Հիշել նախագիծը

Լրամշակման փուլում է

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱԿԱԿՈՌՈՒՊՑԻՈՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԴՐԱ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ 2019-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

  • 13 - Կողմ

  • 2 - Դեմ

Ամփոփաթերթում ներառվում են նախագծի վերաբերյալ ներկայացված բոլոր բովանդակային առաջարկությունները, առցանց գրվածները` 2 աշխատանքային օրվա, էլ. փոստով ուղարկվածները` 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում

h/h Առաջարկության հեղինակը, ստացման ամսաթիվը Առաջարկության բովանդակությունը Եզրակացություն Կատարված փոփոխությունը
1 2 3 4
1 Լիլիթ Հարությունյան 16.06.2019 20:58:16 Փաստաթղթի համարակալումը չի համապատասխանում «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի պահանջներին: Ընդունվել է Նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն:
2 Լիլիթ Հարությունյան 16.06.2019 20:58:16 Հիմք ընդունելով «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետը` ա ռաջարկում եմ փաստաթղերի փաթեթն ուղարկել Լեզվի կոմիտե` լեզվական փորձաքննություն իրականացնելու հանձնարարականով, քանի որ առկա են լեզվական սխալներ. օրինակ` հոգնակի թվի, մեծատառերի անհարկի կիրառում, օտարաբանություն, քերականական սխալներ: Ընդունվել է Նախագիծը ներկայացվել է Լեզվի կոմիտե՝ կարծիքի:
3 Ժողովրդավարության և իրավունքի կենտրոն ՀԿ 16.07.2019 00:06:09 Առաջարկում եմ սույն նախագծի հիմնավորման մեջ անդրադառնալ պետական ծառայությունների մատուցման միասնական գրասենյակների գործունեության արդյունավետության ապահովման վրա ազդող գործոններին՝ այս ծառայությունների մատուցման վերաբերյալ հանրության իրազեկման բարձրացման անհրաժեշտությանը և որակի ապահովման վերասկողական գործիքների զարգացմանը: Արման Խաչատրյան, <<Ժողովրդավարության և իրավունքի կենտրոն>> հասարակական կազմակերպության նախագահ Ընդունվել է ի գիտություն Պետական ծառայությունների մատուցման միասնական գրասենյակների գործունեության, ինչպես նաև հակակոռուպցիոն քաղաքականության տարր կազմող այլ գործիքների արդյունավետության ապահովման համատեքստում դրանց վերաբերյալ հանրային իրազեկման ծրագրերի իրականացման անհրաժեշտության մասին խոսվում է հանրային իրազեկմանը և հակակոռուպցիոն կրթությանն առնչվող գլխում:
4 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:29:50 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
5 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:31:10 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
6 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:31:10 #9 Պարբերությունում նշվել , որ ,, Ներառական ռազմավարություն ունենալու անհրաժեշտությունից ելնելով՝ Ռազմավարությունը հատուկ կարևորում է հակակոռուպցիոն քաղաքականության իրագործման գործընթացին քաղաքացիական հասարակության ակտիվ ներգրավվածությունը և հանրային վերահսկողության անհրաժեշտությունը:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Չի նշվում որևէ տեղ, հանրային մոնիտորինգի հնարավորության մատչելիության պահանջը: Այն, որ տարիներ շարունակ կատարողականների հարց լուծվել է փակ դռների հետևում, սահմանափակ անձանց պայմանավորվածության շնորհիվ, պետք է ոչ միայն հզոր քննադատության արժանանար, այլ նաև նշվեր ելքը: Այդպիսի մի լուծում եղել է: Հասարակության լայն զանգվածների մասնակցային մոնիտորինգ իրականացնելու նպատակով ստեղծված էր հակակոռուպցիոն մոնիթորինգի պլատֆորմ http://anti-corruption.gov.am/am/ , որը նպատակ ուներ ցանկացած քաղաքացու տեղեկացնելու հաստատված ծրագրերի կատարման ընթացքի մասին: Ընդունվել է Նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն
7 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:31:31 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
8 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:31:31 2. Ինչ վերաբերվում է նախագծի 1.1 բաժնին (2015-2018 թթ. միջոցառումների ծրագրի գնահատումը), կուզենայի նշել հետևյալ թերությունները. #14 Պարբերությունում նշվել , որ ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա իրականացման 2015-2018 թթ. միջոցառումների ծրագրի թերություններից մեկը դրա ընթացիկ մոնիթորինգի կառուցակարգի բացակայությունն է: ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ 1 Համամիտ չլինելով գնահատականի հետ, պետք է նշեմ, որ առկա են եղել թե մոնիթորինգի մեխանիզմը, և թե դրանց գնահատման ցուցանիշները: Փոխանակ ասելու և մեղադրելու համապատասխան գերատեսչություններին իրենց անգործության և ոչ կոմպետենտության համար, որի պատճառով ձախողվել եմ մի շարք ծրագրեր, հակառակը դա վերագրում են ,, հստակ ցուցիչների բացակայության,,, այն դեպքում երբ այդ մեթոդաբանությունը բազմիցս քննարկվել է հենց գերատեսչությունների ներկայացուցիչների կողմից և ընդունվել է: ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ 2 Չի նշվում որևէ տեղ, որ 2018 թ-ի մայիսից հետո, մի շարք ծրագրերի պատասխանատուները դրանք նոր իշխանություններն են եղել, և ծրագրերի կատարողականի համար նրանք են եղել պատասխանատուները: Որևէ մեկը որևէ պատժի չի արժանացել: ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ 3 Հասարակության լայն զանգվածների մասնակցային մոնիտորինգ իրականացնելու նպատակով ստեղծված էր հակակոռուպցիոն մոնիթորինգի պլատֆորմ http://anti-corruption.gov.am/am/ , որը նպատակ ուներ ցանկացած քաղաքացու տեղեկացնելու հաստատված ծրագրերի կատարման ընթացքի մասին: Ամիսներ շարունակ հարթակը, նույնպես նաև Կառավարության հակակոռուպցիոն ծրագրերի մոնիտորինգի բաժինը, ինչպես նախկին կառավարության, այնպես էլ նոր կառավարության ժամանակահատվածում ահազանգել են, որ հակակոռուպցիոն ծրագրերի կատարման ընթացքը աղետալի վիճակում է, սակայն ոչ առաջին փոխվարչապետի գրասենյակը, որը պատասխանատու է ծրագրերի կատարման ընթացքի համար և ոչ էլ գերատեսչությունների պատասխանատուները որևէ պատասխանատվության չեն ենթարկվել: Դրա փոխարեն, խեղաթյուրելով իրականությունը նշվել է, որ ,,պետական մարմինները պարբերաբար ներկայացրել են հաշվետվություններ իրենց կողմից իրականացված հակակոռուպցիոն միջոցառումների վերաբերյալ, սակայն հստակ ցուցիչների բացակայության պայմաններում այդ հաշվետվությունների համապարփակ ուսումնասիրություն և միջոցառումների իրականացման մակարդակի պարբերական գնահատում հնարավոր չի եղել ապահովել:,, Սա բացարձակակապես չի համապատասխանում իրականությանը: Ընդ որում պետք է հատուկ նշվեր, որ հատկապես թիրախային 4 ոլորտների ծրագրերի կատարման ժամկետների մեծ մասը դա ներկա իշխանությունների ժամանակաշրջանն է եղել, երբ նոր իշխանության ներկայացուցիչների ոչ բավարար պրոֆեսիոնալիզմի թե այլ պատճառներով լիակատար ձախողել են ծրագրերի կատարման ընթացքը Չի ընդունվել Նախագծում ներառված որակումները ոչ թե ռազմավարության մշակման գործընթացում ներգրավված անձանց սուբյեկտիվ կարծիքներն են, այլև միջազգային հեղինակավոր կառույցների (ՏՀԶԿ մոնիթորինգի խումբ, ՄԱԿ-ի <<Կոռուպցիայի դեմ>> կոնվենցիա, Եվրոպայի խորհուրդ) գնահատականները:
9 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:31:56 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Ընդունվել է ի գիտություն Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
10 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:31:56 #13 Պարբերությունում նշվել է, որ ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա իրականացման 2015-2018 թթ. միջոցառումների ծրագիրը ինչպես խմբագրական, այնպես էլ բովանդակային չափանիշներով համարժեքորեն չէր տեղայնացնում իր իսկ հռչակած խնդիր-նպատակները: ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Բայց սա ասում են այն նույն մարդիկ, որոնք հենց իրենք են մշակել նախկին ռազմավարությունը: Այսինքն, իրենք իրենց մասին են խոսում: Ընդունվել է ի գիտություն Նախագիծը լրամշակվել է: Խնդրո առարկա հարցն այլևս արդիական չէ:
11 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:32:39 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
12 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:32:39 #18 Պարբերությունում նշվել է, որ,, 2015 թվականի փետրվար 19-իN 165-Ն որոշմամբ ստեղծված Կոռուպցիայի դեմ պայքարի խորհուրդը որևէ էական արդյունք չարձանագրեց հակակոռուպցիոն քաղաքականության ամբողջական և արդյունավետ իրականացման և համակարգման, կոռուպցիայի առաջացման ու տարածման պատճառները վերացնելու տեսանկյունից՝ կրելով ձևական բնույթ: Այն ըստ էության, հընթացս անուղղակի փաստեց, որ դրա ստեղծումը կոռուպցիայի դեմ պայքարի հռչակագրային բաղադրիչից անդին այլ գործնական նպատակ չի հետապնդում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Սա ընդհանրապես խեղաթյուրել է իրականությունը: ոչ մի խոսք չկա այն մասին, որ այդ որոշումը պարտադիր է համարում խորհրդի նիստերի անցկացումը ոչ ուշ քան 3 ամիսը մեկ: Այնինչ նոր իշխանությունները, կոռուպցիայի դեմ պայքարը հայտարարելով իրենց գործունեության ամենակարևոր և հիմնական նպատակը, իրենց կառավարման 14 ամիսների ընթացքում այդպես էլ գոնե մեկ նիստ չեն անցկացրել, հնարավորություն չտալով հրապարակայնորեն գնահատելու իրավիճակը, ծրագրերի կատարման ընթացքը, նոր առաջարկություններ ներկայացնելու: Այդպիսի բան չէր կատարվել նույնիսկ փաստաթղթի ստեղծման օրից ի վեր, որը մենք համարում ենք ամենակոռումպացված ժամանակաշրջանը: Ընդունվել է ի գիտություն Նշված դրույթները հանվել են նախագծից: Նիստ չանցկացնելը պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ ՀՀ կառավարությունն ամբողջությամբ վերանայում էր Խորհրդի կազմը և գործառույթների շրջանակը: Ավլեին, Հակակոռուպցիոն քաղաքականության խորհրդի վերաբերյալ 2019 թվականի հունիսի 24-ին հաստատված որոշման հրապարակումից հետո Խորհուրդն արդեն իսկ անց է կացրել 2 հանդիպում:
13 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:33:07 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
14 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:33:07 #21 Պարբերությունում նշելով ռազմավարության արդյունքների դրական քայլերի մասին, որևէ տեղ չի նշվել, որ առաջին անգամ է, որ կատարվող ծրագրերի նկատմամաբ հանրային վերահսկողության դերը և մասնակցային մոնիտորինգի դերը առանցքային դարձնելու նպատակով մշակվեցին մոնիթորինգի չափելի, վերագրելի, իրատեսական և ժամկետային (SMART) չափորոշիչներով ծրագրեր: Չի ընդունվել Այլ ոլորտային ռազմավարություններով, այդ թվում Հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա իրականացման 2009-2012թթ.ների միջոցառումների ծրագրով արդեն իսկ մշակված են եղել մոնիթորինգի չափելի, վերստուգելի, ժամկետային և իրատեսական ցուցիչներ, ուստի տվյալ ռազմավարությամբ առաջարկվող պնդումը նշելը նպատակահարմար չէ և չի համապատասխանում իրականությանը:
15 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:36:01 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Նույն կարծիքը ներկայացվել է մի քանի անգամ: Այնուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղեկացնում ենք, որ Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
16 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:36:01 Նախագծի 2.1 բաժնում (Հակակոռուպցիոն ռազմավարության հետապնդած առանցքային նպատակները և առաջադրված հիմնական խնդիրները), կուզենայի նշել հետևյալ թերությունները. 1) # ողջ այդ բաժնում, չկա ամեակարևորը՝ տարբեր ոլորտներում կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրությունը և դրանց չեզոքացմանն ուղղված ծրագրերի ու քայլերի առաջադրումը: Գրված է մի ամբողջ ռազմավարություն, այդպես էլ չնշելով կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրման, բացահայտման կարևորությունը: Եվ սա այն դեպքում երբ նախորդ ռազմավարության սահմանում էր դրանց համապարփակ (այս բառ շատ կարևոր է) ուսումնասիրման առանձնակի կարևորությունը: Ընդ որում անկախ փորձագիտական հանձնախմբի արված բացահայտումների շնորհվ հնարավոր դարձավ այդ ռիսկերը համակարգել այնպես, որ հնարավոր լինի խոսել համապարփակ համակարգի մասին, մի բան որ չէր արված մինչ այդ երբևէ: Ռիսկերի բազմաթիվ լինելը և դրանց չեզոքացման ծրագրերի կատարման ժամանակի սղությունը հաշվի առնելով, Կոռուպսիայի դեմ պայքարի խորհրդի անդամների առաջարկով ծրագրերի մի մասն առաջարկվեց ներառել հաջորդ, այսինքն ներկա ռազմավարության մեջ: Եվ փոխանակ, օգտվելով նախորդ կատարած աշխատանքից, նոր բնագավառներ ներառվեն ու նաև շարունակվեն նախկինում ուսումնասիրված բնագավառների կիսատ մնացած ու չկատարված միջոցառումները, փոխարենը առաջարվել է միջոցառումների մի աղյուսակ, որում միայն արդարադատության ոլորտին վերաբերվող ռիսկերի և միջոցառումների մասին է խոսվում: Կարծես թե երկրում այլ ոլորտ գոյություն չունի: Կարծում եմ այս փաստաթուղթը, հատկապես նրա Միջոցառումների ծրագիր մասը հիմնովին և լիակատար վերանայման կարիք ունի, ամեն մի բնագավառի համար կոռուպցիոն ռիսկերի համակարգված ուսումնասիրման պահանջով, դրանց հաղթահարման միջոցառումների մանրակրկիտ նկարագրմամբ, ժամկետների, մարդկային և ֆինանսական ռեսուրսների ներկայացմամբ: 2) # Ամբողջ մի ռազմավարական փաստաթուղթ է մշակված, որում բացակայում է ,,կոռուպցիոն ռիսկեր,, հասկացողությունը: Առաջարկում եմ 56 կետից հետո ավելացնել պարբերություն հետևյալ ձևով: 56.1 Շահագրգիռ ՔՀԿ –երի և անկախ փոձագետների, գիտնականների կողմից համատեղ իրականացնել տարբեր ոլորտների կոռուպցիոն ռիսկերի համապարձակ ուսումնասիրություն, դրանք ներկայացնելով խորհրդի հաստատմանը 3) # 75-րդ կետը ընդհանրապես բառախաղ է և անիմաստ բառերի կույտ: 4) # Ավելացնել կետ, որտեղ ուղղակի և աներկբա նշված լինի, որ նախորդ ռազմավարությունների ուսումնասիրված կոռուպցիոն ռիսկերի ևդրանց չեզոքացման այն ծրագրերը, որոնք ինչ-ինչ պատճառով չեն կատարվել, պետք է հասցնել տրամաբանական ավարտին և կատարողականում նշել այդ մասին: Չի ընդունվել Նախագծով հստակ սահմանված է կոռուպցիոն ռիսկերի գնահատման և դրա հիման վրա ոլորտային միջոցառումների ծրագրի մշակման պարտավորություն: Այս պարագայում առնվազն անհասկանալի է առաջարկի և դրանում նշված պնդումների ողջ բնույթը:
17 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:37:27 Ցավով պետք է նշեմ, որ մի ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախկին տարբերակը, որը հանրային քննարկման էր դրվել 2019թ-ի հունվարին, բավականին մեծ քննադատության արժանացավ: Այն հիմնովին փոխվել և լրամշակվել է, սակայն այնուամենայնիվ նախկին տարբերակի համար նշված մի շարք դիտողություններ և առաջարկներ, այդպես էլ իրենց տեղը չեն գտել նոր լրամշակված տարբերակում: Այսպես օրինակ Նախագծի ,,Ներածություն ,, բաժնի #2. Պարբերությունում նշվել է, որ ,, Նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առնվազն հրապարակային հարթակներում հայտարարել է կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար մղելու նպատակադրման մասին: Բայցևայնպես, նշված նպատակադրումը չի ուղեկցվել հակակոռուպցիոն քաղաքականության ոլորտում առկա իրական խնդիրների ախտորոշման, թիրախավորման և դրանց համակարգային ու հիմնարար լուծմանն առնչվող կոնկրետ գործնական քայլերով: Հարկ է փաստել, որ չնայած այն իրողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է հակակոռուպցիոն երեք ռազմավարություն՝ համապատասխան միջոցառումների ծրագրերով, կոռուպցիայից բխող անբարենպաստ հետևանքներն իրենց բոլոր դրսևորումներով հանդերձ, դեռևս շարունակում են աննահանջ տեղ զբաղեցնել հասարակական կյանքի բազմազան ոլորտներում:.. #5 Պարբերությունում նշվել , որ ,, ՀՀ Կառավարության ծրագրում որպես ՀՀ կառավարության գործունեության հիմնարար ուղենիշ սահմանվեց կոռուպցիայի դեմ առավել թիրախավորված և արմատական պայքար մղելը, կոռուպցիայի հանրային մերժումը և կոռուպցիայից զերծ հանրությունը: Ընդ որում, նախատեսվեցին նաև մի շարք հիմնարար, հայեցակարգային պահանջներ, որոնք արդեն իսկ ենթադրում են դրանց շրջանակներում առավել կոնկրետ և հասցեական միջոցառումների իրականացում:,, ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Քննադատելով , որ կոնկրետ քայլերի բացակայության մասին, հենց ներկա տարբերակում բացակայում են կոնկրետ կոռուպցիոն ռիսկերի ուսումնասիրության պահանջը և կոնկրետ միջոցառումների, դրանց կատարման ժամկետների առաջադրման պահանջը: Չի ընդունվել Միջոցառումների ծրագրի նախագծում սահմանվել է, որ պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պետք է մշակվի ռիսկերի գնահատում իրականացնելու մեթոդաբանություն: Միաժամանակ սահմանվել է հստակ պարտավորություն և ժամանակացույց վերոնշյալ մարմինների համար մեթոդաբանության հիման վրա ռիսկերի համապարփակ գնահատումներ իրականացնելու և միջոցառումների ծրագիր մշակելու վերաբերյալ:
18 Սարգիս Ավագյան 20.07.2019 17:37:27 Նախագծի Գլուխ 4 բաժնում (ՄՈՆԻԹՈՐԻՆԳ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ) առկա են հետևյալ թերությունները #110 Պարբերությունում նշելով, որ ,, Հակակոռուպցիոն ռազմավարության և ոլորտային ծրագրերի իրականացման արդյունավետությունն ապահովվելու է մոնիթորինգի ու գնահատման արդյունավետ համակարգի ներդրմամբ, այնուամենայնիվ բացակայում են այնպիսի կարևորագույն հարցեր, ինչպիսիք են ծրագրի կատարման արդյունավետության ինդիկատորներին առաջադրվող պահանջները, կատարողականի նկատմամբ մոնիտորինգային ցուցանիշներին առաջարկվող պահանջները, նախատեսված միջոցառումների կամ քայլերի մոնիտորինգի և դրանց հաշվարկների իրականացման ընթացակարգերը և այլն։ Ընդ որում այդ միջոցառումների մոնիթորինգային ծրագրերը պետք է լինեն չափելի, վերագրելի, իրատեսական և ժամկետային (SMART) չափորոշիչներով: Սարգիս Ավագյան Կոռուպցիայի դեմ պայքարի խորհրդին կից 2016-2017թ գործող անկախ փորձագիտական հանձնախմբի անդամ avsargis@yahoo.com Ընդունվել է Նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն:
19 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 19:42:39 20 հուլիսի 2019թ. ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի վերաբերյալ Սույն փաստաթղթով ներկայացված են Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոնի, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձոր գրասենյակի, Բաց հասարակության հիմնադրամներ – Հայաստանի, Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի և Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբի դիտարկումներն ու առաջարկությունները ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության (այսուհետ՝ ռազմավարության նախագիծ) և դրա իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի նախագծի վերաբերյալ․ ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախագիծ 1. Նպատակադրում Ռազմավարության նախագիծն ընդհանուր առմամբ ներկայացնում է Հայաստանում կոռուպցիային առնչվող հիմնահարցերը, սակայն արծարծվող խնդիրների և հետագայում ներկայացվող միջոցառումների բազմազանության մեջ անհստակ է ռազմավարության հիմնական նպատակն ու ակնկալվող վերջնարդյունքը, որը թույլ կտա 2022 թվականի վերջին գնահատել փաստաթղթի իրականացման ընդհանուր արդյունավետությունը: Նպատակի ու ակնկալվող վերջնարդյունքի հստակեցումն անհրաժեշտ է համահունչ և կուռ միջոցառումների համակարգ ունենալու, ինչպես նաև փաստաթղթով նախատեսված գործողություններն առավել թիրախային դարձնելու համար: Տասնյակ տարիներով բարգավաճող կոռուպցիան Հայաստանում տեղ է գտել իր առավել «զարգացած» ու վտանգավոր դրսևորմամբ, որը միջազգային գրականության մեջ հայտնի է «պետության զավթում» եզրույթով: Ըստ այդմ, հետհեղափոխական Հայաստանի հակակոռուպցիոն ռազմավարության առաջնահերթ նպատակը պետք է լինի պետության զավթման սխեմաների վերացումը և պետական կառավարման օրինավորության երաշխիքների ձևավորումը՝ հետագայում նման երևույթը կանխարգելելու նպատակով: Հայաստանի Հանրապետությունում անկախության առաջին տարիներից սկսած, քայլ առ քայլ, հետևողաբար առանձին քաղաքական ուժերի և գործիչների կողմից տնտեսության համարյա բոլոր ոլորտներում, փաստացի, տեղի է ունեցել պետության ինստիտուտների ու ռեսուրսների զավթման գործընթաց: Պարբերաբար և հետևողաբար կեղծվել են ընտրությունները, ապօրինի ճանապարհով իշխանությունը յուրացրած քաղաքական ուժերը, պետաիշխանական լիազորություններն օգտագործելով, շարունակել են սեփական կարողության ու միջոցների ընդլայնումը, որը նաև ուղեկցվել է քաղաքական և հասարակական ընդդիմադիրների հետապնդումներով: Արդյունքում զավթվել են օրենսդիր և գործադիր իշխանությունները, իրավապահ և դատա-դատախազական մարմինները, բնական ու հանրային սեփականություն հանդիսացող այլ ռեսուրսները, ֆինանսական համակարգերը, տնտեսությունը, հանրային զանգվածային լրատվամիջոցները: Հայաստանի Հանրապետությունում հանրային քաղաքականությունն ու օրենսդրությունն ամբողջությամբ ի սպաս են դրվել մի խումբ անձանց և կլանների շահերին: Պետության զավթման հետևանքը եղել է հանրության շրջանում պետական մարմինների և պաշտոնյաների նկատմամբ վստահության անկումը, պետականության վերաբերյալ գաղափարական պատկերացումների աղավաղումը, ընտրությունների ինստիտուտի նկատմամբ ձևավորված թերահավատությունը և պետության կերտման սեփական կարողությունների թերագնահատումը: Պետականաշինության գաղափարը դուրս է մղվել երկրի զարգացման հեռանկարից, իսկ ընթացիկ ընդունվող «հայեցակարգային» ծրագրերը կրել են զուտ իմիտացիոն բնույթ՝ չհանգեցնելով որևէ էական սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական առաջընթացի: Բոլոր պետական և համայնքային մարմիններում գործել են ինչպես ընդհանուր, այնպես էլ առանձնահատուկ կոռուպցիոն սխեմաներ, որոնք ամրապնդել են գողությունն ու յուրացումները՝ խոչընդոտելով ձեռնարկված և միջազգային կառույցների կողմից միլիոնավոր դոլարներ ստացող բարեփոխումներին: Իսպառ բացակայել է կոռուպցիան նվազեցնելու քաղաքական կամքը, քանզի քաղաքական և գործադիր վերնախավն ինքն է եղել կոռուպցիայի հիմնական լոկոմոտիվը: Կոռուպցիոն գործերում ներգրավվածների անպատժելիությունն ու իրավիճակի հանգուցալուծման անհնարինության ընկալումը հասարակության մոտ ձևավորել է որոշակի հանդուրժողականություն հանրային պաշտոնյաների հակաիրավական գործելաոճի նկատմամբ և ստիպել է քաղաքացիների զգալի հատվածին հարմարվել և նույնիսկ այս կամ այն կերպ ներգրավվել կոռուպցիոն սարդոստայնում՝ խուսափելով հարկերից, ստանալով արագացված ծառայություններ, ձեռք բերելով արտոնություններ և այլն: Մյուս կողմից՝ նման վիճակը հանգեցրել է համընդհանուր ապատիայի, հիասթափության ու ցինիզմի՝ ժողովրդավարության կոնցեպտի, անկախության, օրինավորության, սեփական արժանապատվության նկատմամբ: 2018թ․ թավշյա ժողովրդական հեղափոխությունը հասարակության շրջանում հույս առաջացրեց առ այն, որ ժողովրդի կողմից ձևավորված իշխանություններն իրենց ջանքերը կնպատակաուղղեն հասարակության անդամների մոտ պետության և պետական մարմինների հանդեպ խաթարված վստահությունը վերականգնելու և պետականության պատկերացումները վերաիմաստավորելու ուղղությամբ։ Այդուհանդերձ, քաղաքացիների մեծամասնության ցանկությունը՝ ապրել կոռուպցիայից զերծ երկրում, ինչպես նաև ռազմավարության նախագծով առաջարկվող ինստիտուցիոնալ և այլ բարեփոխումները՝ անհրաժեշտ, սակայն բավարար չեն երաշխավորելու անցյալի արատավոր պրակտիկաների կրկնությունը ապագայում: Հանցագործությունը չկրկնելու թիվ մեկ քայլը դրա ճանաչումն է և համապատասխան գնահատականը: Առաջարկություն • Կարևոր է, որ 2019-22 թթ. հակակոռուպցիոն ռազմավարությունը և դրա իրականացման միջոցառումների պլանը ճանաչեն պետության զավթումը որպես մինչև 2018թ. Հայաստանում ամրատավորված կոռուպցիայի հիմնական դրսևորում և պետության քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական առաջընթացն արգելակող հիմնական գործոն։ • Այս առնչությամբ, անհրաժեշտ է ռազմավարության մեջ որպես առաջնահերթ նպատակ սահմանել պետության զավթումը հնարավոր դարձնող կառուցակարգերի կազմաքանդումն ու օրինավորության ամուր հենքի ստեղծումն ու ամրապնդումը, այդ թվում՝ հակակոռուպցիոն ինստիտուցիոնալ կուռ համակարգի ձևավորման միջոցով: • Ի լրումն, անհրաժեշտ է, որ անկախության տարիներից ի վեր ընթացող պետության զավթման դրսևորումներն ու դրա իրավաքաղաքական հետևանքները ճանաչվեն Ազգային ժողովի կողմից և դրանց տրվի համապատասխան քաղաքական գնահատական` անցումային արդարադատության քաղաքականության համատեքստում կամ դրանից դուրս՝ ամրագրելու կոռուպցիայի մերժումը գործող հետհեղափոխական շրջանի օրենսդիրի կողմից և երաշխավորելու օրինավոր կառավարմանը միտված և ժողովրդավարական զարգացումների անդառնալիությունը: Ընդունվել է ի գիտություն Ռազմավարությամբ բավականին ծավալուն կերպով անդրադարձ է կատարվել պետության զավթման տարր կազմող այնպիսի գործոնների, ինչպիսիք են քաղաքական կամքի բացակայությունը, իրականացվող քայլերի ձևական բնույթը, կոռուպցիայի համատարած բնույթ կրելը, հանրային անվստահությունը նախկին քաղաքական ուժի և ռեժիմի նկատմամբ և այլն: Այս առումով, կարծում ենք ռազմավարության շրջանակներում քաղաքական գնահատական տրված է այնքանով, ինչքանով ուղղակիորեն վերաբերում է ռազմավարության գործողության տիրույթին:
20 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 19:44:47 2. Կոռուպցիայի դեմ պայքարի համակարգում և ռազմավարության իրականացման երաշխավորում Հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա շրջանակում առաջարկվող միջոցառումների իրականացման արդյունավետության կարևորագույն գործոն է հակակոռուպցիոն բոլոր միջոցառումների իրականացման համար պատասխանատու մարմինների լիազորությունների և գործողությունների պատշաճ համակարգումը, ընթացքի ու արդյունքների մոնիտորինգն ու ազդեցության գնահատումը: Այս առումով ռազմավարության նախագծում առկա է բացթողում, քանի որ պատշաճ և հստակ ամրագրված չէ վերոնշյալ գործառույթների իրականացման պատասխանատվությունը, և որոշ առումներով առկա է խառնաշփոթ: ՀՀ վարչապետի 24 հունիսի 2019 թվականի N 808-Ն որոշման համաձայն հակակոռուպցիոն քաղաքականության խորհուրդը քննարկում է հակակոռուպցիոն ռազմավարությունները և առնչվող իրավական ակտերը, ոլորտային հակակոռուպցիոն ծրագրերը, հակակոռուպցիոն ռազմավարություններից և միջազգային պարտավորություններից բխող միջոցառումների իրականացման գործընթացները, հակակոռուպցիոն ռազմավարությունների և ծրագրերի կատարողականները և մոնիտորինգի արդյունքները, կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործընթացում շահագրգիռ կառույցների հետ համագործակցության արդյունքները, միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության ընթացքը: Սրանք ընդհանուր առմամբ համակարգման բաղադրիչներ են, սակայն իրավական առումով ո՛չ տվյալ որոշումը և ո՛չ էլ ռազմավարության նախագիծը չեն ամրագրում հակակոռուպցիոն պայքարի գործառույթների համակարգման պատասխանատվությունը: Մյուս կողմից, ՀՀ արդարադատության նախարարությունը համակարգում է հակակոռուպցիոն միջազգային պարտավորությունների ու հանձնարարականների իրականացման գործընթացը: Ռազմավարության նախագծի 4-րդ՝ «Մոնիտորինգ և գնահատում» գլուխը կարևորում է մոնիտորինգի և գնահատման համակարգի ներդրումը, համապատասխան մեթոդների և ցուցիչների համակարգի ձևավորումը, կարողությունների շարունակական զարգացումը: Ներկայում, «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքում առաջարկվել և Ազգային ժողովում (այսուհետ՝ ԱԺ) քննարկվում են փոփոխություններ, որոնք նախատեսում են հակակոռուպցիոն ծրագրերի ու միջոցառումների կատարման նկատմամբ մոնիտորինգի իրականացումը վերապահել Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին: Միևնույն ժամանակ, Վարչապետի աշխատակազմում գործում է Հակակոռուպցիոն ծրագրերի և մոնիտորինգի վարչություն: Այս առումով, անհասկանալի է, թե ինչպես են նախատեսվում բաշխվել մոնիտորինգային գործառույթները և որն է ի վերջո լինելու դրանց համար պատասխանատու կառույցը: Բացի այդ, նախագծով կարգավորված չէ նախատեսված գործողությունների կատարման վերաբերյալ հանրությանը հաշվետու լինելու պարտականության, ինչը չափազանց կարևոր նախապայման է հակակոռուպցիոն քաղաքականության իրականացման երաշխիքներ ապահովելու և հասարակական վստահության ձևավորման տեսանկյունից: Առաջարկություն • Հարկավոր է ռազմավարության նախագծում հստակ ամրագրել ռազմավարության իրականացման և առհասարակ կոռուպցիայի դեմ պայքարի ուղղությամբ տարվող տարբեր միջոցառումների համակարգման պատասխանատու մարմինը: • Անհրաժեշտ է հստակեցնել ռազմավարության իրականացման մոնիտորինգի և գնահատման համար պատասխանատու կառույցը: • Ծրագրի իրականացման առնչությամբ տարեկան կտրվածքով պետք է սահմանել կատարված աշխատանքների և ռազմավարության իրականացման ընթացքի մասին հրապարակային հաշվետվություն ներկայացնելու պարտականություն: • Թերի կատարման կամ չկատարման առնչությամբ պետք է նախատեսել միջոցառման պատասխանատու սուբյեկտի բացատրություն՝ Հակակոռուպցիոն քաղաքականության հանձնաժողովի առջև: Ընդունվել է Կատարվել է լրացում ռազմավարության նախագծում, համաձայն որի՝ Հակակոռուպցիոն ռազմավարության համակարգման պատասխանատու մարմին է հանդիսանում ՀՀ արդարադատության նախարարությունը: Ռազմավարության նախագծով նախատեսված է, որ հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրականացման արդյունքները պետք է հրապարակվեն կիսամյակային և տարեկան կտրվածքով՝ մոնիթորինգային հաշվետվություններ կազմելու միջոցով: Նախագծով սահմանվել է որ հակակոռուպցիոն ռազմավարության և դրա իրականացման միջոցառումների ծրագրով նախատեսված միջոցառումների կատարման արդյունքները պարբերաբար քննարկվում են Հակակոռուպցիոն քաղաքականության խորհրդի նիստում, ինչի արդյունքում մարմիններին տրվում են համապատասխան հանձնարարականներ:
21 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 19:45:19 3. Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով 2017թ. հունիսի 9-ին ընդունվեց «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքը, որը պետք է ուժի մեջ մտներ 2018թ. ապրիլի 10-ին: Այն նախատեսում է ձևավորել Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով (այսուհետ՝ ԿԿՀ) որպես ինքնավար մարմին, որի անդամները պետք է ընտրվեն մրցույթով՝ մրցութային խորհրդի կողմից, որը պետք է կազմված լինի Սահմանադրական դատարանի նախագահի, Մարդու իրավունքների պաշտպանի, Ազգային ժողովի ընդդիմադիր խմբակցությունների, Հանրային խորհրդի և Փաստաբանների պալատի կողմից նշանակված մեկական անդամներից: Հանձնաժողովի անդամներին ներկայացվող պահանջներն են բարձրագույն կրթությունը, առնվազն տասը տարվա մասնագիտական աշխատանքային ստաժը և ճանաչումը: Մրցութային խորհուրդը պետք է իր ընտրությունը կատարի թեսթավորման և հարցազրույցի արդյունքում, որից հետո կազմը պետք է հաստատվի Ազգային ժողովի նախագահի կողմից: ԿԿՀ ձևավորման տվյալ կարգում առկա են մի շարք խնդիրներ. • Ազգային Ժողովում կայուն մեծամասնության իշխանության և փաստացի ավտորիտար ռեժիմի պարագայում ԿԿՀ մրցութային խորհրդի օղակի սահմանումն ի սկզբանե միտված է եղել ստեղծելու անկախության և մասնակցային գործընթացի իմիտացիա: Այս առումով, հատկանշական է մրցութային խորհրդում Հանրային խորհրդի և Փաստաբանների պալատի ներգրավվածությունը, որոնք իրենց գոյության ընթացքում երբևէ աչքի չեն ընկել կոռուպցիային առնչվող հարցեր քննարկելով կամ կարծիք արտահայտելով: • Թեստավորումը բնորոշ է կարիերային և գիտելիքահեն հանրային ծառայությանը և, որպես կանոն, առնչվող կառույցներում թեսթային մրցույթները կազմակերպվում են անմիջապես այդ կառույցների ծառայողների կողմից, որոնք մասնագիտական գիտելիքներ, հստակ պատկերացումներ և հմտություններ ունեն տվյալ ոլորտում և կարող են գնահատել թեկնածուների գիտելիքները: ԿԿՀ անդամներին չեն առաջադրվում կարիերային ծառայության և գիտելիքահեն ընտրության չափանիշներ, քանի որ նրանք չեն հանդիսանում հանրային ծառայողներ, իսկ մրցութային խորհուրդը կարող է և չունենալ բավարար մասնագիտական պատկերացումներ և գիտելիք, որպեսզի կարողանա մշակել թեսթեր կամ հարցազրույցի միջոցով բացահայտել թեկնածուների գիտելիքները: • Մրցութային խորհուրդը նախատեսվում է ձևավորել կոնկրետ մեկ խնդիր լուծելու նպատակով և բացի այդ գործառույթներն իրականացնելուց, այն չունի որևէ հանձնառություն: Այսինքն, հետագայում ԿԿՀ աշխատանքի հնարավոր ձախողման կամ դրա առանձին անդամների ոչ օրինավոր վարքագծի համար ոչ մեկը չի կրելու քաղաքական պատասխանատվություն: • ԿԿՀ անդամների համար սահմանվող պահանջների մի մասը հակասական են: Մասնավորապես, սահմանված չէ, թե որ բնագավառում է պահանջվում 10 տարվա մասնագիտական աշխատանքային ստաժ, կամ հայտնի չէ, թե ինչ առումներով և ում կողմից պետք է ճանաչված լինի հանձնաժողովի անդամության թեկնածուն: Ներկայում ՀՀ ԱԺ կողմից քննարկվում է և առաջին ընթերցմամբ ընդունվել է «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու օրենքի նախագիծ, որը նախատեսում է վերացնել խնդրահարույց և իմիտացիոն կարգը և վերոնշյալ այլ խնդիրներն, ինչը ողջունելի է: Այդուհանդերձ, քննարկվող նախագծում առկա են ռիսկեր, որոնք կարող են վտանգի տակ դնել ԿԿՀ անկախությանը և քաղաքական չեզոքությունը: Մասնավորապես, նախատեսվում է, որ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի 5 անդամներից նախագահն առաջադրվում է վարչապետի կողմից, 2 անդամը իշխող քաղաքական ուժի կողմից, մեկը՝ ընդդիմադիր կուսակցությունից և մեկը՝ Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից: Հաշվի առնելով ՀՀ Սահմանադրության և Ընտրական օրենսգրքի մեջ ամրագրված կայուն մեծամասնության պահանջը՝ կա մտավախություն, որ ԱԺ կողմից ընտրված հանձնաժողովը կարող է սպասարկել քաղաքական մեծամասնության շահը: Այս ռիսկը հնարավոր է մեղմել՝ ընդլայնելով հանձնաժողովի անդամների թեկնածուների առաջադրող մարմինների շրջանակը, առավել խստացնելով ընտրության չափանիշները, ուժեղացնելով անկախության երաշխիքները և հանրային վերահսկողությունը: Առաջարկություն • Միանշանակորեն, անհրաժեշտ է վերացնել «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» գործող օրենքով սահմանված՝ ԿԿՀ ձևավորման թվացյալ անկախ, սակայն իրականում մասնակցության իմիտացիա ստեղծող և քաղաքական պատասխանատվություն չենթադրող մեխանիզմը: • ԿԿՀ անկախությունը և քաղաքական անկողմնակալությունն ապահովելու նպատակով կարելի է՝ o ընդլայնել ԿԿՀ անդամության թեկնածուներին առաջադրող մարմինների շրջանակը, օրինակ՝ ԱԺ մեծամասնության թեկնածուներին փոխարինելով ՀՀ նախագահի և Մարդու իրավունքների պաշտպանի թեկնածուներով, o խստացնել անդամության թեկնածուների ընտրության չափանիշները, օրինակ՝ կուսակցության անդամակցության բացառում, նախկին պաշտոնավարման ընթացքում օրինավորության/բարեվարքության դրսևորում, o ուժեղացնել անկախության երաշխիքները, օրինակ՝ պաշտոնավարման դադարեցման հիմքերի հստակեցում և բողոքարկման հնարավորություն նախատեսելու միջոցով, o նախատեսել ԿԿՀ-ի նախագահի թեկնածուի ընտրություն հանձնաժողովի անդամների կողմից և թեկնածուի հաստատում վարչապետի կողմից, o սահմանափակել ԿԿՀ անդամների նկատմամբ հանձնաժողովի նախագահի առավելությունները, օրինակ՝ ԿԿՀ որոշումների և եզրակացությունների տակ բոլոր անդամների կողմից ստորագրում, հատուկ կարծիքի հնարավորություն, o ամրագրել հանրային վերահսկողության լծակներ (օրինակ՝ հասարակական/փորձագիտական վերահսկիչ խորհրդի ձևավորում) և այլն: • Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամների ընտրության և ընտրության գործընթացի թափանցիկության առումով կարելի է օգտագործել նաև ստորև «Կոռուպցիոն հանցագործությունների քննություն» բաժնում ներկայացված Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավար անձանց ներկայացվող որոշ պահանջներն ու ընտրության գործընթացը: Պաշտոնավարմանը խոչընդոտող հանգամանքների վերաբերյալ տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկատվությունը կարող է համակարգվել և ենթարկվել վերլուծության ԱԺ պետաիրավական հանձնաժողովում: Պետաիրավական հանձնաժողովի նիստերը բաց են շահագրգիռ հանրության կողմից դիտարկման համար, ինչպես նաև հեռարձակվում են ուղիղ եթերով։ Ընդունվել է մասնակի Նախագծով առաջարկվում է փոփոխել ԿԿՀ-ի ձևավորման կարգը: Ներկայացված առաջարկները մասնակիորեն ընդունվել են, նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն: Այդուհանդերձ, առաջարկվող փոփոխությունների մի ստվար զանգված կքննարկվի Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի վերաբերյալ օրենսդրական փաթեթի լրամշակման գործընթացում: Առաջարկները կքննարկվեն հակակոռուպցիոն կոմիտեի վերաբերյալ օրենսդրական նախագծերի փաթեթի մշակման շրջանակներում:
22 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 20:40:41 4. Կոռուպցիոն հանցագործությունների քննություն Ռազմավարության նախագծի 3-րդ գլխում նախատեսվում է ՀՀ-ում ձևավորել կոռուպցիոն հանցագործությունների քննությամբ զբաղվող մասնագիտացված մարմին՝ «Հակակոռուպցիոն կոմիտե», որի կազմում պետք է ներառվեն նաև օպերատիվ-հետախուզական ստորաբաժանումներ։ Վերջիններս պետք է ձևավորվեն ՀՀ ոստիկանության և Պետական եկամուտների կոմիտեի կոռուպցիոն հանցագործությունների բացահայտման նպատակով օպերատիվ-հետախուզական գործունեության իրականացման համար նախատեսված հաստիքների և գործիքակազմի փոխանցման միջոցով։ Քննչական կոմիտեից նախատեսվում է Հակակոռուպցիոն կոմիտե տեղափոխել կոռուպցիոն, սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունների և կիբեռհանցագործությունների քննության վարչությունը՝ քննիչների հաստիքով և գործիքակազմով։ Փաստաթղթում հստակ չէ, թե ինչպիսին է լինելու Հատուկ քննչական ծառայության (ՀՔԾ) ապագան, թեև ՀՀ արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչների բանավոր հայտարարությունների համաձայն, ակնկալվում է այն լուծարել: Նախատեսվում է, որ Հակակոռուպցիան կոմիտեի ծառայողների կողմից իրենց պաշտոնեական դիրքի կապակցությամբ հանցակցությամբ կամ նրանց կատարած հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով նախաքննությունը կատարելու է Ազգային անվտանգության ծառայությունը (ԱԱԾ), իսկ վերջինի տնտեսական անվտանգության և կոռուպցիայի հակազդման մարմնի (դեպարտամենտի) հաստիքների և գործիքակազմի՝ Հակակոռուպցիոն կոմիտեին փոխանցում չի նախատեսվում: Վերոնշյալ կարգավորումների հետ կապված առկա են մի շարք խնդիրներ: Նախ, իրավապահ համակարգի ամբողջական բարեփոխման տեսլականի բացակայության պարագայում հնարավոր չէ գնահատել ինչպես Հակակոռուպցիոն կոմիտեի կազմավորման համար առաջարկվող մոտեցումների և մեխանիզմների արդյունավետությունը, այնպես էլ ընդհանուր համակարգի համապատասխանությունն ու բացերը: Մյուս կողմից, ներկայացված չեն հակակոռուպցիոն կոմիտեի ինքնուրույնության և անկախության երաշխիքներն՝ ինչպես առանձին վերցված, այնպես էլ՝ ամբողջ համակարգի համատեքստում։ Երկրորդ, հաստիքների ու գործիքակազմի մեխանիկական տեղափոխումը համակարգերի միջև կապված է մի շարք ռիսկերի հետ: Մասնավորապես, Ոստիկանության օպերատիվ աշխատակիցների տեղափոխումը Հակակոռուպցիոն կոմիտե չի բացառում նրանց շարունակական գաղտնի համագործակցությունը նախկին «սուբյեկտ կառույցների» հետ, որոնք կարող են նաև հանդիսանալ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի դիտարկման օբյեկտ, ինչով կվտանգվի նրանց անկախությունը և ինքնավարությունը։ Մյուս կողմից, անհասկանալի է, թե օպերատիվ-հետախուզական գործիքակազմից զրկվելու պարագայում ինչպես են գործելու Ոստիկանության մյուս ծառայությունները, և ինչպես է այն ի վիճակի լինելու ստանալ ու մշակել քննչական կոմիտեին փոխանցվելիք տեղեկատվությունը: Քննչական կոմիտեի կոռուպցիոն, սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունների և կիբեռհանցագործությունների քննության վարչությունն ունի միայն հաստիքներ և չունի գործիքակազմ: Նաև պարզ չէ, թե ինչպես է Քննչական կոմիտեն գործելու առանց կիբեռհանցագործությունների մասնագետ-քննիչների, որոնք անհրաժեշտ են բոլոր տեսակի հանցագործությունների քննության համար: Մյուս կողմից, կիբեռհանցագործությունները վերաբերում են համակարգչային տեխնիկայի օգտագործմամբ և դրանց վրա ներազդելով տեղեկատվության կորզմանը և պարտադիր չէ, որ նրանց կապ ունենան կոռուպցիոն հանցագործությունների հետ։ Թեև Հակակոռուպցիոն կոմիտեում կոռուպցիոն երևույթներն ինքնին կարելի է համարել ազգային անվտանգության մարտահրավեր (ինչպես և բազմաթիվ այլ խնդիրներ այլ ոլորտներում), դրանով դեռևս չի հիմնավորվում ԱԱԾ-ում մեկ ամբողջ դեպարտամենտի պահպանումը իր ողջ գործիքակազմով: Իսկ ԱԱԾ կողմից Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների նկատմամբ նախաքննություն կատարելու իրավասության պարագայում՝ հնարավոր է Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների մոտ առաջանա կաշկանդվածություն ԱԱԾ ծառայողներին որպես կոռուպցիոն հանցագործությունների սուբյեկտ դիտարկելու հարցում՝ առավել ևս, հաշվի առնելով այս կառույցի պատմականորեն ձևավորված հատուկ կարգավիճակը իրավապահ համակարգում։ Ընդհանուր իրավապահ համակարգի օպտիմալության համատեքստում նաև հարցականի տակ են դրվում բացի հետախուզական և հակահետախուզական գործառույթներից ԱԱԾ-ին վերապահված բոլոր այլ դերակատարումները: Առաջարկություն • Հակակոռուպցիոն կոմիտեի կազմավորման առաջարկին զուգահեռ նախագծել և պլանավորել իրավապահ ողջ համակարգի բարեփոխումը, նախատեսելով դրա օպտիմալացում և ձևավորման, կառուցվածքային ու գործառույթային սկզբունքների վերանայում՝ հնարավորինս կիրառելով համաչափության գաղափարը, ինչպես նաև՝ անդրադառնալով մարմինների ղեկավարների նշանակումների, ազատումների և հաշվետվողականության համակարգին և, ըստ անհրաժեշտության՝ նախատեսելով համապատասխան փոփոխություններ ՀՀ Սահմանադրությունում: • Հակակոռուպցիոն կոմիտեի իրավասությունների շրջանակը հարկավոր է ուրվագծել կոռուպցիոն հանցագործությունների շրջանակի սահմանումից հետո կամ առնվազն դրան զուգահեռ՝ կատարելով համապատասխան փոփոխություններ ՀՀ քրեական և Քրեական դատավարության օրենսգրքերում: • Չբացառելով հանդերձ որոշ մարդկային ռեսուրսների տեղափոխումները, Հակակոռուպցիոն կոմիտեի համար հիմնականում նախատեսել սեփական անձնակազմի ձևավորում նոր կադրերից, ինչպես նաև սեփական օպերատիվ-հետախուզական կարողությունների, այդ թվում՝ գործիքակազմի ձևավորման և զարգացման մեխանիզմներ: Անհրաժեշտ է ձեռնարկել քայլեր, որ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի քննիչների համար մատչելի լինեն պաշտոնատար անձանց ֆինանսական, այդ թվում՝ բանկային տվյալները: • Քննչական կոմիտեից Հակակոռուպցիոն կոմիտե տեղափոխել միայն կոռուպցիոն հանցագործությունների քննությամբ մասնագիտացված քննիչների հաստիքները, իսկ կիբեռհանցագործությունների քննությամբ մասնագիտացված հաստիքները թողնել քննչական կոմիտեում: • Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների կողմից կամ նրանց՝ պաշտոնեական դիրքի բերումով հանցակցությամբ կատարված կոռուպցիոն հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով նախաքննության իրականացումը վերապահել ոչ թե մեկ առանձին, այլ՝ կոլեգիալ մարմնի: Այդպիսի մարմին կարող է լինել ՀՀ գլխավոր դատախազի հակակոռուպցիոն ոլորտը համակարգող տեղակալի ցուցումով յուրաքանչյուր քրեական գործով ձևավորվող՝ քննչական գործառույթներ իրականացնող մարմինների ներկայացուցիչներից բաղկացած քննչական խումբը, իսկ օպերատիվ-հետախուզական գործողությունների մասով՝ համապատասխանաբար այդպիսի գործառույթներ ունեցող օպերատիվ խումբը, ինչը հնարավորություն կտա փոխզսպել առանձին ինստիտուցիոնալ շահերը, առավել ծանրակշիռ կդարձնի քննությունը և դրանով իսկ կկատարի նաև կանխարգելիչ դեր: • Անհրաժեշտ է սահմանել, որ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների գործերով պարբերաբար, բայց ոչ պակաս, քան երկու շաբաթը մեկ, ՀՀ գլխավոր դատախազի հակակոռուպցիոն ոլորտը համակարգող տեղակալը ներկայացնում է հաղորդում ՀՀ ԱԺ պաշտպանության եւ անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի փակ նիստում, իսկ նախաքննության ավարտից հետո՝ ԱԺ բաց նիստում։ • Ընդհանուր իրավապահ համակարգի օպտիմալացման համատեքստում կարևոր է, որ ԱԱԾ-ին վերապահվեն բացառապես հետախուզական և հակահետախուզական գործառույթները՝ դրանց համապատասխան գործիքակազմով, ինչը նաև որոշ չափով կվերականգնի հանրային վստահությունը այս կառույցի նկատմամբ: Նաև անհրաժեշտ է վերանայել Քննչական կոմիտեին խոշտանգումների գործերով քննության փոխանցման մտադրությունը՝ հաշվի առնելով միջազգային պարտավորություններն ու սկզբունքները: ԸՆդունվել է մասնակի Նախագծով սահմանվել են ամբողջ իրավապահ համակարգի գործառութային փոփոխությունների վերաբերյալ կարգավորումներ՝ համաչափության շրջանակներում նախատեսելով օպտիմալացում: Մյուս առաջարկներին անդրադարձ կկատարվի սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացի շրջանակներում: Միջոցառումների ծրագրի նախագծում կատարվել է փոփոխություն և Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ստեղծման ու կոռուպցիոն հանցագործությունների ցանկի հստակեցման ժամկետները համապատասխանեցվել են: Ռազմավարության նախագծում կատարվել է համապատասխան փոփոխություն, մասնավորապես, նախատեսվել է, որ անձնակազմում պետք է ներառվեն նոր կադրեր: Միջոցառումների ծրագրի նախագծի համաձայն՝ քրեական հետապնդման մարմիններին պետք է տրվի բանկային հաշիվների ռեգիստրին հասանելիություն՝ տվյալների պաշտպանության երաշխավորմամբ: Կիբեռհանցագործությունների քննությամբ մասնագիտացված հաստիքները թողնվելու են Քննչական կոմիտեում: Կարծում ենք առաջարկվող մոդելը թույլ է տալիս հնարավորին փախզսպված եղանակով իրականացնել քննություն Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների կողմից կամ նրանց՝ պաշտոնեական դիրքի բերումով հանցակցությամբ կատարված կոռուպցիոն հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով: Առաջարկվող կոմիտեի ձևավորման համար անհրաժեշտ իրավական ակտերի փաթեթի մշակման գործընթացում առավել մանրամասն կքննարկվեն հաշվետվողականության վերաբերյալ հարցերը:
23 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 20:41:04 Ղեկավար կազմի ձևավորում և հաշվետվողականություն Ռազմավարության նախագծի 70-րդ կետով նախատեսվում է հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավար կազմի ձևավորման մրցութային կարգ՝ մրցութային խորհրդի միջոցով։ Նախագծի համաձայն մրցութային խորհրդով անցած թեկնածուին Կոմիտեի ղեկավարի պաշտոնում նշանակում է ՀՀ վարչապետը։ Չնայած որ այս մեխանիզմներով Հակակոռուպցիոն կոմիտեի համար առաջարկվում է առավել ժողովրդավարական մեխանիզմ, այդուհանդերձ հարկավոր է այս մարմնի ղեկավարի նշանակման մոտեցումները դիտարկել ընդհանուր իրավապահ մարմինների անկախության և հաշվետվողականության համատեքստում՝ ելնելով նաև «սուպերվարչապետական համակարգի» խոցելիությունից, և նրա նշանակումը նախատեսել ԱԺ կողմից, որով կապահովվի նաև գործընթացի առավել թափանցիկությունը և հանրային մասնակցության բարձր աստիճանը։ Նման մոտեցման պարագայում կվերանա նաև մրցութային խորհուրդ ձևավորելու անհրաժեշտությունը և թեկնածուների՝ օրենքով սահմանված պահանջներին համապատասխանության հարցը կքննարկվի ԱԺ համապատասխան հանձնաժողովում։ Ռազմավարության նախագծով նախանշված չեն այն ստանդարտները, որոնց պետք է բավարարի Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարությունը, ինչպես նաև առկա չեն Հակակոռուպցիոն կոմիտեի քննչական կազմի և այլ հաստիքների ձևավորման իրավական սկզբունքները և մեխանիզմները: Խիստ կարևոր է դրանք ամրագրել ռազմավարությամբ, ինչը հետագայում հիմք կհանդիսանա այս մարմնի համալիր անկախության երաշխիքները համապատասխան օրենսդրությամբ ամրագրելու համար։ Առաջարկություն Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավար կազմը ձևավորել հետևյալ համակարգով․ • Կոմիտեի ղեկավարի թեկնածություն կարող են առաջադրել ՀՀ վարչապետը և ՀՀ նախագահը, ինչպես նաև ԱԺ խմբակցությունները։ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարն ընտրվում է ԱԺ կողմից՝ փակ քվեարկությամբ, պատգամավորների 2/3-ով, 6 տարի ժամկետով: Կոմիտեի ղեկավարի ընտրությունն ԱԺ-ում հեռարձակվում է ուղիղ եթերով։ Հակակոռուպցիոն ղեկավարի տեղակալներից մեկը նշանակվում է ՀՀ վարչապետի, մյուսը ՀՀ նախագահի կողմից՝ 6 տարի ժամկետով: • Կոմիտեի ղեկավարի և ղեկավարի տեղակալի թեկնածուների համար առաջադրվող պահանջները պետք է ներառեն հետևյալը. 30 տարին լրացած, վերջին 10 տարում միայն ՀՀ քաղաքացիություն և վերջին 10 տարում ՀՀ-ում մշտապես բնակություն, մասնագիտական գործունեության 5 տարվա աշխատանքային ստաժ, գործունեության ընթացքում էթիկայի կանոնների պահպանման և պաշտոնավարման ընթացքում գույքային վիճակի փոփոխության վերաբերյալ ԿԿՀ եզրակացություն, չպետք է ունենա դատվածություն որևէ հանցագործության համար։ • Կոմիտեի ղեկավարի պաշտոնի համար ներկայացված թեկնածուների՝ օրենքի պահանջներին համապատասխանելու հարցը քննարկվում է ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում և քվեարկության միջոցով որոշվում է դրական կամ բացասական եզրակացություն տալու հարցը։ Հանձնաժողովի աշխատանքներին խորհրդակցական ձայնի իրավունքով մասնակցում է համապատասխան թեկնածուին ներկայացրած մարմնի աշխատակազմի ներկայացուցիչը կամ ԱԺ համապատասխան խմբակցության ներկայացուցիչը։ Հանձնաժողովի նիստերը հեռարձակվում են ուղիղ եթերով։ • Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարը և տեղակալները կարող են պաշտոնանկ արվել ընտրող կամ նշանակող մարմինների կողմից՝ ՀՀ նախագահի, ՀՀ վարչապետի կամ ԱԺ 1/3-ի առաջարկությամբ՝ պաշտոնեական պարտականությունները չկատարելու, լիազորությունները գերազանցելու կամ հանցակազմի հատկանիշներ պարունակող իրավախախտում կատարելու, ինչպես նաև կիսամյակային և տարեկան հաշվետվությունը ԱԺ կողմից չհաստատելու դեպքում՝ ԱԺ քվեարկությամբ՝ պատգամավորների 2/3-ով։ • Հաշվի առնելով Հակակոռուպցիոն կոմիտեի նկատմամբ հանրային վստահության ծայրահեղ անհրաժեշտությունը՝ այս մարմնի ղեկավարի և տեղակալների կենսագրականը ընտրությունից կամ նշանակումից առնվազն 14 օր առաջ հրապարակվում է ընտրող կամ նշանակող մարմնի և Հակակոռուպցիոն կոմիտեի պաշտոնական կայքում և տարածվում ԶԼՄ-ներով։ Պաշտոնավարմանը խոչընդոտող հանգամանքների վերաբերյալ տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկատվությունը համակարգվում է և ենթարկվում է վերլուծության ԿԿՀ-ում: • Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարը երեք ամիսը մեկ միջանկյալ հաշվետվություն է ներկայացվում ՀՀ վարչապետին և Հակակոռուպցիոն քաղաքականության խորհրդին, իսկ կիսամյակային և տարեկան հաշվետվություն՝ ՀՀ Ազգային ժողովին: Հաշվետվությունները հրապարակվում են պաշտոնական կայքում և լրատվամիջոցներով։ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի քննիչների ձևավորման համար հարկավոր է նախատեսել հետևյալ իրավակարգավորումները. • Քննչական կազմը ձևավորելու համար առաջարկվում է ստեղծել մասնագետներից և գիտնականներից ստեղծված մրցութային/ատեստացիոն հանձնաժողով, ընդ որում իրավապահ այլ մարմիններից՝ հակակոռուպցիոն կոմիտե օպերատիվ ծառայողների տեղափոխման գործընթացը հարկավոր է իրականացնել նույն հանձնաժողովի միջոցով՝ միևնույն ընթացակարգով: • Ատեստացիոն հանձնաժողովի կազմում դիտորդի կարգավիճակով՝ կարող են ներգրավվել ՀՀ հակակոռուպցիոն քաղաքականության խորհրդի կազմում ներգրավված կամ դրանում ընդգրկվելու համար սահմանված չափանիշներին համապատասխանող քաղաքացիական հասարակության կառույցների ներկայացուցիչները։ • Մրցույթի մասնակիցների համար սահմանել վերջիններիս օրինավորության ստուգման սկզբունքներ և մեխանիզմներ (օրինակ՝ գույքի, եկամուտների և շահերի հայտարարագրում, ներգրավվածություն սկանդալային պատմություններ)։ • Ատեստացիոն քննությունից մեկ ամիս առաջ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի պաշտոնական կայքէջում և ԶԼՄ-ներով հրապարակվում է քննիչի պաշտոնի համար դիմողների ցանկը և կենսագրությունները։ Պաշտոնավարմանը խոչընդոտող հանգամանքների վերաբերյալ տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկատվությունը համակարգվում է և ենթարկվում է վերլուծության ԿԿՀ-ում: • Գաղտնիություն ենթադրող հաստիքացուցակը ձևավորվում է ներքին կարգավորումների շրջանակներում։ Ընդունվել է մասնակի ՀՀ Սահմանադրությամբ Ազգային ժողովը քննչական մարմնի ղեկավար ընտրելու լիազորություն չունի: Ուստի, Քննչական կոմիտեի նախագահի ընտրության նման կարգը կհակասի ՀՀ Սահմանադրությանը: Կոմիտեի ղեկավարին առաջադրվող պահանջների մասով առաջարկն ընդունելի է: Այնուամենայնիվ, Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ձևավորման համար անհրաժեշտ իրավական ակտերի փաթեթի մշակման գործընթացում առավել մանրամասն կքննարկվեն Կոմիտեի ղեկավարին ներկայացվող պահանջները: Ինչ վերաբերում է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարի լիազորությունները Ազգային ժողովի կողմից դադարեցնելու վերաբերյալ առաջարկին, ապա այն չի կարող ընդունվել վերը նշված՝ Սահմանադրության հետ հակասության պատճառով: Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարի և տեղակալների լիազորությունների դադարեցման հիմքերը մանրամասն կքննարկվեն և կհստակեցվեն համապատասխան օրենքի նախագծի շրջանակներում: Միաժամանակ, Հակակոռուպցիոն կոմիտեի գործունեության հաշվետվողականության և թափանցիկության ապահովման նպատակով կոմիտեն իր պաշտոնական կայքէջում պետք է հրապարակի կիսամյակային և տարեկան հաշվետվություններ, այդ թվում՝ վիճակագրական հաշվետվություններ: Կոմիտեի ղեկավարը Կառավարություն պետք է ներկայացնի տարեկան գրավոր հաշվետվություն` կոմիտեի նախորդ տարվա գործունեության մասին: Նախագծով նախատեսվել է Հակակոռուպցիոն կոմիտեն կազմը ձևավորվելու է մրցույթի հիման վրա: Ուստի, համապատասխան իրավական ակտերի մշակման գործընթացում առաջարկը կքննարկվի: Այլ առաջարկները ենթակա են քննարկման օրենսդրական փաթեթի մշակման գործընթացում:
24 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 20:41:31 5. Դատախազական հսկողություն կոռուպցիոն գործերի քննության նկատմամբ Ռազմավարության նախագծի 73-րդ կետի համաձայն՝ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների կողմից իրականացվող նախաքննության նկատմամբ դատախազական հսկողությունը նախատեսվում է իրականացնել ՀՀ գլխավոր դատախազության համապատասխան վարչության մասնագիտացված դատախազների կողմից։ Հարկ է նշել, որ նման մեխանիզմ ՀՀ գլխավոր դատախազության համակարգում գործում է նաև այսօր՝ գլխավոր դատախազությունում տնտեսական և կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության նկատմամբ հսկողություն իրականացնող վարչության կառուցակարգով, որը բացի կոռուպցիոն գործերից հսկողություն է իրականացնում նաև Պետական եկամուտների կոմիտեի քննչական վարչության կողմից իրականացվող տնտեսական բնույթի հանցագործությունների նախաքննության նկատմամբ։ Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ստեղծումը պահանջում է տվյալ վարչության գործառույթները նպատակաուղղել և մասնագիտացումը խորացնել բացառապես կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության ուղղությամբ՝ այդպիսով բարձրացնելով դատախազական հսկողության արդյունավետությունը։ Հարկ է հավելել, որ ռազմավարության նախագծով նախատեսված չէ հատուկ պաշտոնատար անձ, որը կհամակարգի ՀՀ դատախազության հակակոռուպցիոն ոլորտում հսկողություն իրականացնող վարչության աշխատանքները: Անհրաժեշտ է, որպեսզի տվյալ պաշտոնատար անձը հնարավորինս հակակշռի քաղաքական եղանակով ձևավորված Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավար կազմին: Առաջարկություն • «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքով ավելացնել ՀՀ գլխավոր դատախազի հակակոռուպցիոն ոլորտը համակարգող տեղակալի հաստիք: • Հակակոռուպցիոն գործերով տեղակալին, ով պետք է համակարգի կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության ոլորտը, փակ գաղտնի քվեարկությամբ ընտրում են դատախազության ծառայողները: «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանել, որ հակակոռուպցիոն ոլորտը համակարգող գլխավոր դատախազի տեղակալը գլխավոր դատախազին ենթակա է բացառապես կազմակերպական առումով։ Որպես հաշվետվողականության և թափանցիկության երաշխիք՝ ամրագրել ԱԺ-ին կիսամյակային և տարեկան հաշվետվություն ներկայացնելու իրավական մեխանիզմ՝ սահմանելով պաշտոնանկություն հաշվետվությունները չհաստատվելու դեպքում։ • ՀՀ գլխավոր դատախազի կոռուպցիոն գործերով տեղակալի պաշտոնի վրա պետք է տարածվեն Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ղեկավարի համար սահմանված չափանիշները, այն է՝ 30 տարին լրացած, վերջին 10 տարում միայն ՀՀ քաղաքացիություն և վերջին 10 տարում ՀՀ-ում մշտապես բնակություն, մասնագիտական գործունեության 5 տարվա աշխատանքային ստաժ, գործունեության ընթացքում էթիկայի կանոնների պահպանման և պաշտոնավարման ընթացքում գույքային վիճակի փոփոխության վերաբերյալ ԿԿՀ եզրակացություն, չպետք է ունենա դատվածություն որևէ հանցագործության համար։ Ընդունվել է ի գիտություն Օրենքով առկա է համապատասխան կարգավորում: Մասնավորապես՝ «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գլխավոր դատախազի տեղակալը համակարգում է գլխավոր դատախազի կողմից դատախազության համակարգում իրեն հանձնարարված ոլորտի աշխատանքները:Ներկայումս ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալներից մեկը ի պաշտոնե իրականացնում է հակակոռուպցիոն ոլորտի համակարգում: Միաժամանակ, ՀՀ գլխավոր դատախազությունում մասնագիտացման բարձրացման նպատակով հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի 4-րդ կետով սահմանվել է դատախազությունում կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող վարչության ստեղծում: Միաժամանակ, ՀՀ Սահմանադրության 176-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատախազությունը միասնական համակարգ է, որը ղեկավարում է գլխավոր դատախազը: «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի 37-րդ հոդվածը սահմանում է դատախազների պաշտոնների աստիճանակարգությունը, որից հետևում է, որ գլխավոր դատախազի տեղակալները պարտավոր են ենթարկվել Գլխավոր դատախազի՝ դատախազական համակարգի համակարգմանը, վերահսկմանն ուղղված ցուցումներին: Նշվածից հետևում է, որ Գլխավոր դատախազի տեղակալի՝ Գլխավոր դատախազին ենթակայությունը չի կարող սահմանափակվել: Ներկայումս դատախազի տեղեկալին ներկայացվող պահանջները սահմանված են «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի 36-րդ հոդվածով: Ըստ այդմ, Գլխավոր դատախազի տեղակալի պաշտոնում կարող է նշանակվել երեսուն տարին լրացած, միայն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի հանդիսացող, ընտրական իրավունք ունեցող, բարձր մասնագիտական որակներով և մասնագիտական աշխատանքի առնվազն յոթ տարվա փորձառությամբ, բարձրագույն կրթությամբ իրավաբանը: Գլխավոր դատախազի տեղակալը պետք է համապատասխանի օրենքի 33-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերով սահմանված պահանջներին, և չպետք է առկա լինի օրենքի 34-րդ հոդվածի 1-6-րդ կետերով նախատեսված որևէ սահմանափակում: Գլխավոր դատախազի տեղակալ չի կարող նշանակվել այն անձը, որը նախկինում դատախազի կամ դատավորի կամ քննիչի (քննչական բաժնի պետի, քննչական մարմնի ղեկավարի) պաշտոնից ազատվել է կարգապահական տույժի կիրառման արդյունքում:
25 Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 20.07.2019 20:42:02 6. Մասնագիտացված դատարաններ Ռազմավարության նախագծի 74-րդ կետի համաձայն՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարում կայացած ինստիտուցիոնալ համակարգի կայացման և շարունակական զարգացման տեսանկյունից կարևորվում է նաև հակակոռուպցիոն մասնագիտացված դատարանների ստեղծումը: Ընդ որում, նախագծի նախնական տարբերակում նախատեսված էր այս միջոցառումն իրականացնել որոշակի ուսումնասիրությունից հետո, իսկ լրամշակված տարբերակով այն արդեն առաջարկվում է որպես պարտադիր միջոցառում: Կարծում ենք, որ մասնագիտացված դատարանի (կառուցվածքային նոր միավորի/միավորների) ստեղծումն արդարացված չէ ո՛չ իրավական, ո՛չ հասարակական ակնկալիքների, և ո՛չ էլ տնտեսական առումով: Նախ, իրավական տեսանկյունից մասնագիտացված դատարան ստեղծելու անհրաժեշտությունն, առհասարակ, կարող է պայմանավորվել դրա կողմից քննության առարկա գործերի տարբերակմամբ՝ կիրառման ենթակա օրենսդրության առումով: Այլ կերպ ասած՝ իրավունքը, որը պետք է կիրառի մասնագիտացված դատարանը, մասնավորապես՝ նյութական և/կամ դատավարական, պետք է էապես տարբեր լինի ներկայիս դատական համակարգում գործող մյուս դատարանների կողմից կիրառվող հիմնական օրենսդրությունից: Մինչդեռ՝ Հակակոռուպցիոն դատարանի պարագայում գործերը քննվելու են նույն դատավարական կարգով (կիրառելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքը) և կիրառվելու է նույն նյութական իրավունքը (ՀՀ քրեական օրենսգիրքը), ինչը և մնացած քրեական գործերի դեպքում: Երկրորդ, միանշանակ չէ մասնագիտացված դատարանների հաջողությունը: Այսպես, Հայաստանի Հանրապետությունն արդեն ունեցել է մասնագիտացված դատարանների փորձ, օրինակ՝ քրեական, քաղաքացիական, տնտեսական, վարչական և սնանկության դատարանները: Առաջին երեք դատարանների փորձը եղել է ակնհայտորեն չհաջողված և դրանց ստեղծումից մոտ 1 տարի անց բերել է դրանց լուծարմանը: Հակառակ սրան, ինստիտուցիոնալ առումով հաջողված է վարչական դատարան գործարկելու փորձը: Ինչ վերաբերում է ստեղծված սնանկության դատարանին, թեև դրա գործունեության փորձի հաջողված/չհաջողված լինելու մասին գնահատական տալը վաղ է, կոնցեպտուալ առումով դրա ստեղծումն արդարացված կարելի է համարել այն հիմնավորմամբ, որ սնանկության վարույթը առանձնահատուկ՝ քաղաքացիական դատավարության ընդհանուր ինստիտուտներից էապես տարբերվող վարույթի տեսակ է: Ըմբռնելով հանդերձ հակակոռուպցիոն դատարանի, որպես նոր և առողջ ինստիտուտի ստեղծման իմաստն ու նպատակը, այդ թվում՝ փոխելու հանրային ընկալումները դատական համակարգի նկատմամբ, հարկ ենք համարում նշել, որ պրակտիկայում այսպիսի դատարանը չի կարող երաշխավորված լինել փոքր կամ մեծ ձախողումներից, որոշ դեպքերում ոչ բավարար պրոֆեսիոնալիզմով օժտված դատավորներով համալրվելու վտանգից, որոշ դատավորների կոռումպացվելուց: Այս պարագայում, դրվագային անհաջողություններով պայմանավորված ամբողջ կառույցի թեկուզև առողջ գործունեության՝ հասարակական ակնկալիքին չհամապատասխանելու գիտակցումը մեծ հավանականությամբ նոր հիասթափություն կառաջացնի հասարակության շրջանում և կվնասի նորաստեղծ դատարանի սկզբնական հեղինակությանը և դրանով իսկ հակակոռուպցիոն ամբողջ գործընթացի արդյունավետության ընկալմանը, ինչը խիստ անցանկալի է: Արդյունքում կան ռիսկեր, որ հակակոռուպցիոն դատարաններն, ի վերջո, կունենան նույն հանրային վստահության մակարդակը, ինչ և ընդհանուր իրավասության գործող դատարանները: Այս առումով, հատկանշական է Վարչական դատարանի գործունեության փորձը, որը հնարավոր է գնահատել ինչպես դրական, այնպես էլ՝ բացասական, առաջին հերթին՝ կախված այս դատական ատյանում գործող դատավորների անձերից, նրանց մասնագիտական և բարեվարքության տարբեր մակարդակներից: Երրորդ, ինչ վերաբերում է տնտեսական նպատակահարմարությանը, ապա հարկ է նշել, որ նոր դատարանի, ինչպես նաև դրա որոշումների օրինականությունը ստուգող վերադաս ատյանի ստեղծումը լրացուցիչ մեծ բեռ կլինի պետական բյուջեի համար և ենթադրում է խոշոր լրացուցիչ հատկացումներ նոր շենքերի կառուցման/շահագործման կամ առանձին աշխատակազմի ստեղծման ու ֆինանսավորման նպատակով: Վերոնշյալ նկատառումները հաշվի առնելով՝ կարծում ենք, որ առավել նպատակահարմար է աշխատել ոչ թե հակակոռուպցիոն դատարաններ, այլ՝ կոռուպցիոն գործերով մասնագիտացված դատավորների կորպուս ստեղծելու ուղղությամբ՝ խորացնելով դատավորների փորձառությունը և ապահովելով այլ դատավորների համեմատ անկախության ավելի բարձր երաշխիքներ սահմանելու միջոցով: Միաժամանակ, ընդհանուր դատաիրավական բարեփոխումների ներքո հարկավոր է շարունակական քայլեր ձեռնարկել գործող դատական համակարգի առողջացման ուղղությամբ, մասնավորապես՝ նաև դատավորների թվի ավելացման համատեքստում: Կարևոր է ոչ թե ընդհանուր կոռումպացված և խնդրահարույց դատական համակարգում հակակոռուպցիոն՝ «մաքուր» և վստահելի դատարանի կղզյակ ունենալը կամ դրա ընկալումը, այլ առհասարակ դատական իշխանության նկատմամբ հանրային վստահության վերականգնումը: Առաջարկություն • Անհրաժեշտ է «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում և այլ նորմատիվ-իրավական ակտերում փոփոխություններ կատարելով, սահմանել հակակոռուպցիոն բնույթի գործերը (նախանշելով քրեական օրենսգրքի կոնկրետ հոդվածները) հատուկ ատեստավորված, վերապատրաստված՝ մասնագիտացված դատավորների կողմից քննվելու վերաբերյալ դրույթ՝ համապատասխանեցնելով օրենսդրության մյուս կարգավորումները նշված պահանջին (օրինակ՝ գործերի բաշխման մեխանիզմը և այլն): Միևնույն ժամանակ՝ հնարավոր է մասնագիտացված դատավորներ ունենալ նաև մարզերում: • Կոռուպցիոն գործերը քննող մասնագիտացված դատավորների պաշտոնները համալրելու համար սահմանել առավելագույնս թափանցիկ և քաղաքացիական հասարակության կողմից վերահսկելի գործընթաց՝ դատավորների ընտրությունն իրականացնելով թե՛ մասնագիտական գիտելիքների, թե՛ բարեվարքության ստուգման մեխանիզմների համակցությամբ: • Հակակոռուպցիոն կոմիտեի աշխատակիցների ներգրավման գործընթացի համանմանությամբ՝ մասնագիտացված դատավորի թեկնածուների կենսագրությունները մրցույթից 1 ամիս առաջ հարկ է տեղադրել դատական իշխանության պաշտոնական կայքում՝ հայցելով թեկնածուների բարեվարքության հետ կապված վերապահումները ներկայացնել մրցույթ իրականացնող մարմնին մրցույթ անցկացնելու օրվանից առնվազն մեկ շաբաթ առաջ: Պաշտոնավարմանը խոչընդոտող հանգամանքների վերաբերյալ տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկատվությունը համակարգվում է և ենթարկվում է վերլուծության ԿԿՀ-ում: Ընդունվել է մասնակի Համապատասխան օրենսդրական փաթեթի մշակման գործընթացում ներկայացված առաջարկները կքննարկեն: Ինչ վերաբերում է բարեվարքության ստուգմանը, հարկ է նշել, որ Հակակոռուպցիոն ռազմավարության նախագծով նախատեսվում է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին վերապահել «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով սահմանված դեպքերում ու կարգով դատավորների և դատավորների թեկնածուների բարեվարքության վերաբերյալ ուսումնասիրությունների արդյունքում խորհրդատվական բնույթի եզրակացություններ ներկայացնելու իրավասություն: Միաժամանակ, հակակոռուպցիոն դատարանների ստեղծման և դատավորների նշակման վերաբերյալ օրենսդրական փաթեթների մշակման փուլում առաջարկին լրացուցիչ անդրադարձ կկատարվի: