Հիշել նախագիծը

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2023 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՐՏԻ 16-ի N 351-Լ ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ամփոփաթերթում ներառվում են նախագծի վերաբերյալ ներկայացված բոլոր բովանդակային առաջարկությունները, առցանց գրվածները` 2 աշխատանքային օրվա, էլ. փոստով ուղարկվածները` 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում

h/h	Առաջարկության հեղինակը, ստացման ամսաթիվը	Առաջարկության բովանդակությունը	Եզրակացություն	Կատարված փոփոխությունը
	1	2	3	4
1	Կարեն Քեռյան 19.11.2024 19:12:35	Նախագծի 2․3․4 կետով նշվում է որ 2027թ․-ին կսահմանվի միջազգային չափանիշներին համապատասխան դոկտորի (PhD) որակավորման աստիճանին ներկայացված նոր պահանջները և աստիճնաշնորհման ընթացակարգը։ Այս փոփոխությունները նախատեսող նախագիծն արդեն դրվել էր այս հարթակում քննարկման դեռ 2022թ․-ին։ https://www.e-draft.am/projects/5110 կարելի է տեսնել առաջարկվող նախագիծը, որում առկա են բազմաթիվ փոփոխություններ, նշեմ մի քանիսը․ 1․Արտերկրից համաղեկավար ունենալու հնարավորություն է տալիս 2․ Մրցունակ երիտասարդների համար ատենախոսության ղեկավարման հնարավորություն (այժմ 30 հոդված է հարկավոր թեկնածուին ղեկվարման համար, իսկ նախագծով հնարավոր կլիներ 7 հոդվածի առկայության դեպքում, եթե դրանք տպագրված են Web of Science Scopus շտեմարաններից մեկում ընդգրկված գիտական ամսագրում) 3․ Մասնագիտական խորհուրդներում ևս մրցունակ երիտասարդներին ներգրավելու հնարավորություն ընձեռում՝ շեշտը դնելով տպագրված հոդվածների որակի վրա, այլ ոչ թե քանակի։ 4․ Թեկնածուական պաշտպանելիս ևս հոդվածների վրա պայմանում շեշտը դրված է որակի վրա, այլ ոչ թե քանակի, ինչպես մինչ այժմ է։ 2022թ․-ին առաջարկված նախագիծը քննարկվել էր գիտական համայնքի շատ լայն շերտերի հետ՝ ռեկտորների, ԳԱԱ ինստիտուտների տնօրենների, մասնագիտական խորհուրդների նախագահների և անդամների, ինչպես նաև ԵՊՀ գիտական խորհրդում։ Այդ քննարկումների և ստացված 50-ից ավել առաջարկների հիման վրա վերամշակված նախագիծն արդեն մոտ 2 տարի է առկա է։ Վերամշակված տարբերակը կարող եմ տրամադրել (եթե ինչ-ինչ պատճառով կորել է)։ Առաջակում եմ ևս 3 տարի չսպասել այդ փոփոխություններն անելու համար։	Ընդունվել է՝ ի գիտություն: «ՀՀ կրթության մինչև 2030 թվականի զարգացման պետական ծրագրից» բխող գործողությունների ծրագրի 2.3.4 կետի՝ գիտական միաստիճան (PhD) համակարգի և դոկտորի որակավորման աստիճանի անցման, գիտահետազոտական կրթության և գիտական աստիճանաշնորհման չափանիշ ների ու պայմանների հստակեցման հարցը պայմանա վորված է «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» նոր օրենքի ընդունմամբ և վերջինիս հիմքով համապա տասխան իրավական հիմքերի ստեղծմամբ: Օգտատեր Կ.Քեռյանի նշած նախագիծը մշակվել է ՀՀ կառավարության 2021 թվականի նոյեմբերի 18-ի «ՀՀ կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին» N 1902-Լ որոշմամբ հաստատված հավելված 1-ի «Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն» բաժնի 30-րդ կետի 30.4-րդ ենթակետի կատարումն ապահովելու համար: Այն հանվել է շրջանառությունից, որի վերաբերյալ հավելենք հետևյալը. 2023 թվականի մայիսի 3-ին ՀՀ ԱԺ կողմից երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունվել են «Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեու թյան մասին օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» (2023 թվականի մայիսի 29-ի ՀՕ-155-Ն), «Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» (2023 թվականի մայիսի 29-ի ՀՕ-156-Ն) և «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» (2023 թվականի մայիսի 29-ի ՀՕ-157-Ն) օրենքները: Նշված օրենսդրական փոփոխություններով պետական կառավարման համակարգում ստեղծվել է պետական կառավարման համակարգի նոր մարմին` Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն, որը գործում է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ենթակայությամբ և իրականացնում է բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտի միասնական քաղաքակա նությունը: Մարմնի գործունեության ոլորտին է վերապահվել ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ենթակայության Գիտության կոմիտեի և Բարձրագույն որակավորման կոմիտեի, ինչպես նաև ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության վարչության գործառույթները` ապահովելով երկու ոլորտների համագործակցությանը և ինտեգրմանն ուղղված պետական քաղաքականության իրականացումը: Ի հավելումն այս գործընթացների և ելնելով բարձրագույն կրթության և գիտության բնագավառում պետական միասնական կառավարման տրամաբանությունից` գիտական աստիճանաշնորհման համակար գում պետական քաղաքակա նությունը միտված է աստիճանաշնորհման գործընթացի վերանայմանը և դեպի բուհական համակարգ տեղափոխելուն, ինչի արդյուն քում փոփոխվելու են աստիճանաշնորհման ընթացա կարգերը և նվազեցվելու է գործընթացում պետության ներգրավվածության աստիճանը: Բարձրագույն որակավորման կոմիտեի կողմից մշակվել և սահմանված կարգով շրջանա ռության մեջ է դրված «Հայաստանի Հանրապետությունում գիտական աստիճանաշնորհման կանոնակարգը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1997 թվականի օգոստոսի 8-ի N 327 որոշումը ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծը հանվել է շրջանառությունից՝ հաշվի առնելով, որ վերջինս հիմնված չէր նշված գործընթացների տրամաբանության վրա, և վերանայման անհրաժեշտություն կա:
2	Cristiana Burzio 23.11.2024 09:55:14	The ETF values the approach of the Ministry of Education, Science, Culture and Sports (MoESCS ) to open a public consultation on the revised action plan, which includes development partners, civil society and other parties interested in the improvement of the education system in the Republic of Armenia. For future similar processes, we would encourage to offer more time for organisations to be able to collect and provide more comprehensive feedback. Compared to the action plan submitted for comments in February 2023, the MoESCS indicated that the main changes in this revised action plan 2030 concern targets, deadlines and indicators. Therefore, we have focused our priority efforts on commenting these; however, some more global comments are proposed below, in case MoESCS’ plans for finalisation allow for further adjustments. General comments Action plan structure, transversal reform measures and institutional anchorage. Logically, the education strategy 2030 focuses on the main reform measures and expected improvements in the system (the usual “operations” or running of the system not needing to be part of such a strategic approach). One can expect that such strategy hence includes changes in the way the system is operated and the policy steered. With the aim to operationalise this strategy, the revised action plan is structured around 6 main “Sections” differentiated by their strategic goals, mainly around the different education levels or types (pre-school, general education, VET, higher education, non formal education, and the diaspora. While this offers a clear picture of the intentions at each level, there is no indication on the articulation between these education levels, as well as the planned improvements/reform measures to the transversal functions, in terms of governance (vertical -decentralised bodies..) and horizontal- links with other ministries, civil society, teacher unions, development partners…), communication (global campaigns), monitoring and evaluation (tools and frameworks). These missing elements would be usefully added to the action plan, maybe as an additional Section ensuring the anchorage of the action plan into the institutional/stakeholder anchorage of the strategy. The internal content and order of the sections, in terms of clustering, sometimes lacks a clear logic. It could be interesting to make a final check of the consistency between the titles in bold numbered with 2 figures and the activities inserted below it (some sample examples are given below). The monitoring, evaluation, and related indicators would benefit from further elaboration for accurate measurement. Some targets, e.g., 100%, seem unrealistic. The EU Education Monitoring system can be a valid reference - Education and Training Monitor - European Education Area (the paper aims to refer to European standards). The successful implementation of the strategy significantly depends on the ability to mobilise adequate resources, which is a missing information. Cost-effective transparent (formula-based) management and financing models should be based on EMS and Financial Management systems.	Ընդունվել է՝ ի գիտություն:
3	Cristiana Burzio 23.11.2024 09:57:18	Indicators. The formulation of all indicators in % makes it uneasy to capture the level of ambition. % could be kept for activities related to big numbers (e.g. teachers, students etc.) but are less meaningful and self-explanatory when referring, for instance, to institutions or programmes (e.g. 1.1.3, 2.2.1). Targets. The expected outcomes are happily expressed in terms of quantitative targets. They are basically proposed for 2023, 2024, 2026, 2030. As this revised plan will probably be finalised around end 2024, it would make sense to: i) mirror the targets 2023 at least, if possible also the 2024, with the actual achievements; ii) have intermediate targets for 2025. Past trends and baseline. On another, complementary note, to assess the feasibility of the targets, hence the credibility of this education plan, each indicator indicated in the column expected outcomes should have a baseline clearly indicated (that could actually be the abovementioned 2023 result), but also some indication of the past trends on the same indicator. Without these two elements, it is uneasy to have a reality check of the current absorption capacity of the system, and an appreciation of the magnitude of the additional efforts to be deployed. Implementers/co-implementers: this column essentially identifies MESCS and MTAI as implementers, and apart from rare exceptions, does not entrust agencies and executive bodies of the actions. It could be interesting to be more precise for this column to be more precise and useful for mobilisation and accountability. Mid-term action plan/implementation plan. In relation to the point above, while it is necessary to have long-term objectives and targets associated to the strategy 2030, one could argue that, for realism reason, the action plan would gain interest and robustness if designed, updated and shared as a rolling planning document covering a much short period of 2 or 3 years. Even better if it could be aligned behind the lifecycle of the Mid-term expenditure or mid-term budgetary framework. Costing of the action plan. The document does not foresee a costing of the different Sections. For assessing the credibility of the plans, an estimate of the measures targeted for 2026 (as 2025 is hardly proposed) would help. Financial realism. While almost each Section offers measures that have a direct financial impact (e.g.: rewards to teachers, bonuses, increase rate of payment…) it would be essential to clarify how the targets were set, in particular if they reflect preliminary agreements with the ministry of finance (and possibly the IMF?). It would also be useful to know if they follow a prior check of legal arrangements and possible constraining rules regarding staff salaries and compensations. Review mechanism and “instructions of use”. The review mechanism of this plan should be defined at the end or at the beginning of the document (periodicity, modality, actors involved, tools, etc.). More generally, an introductory narrative, explaining briefly the background, purpose, target users, how to read the document would make it more user-friendly. Layout. Minor layout comment: Starting the numbering from the Sections (Pre-school, …), possibly with letters (A B C D E F) would avoid getting lost in the document, with the same numbers (in Column 1, e.g. 1.2.2) corresponding to different sections and actions… from this point of view, the final version of this revised plan should have page numbers inserted	Ընդունվել է՝ ի գիտություն: Նախագծում վերանայվել են ցուցանիշները՝ սկսած 2024 թվականից, պահպանվել են 2023 թվականի համար նախկինում սահմանված ցուցանիշները: Ինչ վերաբերում է ցուցանիշների իրատեսական լինելուն, ապա դրանց հիմքում հիմնականում ՀՀ ԿԳՄՍՆ 2025-2027թթ. միջնաժամկետ ծախսային ծրագրով պլանավորված ցուցանիշներն են և գործողությունների ծրագրի՝ 2024 թվականի փաստացի արդյունքները:
4	Cristiana Burzio 23.11.2024 09:57:18	Some quick comments by Section/Strategic goal Pre-school: i) the link between Objective 1 (on content, skills and quality) and the corresponding final target indicated immediately below (access) is unclear; in general terms, we would recommend to start with the objective of access; ii) the order of the objectives is relatively curious (content then management and financing then access…) and content blow each not always fully logical General education: i) 2.2.5 proportion of specialists receiving bonuses after voluntary certification the target for 2030 is 70% while there is stagnation in 2025/2026 planned at 10%, so it questions the realism of the final target (or would require explanation on what will accompany this) ; ii) there is no mention of EMIS improvement/integration/interoperability with other systems in the activities planned under 4 VET: i) the formulation of the objective 2 is missing; ii) the actions numbered 2.X refer to very different elements – including inclusiveness and funding – which questions the relevance of having them under a same objective. Higher education: i) The objective 2 ‘Efficiency’ gathers elements of very different nature (quality, funding…); ii) the committee of higher education and science does not appear under the column actors Non formal education: i) the link between the Objective (RPL, LLL opportunities…) and the final target indicated below (A national database of non formal education and resources is established) is not clear; ii) there is a unique section 1.1 under this section, but it covers elements that could be dissociated given their very different nature : developing NFE – recognising prior learning Diaspora : the only objective here is to development Armenian education for the diaspora (so the education system / policy serving the diaspora). We could have expected a second objective focused on the reverse movement: ‘Channelling diaspora remittances to the education sector (institutions) and the MESCS defining some actions (mechanisms, calls for projects, earmarked fund…) to attract diaspora funds, as a way to increase and diversify the resources to the sector	Ընդունվել է մասամբ: Հանրակրթությանը վերաբերող բաժնում՝ մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայություններ մատուցող մասնագետների կամավոր ատեստավորման ցուցանիշների մասով, առաջարկն ընդունվել է: Վերանայվել են և ատեստավորման ցուցանիշները, և իրականացման ժամկետը: Մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայություններ մատուցող մասնագետների ատեստավորումը նոր գործընթաց է,, որը մեկնարկելու է 2025 թվականից: Ինչ վերաբերում է ԿԿՏՀ-ի բարելավման ողղությամբ առաջարկին, ապա գործողությունների ծրագրի՝ բարձրագույն կրթության ոլորտի 2.1.6 կետով նախատեսվում է՝ կրթության կառավարման տեղեկատվական հարթակի ամբողջականացում և գործարկում: Համակատարողների ցանկում Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն չի ամրագրվել, քանի որ այն գործում է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ենթակայության ներքո:	Հանրակրթությանը վերաբերող բաժնում՝ 2.2.5 կետում, մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայություններ մատուցող մասնագետների կամավոր վերապատրաստմանը վերաբերող ցուցանիշները վերանայվել են:
5	Cristiana Burzio 23.11.2024 09:57:18	Some comments on digitalisation (as objective of learning, as tool for teaching and learning and as tool to support the management of schools and education and training systems) 1) Digitalisation could play a more significant role to fulfil the strategy's goals, such as inclusion, equity, and access to quality resources. For example, under general education for the "Revised content and re-published textbooks aligned with general education state standards", the development of digital education platform(s) and the use of digital content resources (in the document referred as e-open resources) should be bolder. 2) For digital competency (digital skills provision), it would be beneficial to develop a comprehensive approach that sets clear priorities across all levels/components of education, spanning from pre-primary and early childhood education to tertiary and adult learning. This approach would ensure a coherent development that supports learners/educators at every stage of their educational/professional development journey. 3) Digital education: distance and face-to-face learning should not be exclusively viewed as alternatives. Instead, innovative and effective solutions advocate for hybrid pedagogies. 4) Introduction and development of credits systems, management of schools etc., should point more on digital solutions. With reference to ETF’s initiatives and tools to support digital education and digitalisation: - To enhance the digital competence of both teachers and students, employing digital competence frameworks such as DigCompEdu for educators and DigComp for students can effectively guide the development of their digital skills and their provision. - The digital capacity of the school system should be measured and monitored. The SELFIE tool, piloted in Armenia, could help and it is ready-to-use - The ETF Digital Education Reform Framework could help to reinforce the pedagogical use of digital technologies - The ETF Digital Education Reform Framework \| Open Space.	Ընդունվել է՝ ի գիտություն: Հեռավար կրթությամբ ուսումնական գործընթաց կազմակերպվում է թե հանրակրթական դպրոցներում, թե նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական, և թե բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում: Ինչպես նաև ՏՀՏ և մեդիա գործիքների կիրառմամբ իրականացվում են վերապատրաստումներ կրթության տարբեր մակարդակներում: Հեռավար կրթական ծառայությունների և էլեկտրոնային բաց պաշարների, առցանց դասընթացների ներդրման ուղղությամբ միջոցառումները լինելու են շարունակական (մասնավորապես տե՛ս նախագծի՝ հանրակրթության ոլորտի 2.2.3, բարձրագույն կրթության ոլորտի 1.2.3, սփյուռքի ոլորտի 1.2.2 կետերը): Եվ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարությունը շարունակելու է իր համագործակցությունը այս ոլորտում կարևոր դերակատարություն ունեցող գործընկեր կազմակերպությունների հետ, թվային տեխնոլոգիաների կիրառությունը կրթության ոլորտում ընդլայնելու և գործընկեր կազմակերպությունների կողմից ստեղծված ռեսուրսները կրթության համակարգում ներդնելու նպատակով :
6	Cristiana Burzio 23.11.2024 10:07:57	The ETF values the approach of the Ministry of Education, Science, Culture and Sports (MoESCS ) to open a public consultation on the revised action plan, which includes development partners, civil society and other parties interested in the improvement of the education system in the Republic of Armenia. For future similar processes, we would encourage to offer more time for organisations to be able to collect and provide more comprehensive feedback. Compared to the action plan submitted for comments in February 2023, the MoESCS indicated that the main changes in this revised action plan 2030 concern targets, deadlines and indicators. Therefore, we have focused our priority efforts on commenting these; however, some more global comments are proposed below, in case MoESCS’ plans for finalisation allow for further adjustments. General comments • Action plan structure, transversal reform measures and institutional anchorage. Logically, the education strategy 2030 focuses on the main reform measures and expected improvements in the system (the usual “operations” or running of the system not needing to be part of such a strategic approach). One can expect that such strategy hence includes changes in the way the system is operated and the policy steered. With the aim to operationalise this strategy, the revised action plan is structured around 6 main “Sections” differentiated by their strategic goals, mainly around the different education levels or types (pre-school, general education, VET, higher education, non formal education, and the diaspora. While this offers a clear picture of the intentions at each level, there is no indication on the articulation between these education levels, as well as the planned improvements/reform measures to the transversal functions, in terms of governance (vertical -decentralised bodies..) and horizontal- links with other ministries, civil society, teacher unions, development partners…), communication (global campaigns), monitoring and evaluation (tools and frameworks). These missing elements would be usefully added to the action plan, maybe as an additional Section ensuring the anchorage of the action plan into the institutional/stakeholder anchorage of the strategy. The internal content and order of the sections, in terms of clustering, sometimes lacks a clear logic. It could be interesting to make a final check of the consistency between the titles in bold numbered with 2 figures and the activities inserted below it (some sample examples are given below). The monitoring, evaluation, and related indicators would benefit from further elaboration for accurate measurement. Some targets, e.g., 100%, seem unrealistic. The EU Education Monitoring system can be a valid reference - Education and Training Monitor - European Education Area (the paper aims to refer to European standards). The successful implementation of the strategy significantly depends on the ability to mobilise adequate resources, which is a missing information. Cost-effective transparent (formula-based) management and financing models should be based on EMS and Financial Management systems.	Առաջարկությունը կրկնվում է: