրամաբանական է միայն կարճաժամկետ առումով հարկային մուտքեր ավելացնելու առումով (նույնիսկ այս առումով երկար ժամկետում արդյունքը կարող է բացասական լինել՝ եթե հաշվի առնենք վերը նշված բացասական մուլտիպլիկատորները): Այն նաև ըստ էության խտրական է (լայն իմաստով), քանի որ փաստացի առկա է առանց որևէ էական հիմնավորման տարբերակում թիրախավորված 3 ոլորտի ու այլ ծառայությունների միջև, և նաև առկա է փաստացի ռեգրեսիվ հարկում: 4. Իրավական որոշակիության սկզբունք Եթե իրավաբանական ու հաշվապահական ծառայությունների հասկացությունը քիչ թե շատ հստակ է, ապա «խորհրդատվական ծառայություններ» եզրույթը հակասական մեկնաբանությունների տեղիք է տալիս: Գրեթե ցանկացած մտավոր ծառայության տեսակ (մարքեթինգային, ՏՏ, գիտահետազոտական, կառավարման և այլ) իր մեջ կարող է խորհրդատվության էլեմենտներ պարունակել: Ներկայումս հարկային օրենսգիրքը հատուկ կարգավորումներ է սահմանում «խորհրդատվական ծառայությունների» համար 2 դեպքում՝ ծառայությունների մատուցման վայրը ու եկամուտի ստացման աղբյուրը որոշելիս: Երկու դեպքում էլ խորհրդատվական ծառայությունների հետ նույն մոտեցումը սահմանված է նաև վերը նշված «հարակից» ծառայությունների հանդեպ: Ուստի դրանց տարանջատման խնդիր չի առաջանում: Բայց Նախագծի 33-րդ հոդվածի ուժով այս տարանջատումը դառնում է խիստ սկզբունքային, իսկ դրա ոչ հստակ լինելը նշանակում է իրավական որոշակիության բացակայություն, և հղի է շատ հստակ կոռուպցիոն ռիսկերով: Ամփոփելով ամբողջ վերոգրյալը միանգամայն հանգում ենք այն եզրակացությանը, որ Նախագծի 33-րդ հոդվածով նախատեսված փոփոխություններ՝ հաշվապահական, խորհրդատվական, իրավաբանական ծառայություններ մատուցողների մասով սխալ հարկային քաղաքականության ակնհայտ դրսևորում են:	Ընդունվել է:	Նախորդ առաջարկության շարունակությունն է և մեկնաբանությունը ներկայացված է նախորդ կետում:
25	Հակոբ Մանուկյան 07.02.2019 19:21:00	Նախագիծն ունի միայն ֆիսկալ քաղաքականություն, չկա ոչ մի ազատականացում... ԴԵՄ ԵՄ: ՀՀԿ-ն հասկացել էր իր եզությունը և հաշվապահներին հանեց աահ-ով հարկվողների ցանկից, իսկ դուք տանում եք նույն եզությանը	Չի ընդունվել:	Առհասարակ հասկանալի չէ նախագծի վերաբերյալ նման դիտարկում կատարելը՝ հաշվի առնելով այն, որ նախագծով առաջարկվող փոփոխությունների հիմնական մասն ուղղված է նպաստավոր գործարար միջավայրի ձևավորմանը: Միևնույն ժամանակ, հայտնում ենք, որ լրացուցիչ քննարկումների արդյունքում որոշվել է ներկա փուլում ձեռնպահ մնալ մասնագիտացված ծառայությունների, այդ թվում՝ հաշվապահական, խորհրդատվական և իրավաբանական ծառայությունների մատուցումը հարկման ընդհանուր համակարգ տեղափոխելու նախաձեռնությունից։ Նախագծի լրամշակված տարբերակի համաձայն՝ մասնագիտացված ծառայությունների հարկումը կարող է շարունակվել իրականացվել շրջանառության հարկի համակարգում։