ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ

ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

 1.Կարգավորման ենթակա ոլորտի կամ խնդրի սահմանումը.

Աշխատանքային օրենսգրքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 108.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ աշխատողի, այդ թվում՝ հանրային ծառայության մեջ գտնվող անձի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու պահից մինչև այն այլ խափանման միջոցով փոխելը կամ վերացնելը աշխատողի լիազորությունները համարվում են կասեցված:

Քրեական դատավարության նոր օրենսգիրքի 115-րդ հոդվածի համաձայն՝

«1. Խափանման միջոցներն են կալանքը և այլընտրանքային խափանման միջոցները։

2. Այլընտրանքային խափանման միջոցներն են`

1) տնային կալանքը.

(…)»:

Օրենսգրքի 108.2-դր հոդվածի լրացման ժամանակահատվածում գործած և 01.07.2022 թվականին ուժը կորցրած Քրեական դատավարության օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝

«2. Խափանման միջոցներն են`

1) կալանավորումը.

2) գրավը.

3) ստորագրություն` չհեռանալու մասին.

4) անձնական երաշխավորությունը.

5) կազմակերպության երաշխավորությունը.

6) հսկողության հանձնելը.

7) հրամանատարության հսկողության հանձնելը:»:

Նշված կարգավորումների կապակցությամբ անհրաժեշտ է ընդգծել, որ Քրեական դատավարության նոր օրենսգիրքը ընդունվել է 2021 թվականի հունիսի 30-ին և ուժի մեջ է մտել 2022 թվականի հուլիսի 1-ին: Նշված օրենսգրքով սահմանվել է խափանման միջոցի նոր տեսակ՝ այլընտրանքային խափանման միջոց տնային կալանքը: Իսկ 108.2-րդ հոդվածը Օրենսգրքում լրացվել է 2021 թվականի մարտի 25-ին ընդունված և 2021 թվականի ապրիլի 9-ին ուժի մեջ մտած «Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-124-Ն օրենքով՝ երբ Քրեական դատավարության նոր օրենսգիրքը դեռևս ուժի մեջ չէր մտել:Այսպիսով, ակնհայտ է, որ նշված իրավանորմերի գործողության պարագայույում որպես նոր խափանման միջոց նախատեսված տնային կալանքի կիրառման դեպքում աշխատանքային հարաբերությունների հետագա ընթացքին առնչվող հարցերը դուրս են մնացել իրավական կարգավորման դաշտից:

 2.Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.

Գործող Քրեական դատավարության օրենսգիրքի 115-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, ի թիվս այլնի, որպես այլընտրանքային խափանման միջոց դիտարկում է նաև տնային կալանքը: Օրենսգրքի 108.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ աշխատողի, այդ թվում՝ հանրային ծառայության մեջ գտնվող անձի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու պահից մինչև այն այլ խափանման միջոցով փոխելը կամ վերացնելը աշխատողի լիազորությունները համարվում են կասեցված:

Այսպիսով վերոգրյալ իրավանորմի բովանդակությունից բխում է, որ Օրենսգրքով որպես աշխատողի լիազորությունների կասեցման հիմք նախատեսված է միայն կալանքը, որպիսի պայմաններում համանման փաստական հանգամանքներում անձի նկատմամբ որպես այլընտրանքային խափանման միջոց տնային կալանքը կիրառվելու դեպքում պարզ չէ, թե ինչ կարգավիճակ է ունենալու աշխատողը, արդյոք այդ դեպքում կարող է շարունակել իր աշխատանքային պարտականությունների կատարումը, թե՝ ոչ: Այսինքն, այս մասով աշխատանքային հարաբերությունների հետագա ընթացքին վերաբերող հարցերը մնում են օրենսդրորեն չկարգավորված:

Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի տրամաբանությամբ անձի նկատմամբ կալանքի կիրառման դեպքում առաջացող իրավական հետևանանքերը, հետագա աշխատանքային հարաբերություններին առնչվող իրավական բոլոր առանձնահատկությունները որպես կանոն պետք է գործեն նաև տնային կալանքի դեպքում, ինչի մասին վկայում է նաև այն հանգամանքը, որ քննարկվող խափանման միջոցները իրենց բնույթով գրեթե նույնն են, հիմնական տարբերությունը կայանում է կալանքի տակ պահվելու վայրը, մի դեպքում՝ քրեակատաողական հիմնարկ, մյուս դեպքում՝ բնակավայր:

Միևնույն ժամանակ, հարկ է նշել, որ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 39-րդ հոդվածի 1-ին, 3-4-րդ մասերը համապատասխանաբար սահմանում են, որ եթե օրենսդրության մեջ բացակայում է կոնկրետ հասարակական հարաբերությունը կարգավորող իրավական նորմը, սակայն օրենսդրությամբ սահմանված է համանման հարաբերությունները կարգավորող այլ իրավական նորմ, ապա այդպիսի հարաբերությունների նկատմամբ (եթե դա չի հակասում դրանց էությանը) կիրառվում են համանման հարաբերություններ կարգավորող իրավական նորմերը (օրենքի անալոգիա): Օրենքի կամ իրավունքի անալոգիա չի կարող կիրառվել, եթե դրանով սահմանափակվում են անձանց իրավունքները, ազատությունները, կամ նրանց համար նախատեսվում է նոր պարտականություն կամ պատասխանատվություն, կամ խստացվում են նրանց նկատմամբ կիրառվող պատասխանատվության, հարկադրանքի միջոցները կամ դրանց կիրառման կարգը, հարկերի, տուրքերի և այլ պարտադիր վճարների վճարման կարգը, անձանց գործունեության նկատմամբ հսկողություն ու վերահսկողություն իրականացնելու պայմանները և կարգը: Օրենքի անալոգիան և իրավունքի անալոգիան կարող են կիրառվել միայն, եթե տվյալ օրենքով չի արգելվում անալոգիայի կիրառումը: Համանման դրույթներ են սահմանված նաև Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածով:

Նշված դրույթներից ուղղակիորեն բխում է, որ օրենքի անալոգիայի կիրառման հնարավորությունը պարզելու տեսանկյունից առաջին հերթին պետք է առկա լինի համանման հարաբերությունները կարգավորող այլ իրավական նորմ, իսկ դրա առկայության դեպքում պետք է դիտարկվի նաև նշված նորմի՝ տվյալ հարաբերությունների էությանը հակասելու հարցը, ինչպես նաև քննարկման առարկա դառնա՝ արդյոք համանման հարաբերություններ կարգավորող նորմով սահմանափակվում են գործատուների կամ քաղաքացիների իրավունքները, ազատությունները, կամ նրանց համար նախատեսվում է նոր պարտականություն կամ պատասխանատվություն, կամ խստացվում են նրանց նկատմամբ կիրառվող պատասխանատվության, հարկադրանքի միջոցները կամ դրանց կիրառման կարգը, նրանց գործունեության նկատմամբ հսկողություն ու վերահսկողություն իրականացնելու պայմանները և կարգը, որպիսի պայմաններում օրենքի անալոգիայի կիրառումը բացառվում է: Հետևաբար, քննարկվող բացը հնարավոր չէ լուծել անալոգիայի կիրառման միջոցով:

Նշվածով պայմանավորված՝ անհրաժեշտություն է առաջացել մշակել սույն նախագիծը (այսուհետ՝ Նախագիծ) և ապահովել տնային կալանքի՝ որպես այլընտրանքային խափանման միջոցի, ներառումը Օրենսգրքի 108.2-րդ հոդվածի կարգավորման շրջանակներում՝ այդպիսով սահմանելով անձի նկատմամբ տնային կալանքի կիրառման դեպքում ծագող իրավական հետևանքները, աշխատանքային հարաբերությունների հետագա ընթացքը:

 3.Կարգավորման նպատակը, ակնկալվող արդյունքները.

Նախագծով առաջարկվող լրացումների պայմաններում օրենսդրորեն հստակ լուծում կստանա բարձրացված հարցը, որի արդյունքում տնային կալանքը՝ որպես այլընտրանքային խափանման միջոց, կներառվի Օրենսգրքի 108.2-րդ հոդվածի կարգավորման համատեքստում:

4.Իրավական ակտի նախագիծը մշակող պատասխանատու մարմինը, ինչպես նաև, անհրաժեշտության դեպքում, նախաձեռնողի, հեղինակների և մշակմանը մասնակցող անձանց մասին տեղեկություններ.

Նախագիծը մշակվել է Արդարադատության նախարարության կողմից։

 5.Նախագծի ընդունման կապակցությամբ լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտության և պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում սպասվելիք փոփոխությունների մասին.

Նախագծի ընդունման կապակցությամբ լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտություն չկա, պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում փոփոխություններ չեն նախատեսվում:

6.Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ.

Նախագիծը կապված չէ Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարությունների հետ, այլ բխում է Վարչապետի 16.08.2024 թվականի թիվ /02/10.9/28197-2024 հանձնարարականից: