«Հայաստանում մասնավոր թատրոնների աջակցության ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում

 Հ Ի Մ Ն Ա Վ Ո Ր Ո Ւ Մ

«ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՄԱՍՆԱՎՈՐ ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ»

ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾԻ

1. Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.

Իրավական ակտի ընդունման համար հիմք է հանդիսանում «ՀՀ բյուջետային համա­կարգի մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 1․1-ին մասի (Սույն օրենքով նախա­տեսված` պետական բյուջեի առանձին ծախսերի ուղղություններով նորմաները սահմանում է Կառավարությունը)։

Որոշման ընդունումը պայմանա­վորված է պետական և մասնավոր թատրոնների միջև ազատ մրցակցությունը խթանելու, վերջինների գործունեության համար հավասար պայմաններ ստեղծելու և բարենպաստ ստեղծագործական միջավայր ձևավորելու անհրաժեշտությամբ։

Այն համահունչ է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թթ. գործունեության միջոցառումների ծրագրի՝ 36-րդ (Ստեղծագործական կարողու­թյունների լիարժեք արտահայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայրի ապահովում) և 41.1-րդ (Ինքնազբաղ/ անկախ ստեղծագործողների գործունեության խթանում) կետերին և ՀՀ մշակույթի պահ­պանման, տարածման զարգացման 2023-2027 թթ. ռազմավա­րության (մասնավոր նպատակ 2․1-ին (Մշա­կութային և ստեղծարար ոլորտներում կառավարման մոդելների արդիա­կանացում) և մասնավոր նպատակ 2․2-ին (Մշակութային և ստեղծարար ոլորտներում ինքնազբաղ ստեղծագործողների գործունեության խթանում):

2. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը.

Ծրագրի կիրարկմամբ առաջարկվում է կանոնակարգել Հայաստանում մասնավոր թատրոնների և թատերախմբերի գործունեությունը, բարենպաստ և հավասար մրցակցային միջավայր ձևավորելով վերջիններիս համար։

Առաջարկվող ծրագիրն ու կարգավորումները կնպաստեն իրենց ձևով և բովանդակությամբ նոր ստեղծագործական նախաձեռնությունների առաջացմանը, կարժևորվեն ոչ պետական, անկախ թատերախմբերի և մասնավոր թատրոնների դերը հայկական թատերարվեստի հանրահռչակման գործում՝ դրանով իսկ զգալիորեն ավելացնելով հանդիսատեսի թիվը՝ թատերասեր հանրությանը դարձնելով ավելի ակտիվ, ինքնաբավ և անկախ:

Հայաստանում մասնավոր թատրոնների աջակցության ծրագրի (այսուհետ՝ Ծրագրի)  շահառուներն են Հայաստանի Հանրապետությունում գործող և պետության կամ համայնքների կողմից չստեղծված նորարարական և փորձարարական թատերական գործունեություն ծավալող իրավաբանական անձինք և անհատ ձեռներեցները։

Որոշման նախագծով առաջարկվում է աջակցություն տրամադրել մասնավոր թատրոններին։ Այդ աջակցությունը կարող է լինել  ինչպես ֆինանսական, այնպես էլ թատերական ենթակառուց­վածքների՝ ազատ բեմական տարածքների, փորձատեղերի և այլ բաղադրիչների տրամադրման ձևա­չափով։

Ծրագրի շահառուները կարող են նաև մասնակցել պետության կողմից իրականացվող կարողությունների զարգացման ծրագրերի, մրցութային դրամաշնորհների, ներգրավվել պետական միջոցա­ռում­ներում,  դառնալ «Բաժանորդային ծրագրի» մասնա­կիցներ և այլն:

Պետության կողմից մասնավոր թատրոններին աջակցելու հիմքում ընկած է աշխարհում նմանատիպ թատրոնների գործունեության փորձի (Ֆրանսիայի, Իտալիայի, Մեծ Բրիտանիայի, Ռուսաստանի) ուսումնասիրությունը։ Վերոնշյալ բոլոր երկրներում պետությունը փորձում է խթանել թատերարվեստում ժանրերի բազմազանություն, անտրեպրիզային թատրոնները, բաց թատերական հարթակների գործունեությունը, որի գլխավոր նպատակը նոր թատերախմբերի ձևավորումն է, որոնք կարող են ստեղծվել և գործել առանձին նախագծերի շրջանակներում, հաճախ չունենալով հիմնական բեմ։ Միևնույն ժամանակ, արդեն իսկ կայացած ոչ պետական թատերախմբերի հետագա զարգացման համար, պետությունը կարող է մշակել և կիրառել աջակցության տարբեր ձևաչափեր մեխանիզմներ։

Շրջանառվող նախագծով նախատեսվում է մշակել թատրոններին աջակցելու արդյունավետ մեխանիզմներ՝ անկախ նրանց կազմակերպաիրավական ձևերից և ենթակա­յությունից։

Որոշմամբ կանոնակարգվում են Ծրագրին դիմելու ժամկետները, ներկայացվող փաստաթղթերի ցանկը: Ընդ որում, Ծրագրի շահառուները աջակցություն կարող են ստանալ տարվա ընթացքում 1 անգամ։ Այդ նպատակով նրանք պետք է համապատասխան դիմում ներկայացնեն լիազոր մարմին՝ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարություն։

Պետական աջակցություն ստանալու կարևոր և անհրաժեշտ պայմաններից է  թատերական գործունեություն ծավալող կազմակերպության կողմից ներկայացված ծրագիրը, որտեղ հստակ պետք է նշված լինեն թատերախմբի և/կամ մասնավոր թատրոնի խաղացանկը, ոչ ֆինանսական/թիրախային ցուցանիշները՝ տարեկան ներկայացումների, հանդիսատեսի քանակը, թատերական քննադատների վերլուծական հոդվածները, միջազգային փառատոներին մասնակցությունը  և այլն։

Կարևորելով մեզանում մասնավոր թատերախմբերի զարգացումը, ամրագրվում է, որ Ծրագրի շահառուները յուրաքանչյուր տարի 1 անգամ կարող են դիմել նաև ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության կողմից 1168 «Արվեստների ծրագրի» «թատերական նախագծեր անվանակարգի մրցութային դրամաշնորհին։

Հանձնաժողովը, որը նախա­գահելու է մշակույթի ոլորտը համակարգող նախարարի տեղակալը, իր աշխատանքները կազմակերպելու է տարեկան 1 անգամ։ Ուսումնասիրելով աջակցության դիմած հայտատուների ծրագրերը, Հանձնա­ժողովը՝ ձայների մեծամասնությամբ հավանության արժանացած հայտերը ներկա­յացնում է Նախարարի հաստատմանը։

Որոշման նախագծով սահմանվում է, որ աջակցության Ծրագրի առավելագույն ժամկետը՝ կկազմի 3 տարի։ Նախատեսվում է Ծրագիրն իրականացնել 2025 թվականին։ Ընդ որում 2025 թվականին Ծրագրի ֆինանսավորումը կարող է իրակա­նացվել ՀՀ ԿԳՄՍՆ-ին հատկացված միջոց­ների շրջանակներում՝ չառաջացնելով բյու­ջետային ծախսերի ավելացում, իսկ 2026 թվականին այդ ծախսերը կներառվեն Նախարարության Միջնաժամ­կետ ծախսային ծրագրում։

Ծրագրի Վերոնշյալ ժամկետը լրանալուց հետո Ծրագրի շահառուները կարող են օգտվել միայն 1168 «Արվեստների ծրագրի» «թատերական նախագծեր անվանակարգի մրցութային դրամաշնորհից և մասնակցել պետության կողմից իրականացվող կարողությունների զարգացման ծրագրերի ու ներգրավվել պետական միջոցա­ռում­ներում։

Ծրագրի շահառուները  կարող են աջակցություն ստանալ ոչ միայն թատերական ներկայացումներ, փառատոներ կամ նմանատիպ այլ նախագծեր իրականացնելու համար։ Ծրագրով նախատեսված է նաև փորձասենյակների կամ ներկայացումների համար տարածքների վարձակալության կամ անհատույց օգտագործման տրամադրման ձևաչափ, որը պետք է իրականացվի ՀՀ կառավարության որոշման հիման վրա՝ շահառուի և պետության միջև կնքված պայմանագրի շրջանակներում։ Բեմահարթակների կամ փորձերի համար պետության կողմից տրամադրվող հարթակների պարագայում՝ անկախ օգտագործման իրավական կարգավիճակից, տարածքները կարող են տրամադրվել մինչև 3 տարի ժամկետով։

Ծրագրի կարևոր սկզբունքներից է Նախարարության կողմից Ծրագրի շահառուներին՝ հանդիսատեսի  թվաքա­նակի հաշվարկով ֆինանսական աջակցության տրամադրումը։ Այս սկզբունքը միտված է ապահովելու թատերարվեստի հասանելիությունը սոցիալապես անապահով ընտանիքների և առանձին թիրախային խմբերի համար։

Ծրագիրը սահմանում է նաև շահառու կազմակերպության պարտավորությունները։ Վերջինս, իր կողմից ձևավորած ֆինանսական եկամուտների (տոմսերի վաճառք, հովանա­վորչական գումարներ, միանվագ նվիրատվություններ) հաշվին պետք է հոգա թատերախմբի անդամների վարձատրության, ներկայացումների բեմադրման, հյուրախաղերի, տարածքի պահպանության ծախսերը։

Նախարարության կողմից ստեղծվելու է Ծրագրի շահառուների էլեկտրոնային շտեմարան, որը մշտապես համալրվելու է, ինչպես նաև իրականացվելու պարբերական մոնիթորինգ՝ տարեկան կտրվածքով՝ բանավոր և գրավոր հարցումների, եռամսյակային հաշվետվությունների, դիտումների միջոցով։

3. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

Նախագիծը մշակվել է Հայաստանի Հանրապետության կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության կողմից:

4. Ակնկալվող արդյունքը

«Հայաստանում մասնավոր թատրոնների աջակցության ծրագիր հաստատելու մասին»  Հայաստանի Հանրա­պետության կառավարության որոշման ընդունմամբ կձևավորվի բարե­նպաստ միջավայր թատերարվեստում ժամանակակից և նորարական ստեղծագործական ձևերի և ուղղություն­ների ներդրման ու զարգացման համար։

Այն նաև կնպաստի հանրության շրջանում թատերարվեստում առկա նոր գեղար­վեստական և մշակութային արդյունքի ճանաչելիության բարձրացմանն ու տարածմանը։ Միաժամանակ, Ծրագրի իրագործումը հնարավորություն կընձեռի ապահովել Հայաստանում թատերական բիզնեսի ներկա վիճակի մոնիտորինգը և անկախ հանրային գնահատման ընդունակ և հեղինակավոր ինստիտուտի ձևավորումը։

5. Նախագծերի ընդունման կապակցությամբ այլ նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունման անհրաժեշտությունը, ինչպես նաև լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտությունը և պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում սպասվելիք փոփոխությունները.

«Հայաստանում մասնավոր թատրոնների աջակցության ծրագիր հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրա­պետության կառավարության որոշման նախագծի ընդունման կապակցությամբ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի բյուջեում ծախսերի և եկամուտների էական ավե­լացում կամ նվազեցում չի սպասվում:

6. «Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարություններ».

«Հայաստանում մասնավոր թատրոնների աջակցության ծրագիր հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրա­պետության կառավարության որոշման նախագծի մշակումը բխում է Հայաստանի Հան­րապետության կառա­վարության 2021թ. օգոստոսի 18-ի N 1363-Ա որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թթ. ծրագրի 4-րդ գլխի 4.9 բաժնի, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թթ. գործունեության միջոցառումների ծրագրի՝ 36-րդ (Ստեղծագործական կարողու­թյունների լիարժեք արտահայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայրի ապահովում) և 41.1-րդ (Ինքնազբաղ/ անկախ ստեղծագործողների գործունեության խթանում) կետերից և ՀՀ մշակույթի պահ­պանման, տարածման զարգացման 2023-2027 թթ. ռազմավա­րության (մասնավոր նպատակ 2․1-ից (Մշա­կութային և ստեղծարար ոլորտներում կառավարման մոդելների արդիա­կանացում) և մասնավոր նպատակ 2․2-ից (Մշակութային և ստեղծարար ոլորտներում ինքնազբաղ ստեղծագործողների գործունեության խթանում):