Under development

«ՀՀ կառավարության 2006 թվականի մայիսի 26-ի N 825-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Կառավարության որոշման նախագիծ

2 - Agree
0 - Disagree

The summary includes all the content proposals presented in the draft, online written within 2 working days,sent by e-mail within 10 working days

project.digest.no	Suggesion author, date of receipt	Suggestion content	Conclusion	Changes made
	1	2	3	4
1	ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական հիմնարկներում և մարմիններում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող հասարակական դիտորդների խումբ 30.11.2020 10:11:50	Նախագծի 16.2. մասի 2)-րդ կետը լրացնել հետևյալ նախադասությամբ. «Եթե բժշկական զննության արդյունքում բուժաշխատողի մոտ առկա չէ որևէ կասկած, որ կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի մարմնական վնասվածքը կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատը հետևանք է նրա նկատմամբ ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման, ապա բուժաշխատողը պետք է նշում կատարի մարմնական վնասվածքի առաջացման պատճառների վերաբերյալ»: Եթե բուժաշխատողի մոտ առկա չէ որևէ կասկած, որ մարմնական վնասվածքը հանդիսանում է անձի նկատմամբ ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի հետևանք, ապա ենթադրում է, որ բուժաշխատողի մոտ կա հստակ պատկերացում այդ մարմնական վնասվածքի առաջացման վերաբերյալ (օրինակ՝ մարմնական վնասվածքը հանդիսանում է ինչ-որ հիվանդության հետևանք, որը բնորոշ է միայն տվյալ հիվանդությանը), հակառակ դեպքում, բուժաշխատողի մոտ պետք է առաջանա կասկած: Ուստի, եթե նման կասկած առկա չէ, ապա մեր գնահատմամբ բուժաշխատողը պետք է նշում կատարի մարմնական վնասվածքի առաջացման վերաբերյալ:	Հարկ է փաստել, որ ներկայումս Մարմնական զննությունների մատյանում և ազատությունից զրկված անձանց ամբուլատոր բժշկական քարտում լրացվում է հայտնաբերված մարմնական վնասվածքների վերաբերյալ անհրաժեշտ տեղեկատվությունը: Ուստի, կարծում ենք՝ լրացուցիչ դրույթ նախատեսելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:	Ընդունվել է ի գիտություն:
2	Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 09.12.2020 14:26:19	19.08.2020թ.-ին հանրային քննարկման դրված «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի մայիսի 26-ի 825-Ն որոշման մեջ լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «8-րդ կետում առաջին նախադասությունից հետո նոր նախադասություն է լրացվում հետևյալ բովանդակությամբ. «Կալանավորվածներին պահելու վայր կամ ուղղիչ հիմնարկ ընդունելուց հետո անհապաղ, բայց ոչ ուշ, քան 24 ժամվա ընթացքում իրականացվում է կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի ինքնավնասման կամ ինքնասպանության նախանշանների նախնական ուսումնասիրություն՝ բուժաշխատողի կողմից: Կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի ինքնավնասման կամ ինքնասպանության նախանշանների նախնական ուսումնասիրությունն իրականացվում է նաև դատարանից կալանավորվածների պահելու վայր կամ ուղղիչ հիմնարկ վերադառնալուց հետո անհապաղ, բայց ոչ ուշ, քան 24 ժամվա ընթացքում»: Սույն դիրքորոշման առարկա հանդիսացող Նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին մասով սահմանվել է. «Հավելվածի 8-րդ կետը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ. «8. Կալանավորված անձը՝ կալանավորվածներին պահելու վայր (այդ թվում` տարանցմամբ), իսկ դատապարտյալը քրեակատարողական հիմնարկ ընդունվելիս, բժշկական զննություն անցնելու նպատակով, տեղափոխվում է կարանտինային ստորաբաժանում: Ազատությունից զրկված անձանց բժշկական զննությունն իրականացվում է անհապաղ, բայց ոչ ուշ, քան 24 ժամվա ընթացքում:» Ակնհայտ է, որ նշված խմբագրությամբ վերը վկայակոչված երկու նախագծերը տարբեր բովանդակությամբ և տարբեր խնդիրների լուծմանը միտված փոփոխություն են նախատեսում Որոշման հավելվածի՝ 8-րդ կետում: Նշված խառնաշփոթը կարգավորելու և երկու նախագծերով սահմանված կարգավորումների համատեղ ընդունումն ապահովելու նպատակով՝ առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին կետում ներկայացած կարգավորումը սահմանել նոր՝ 8.1 կետով՝ հաշվի առնելով ստորև ներկայացվող առաջարկությունները։	Վկայակոչված երկու նախագծերի կարգավորման առարկաները տարբեր են, այդ պատճառով դրանք միացվել չեն կարող; Այդուհանդերձ, խնդրում ենք ընդունել ի գիտություն, որ երկու նախագծերի դեպքում էլ օրենսդրական նախաձեռնությամբ հանդես է գալիս ՀՀ արդարադատության նախարարությունը, ուստի, կիրականցվի հետևողական աշխատանք դրույթների միասնականությունը և հնարավոր հակասությունների բացառումն ապահովելու նպատակով:	Չի ընդունվել:
3	Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 09.12.2020 14:33:14	Նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «8. Կալանավորված անձը՝ կալանավորվածներին պահելու վայր (այդ թվում` տարանցմամբ), իսկ դատապարտյալը քրեակատարողական հիմնարկ ընդունվելիս, բժշկական զննություն անցնելու նպատակով, տեղափոխվում է կարանտինային ստորաբաժանում: Ազատությունից զրկված անձանց բժշկական զննությունն իրականացվում է անհապաղ, բայց ոչ ուշ, քան 24 ժամվա ընթացքում:» Նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին մասը նախատեսում է ազատությունից զրկված անձանց բժշկական զննության իրականացման 24-ժամյա ժամկետ, սակայն չի սահմանում, թե ժամկետը որ պահից է հաշվարկվում կամ սկսվում: Այդպիսի պայմաններում բժշկական զննությունը փաստացի կարող է իրականացվել սահմանված ժամկետի խախտմամբ, մինչդեռ կալանավորված անձանց՝ կալանավորվածներին պահելու վայր, իսկ դատապարտյալներին՝ քրեակատարողական հիմնարկ ընդունելուց հետո 24 ժամում, համալիր բժշկական զննություն ապահովելու պահանջը պետք է նախատեսվի հստակ և իմպերատիվ կարգով։ Խոշտանգումների և անմարդկային կամ նվաստացուցիչ վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման Կոմիտեի (այսուհետ՝ ԽԿԿ) զեկույցում նշվում է, որ «Կոմիտեն վերստին կրկնում է հանձնարարականը, որպեսզի ՀՀ իշխանությունները ձեռնարկեն անհրաժեշտ քայլեր՝ երաշխավորելու համար, որ նոր ժամանած բանտարկյալները հնարավորինս շուտ՝ ոչ ուշ, քան ընդունվելուց հետո 24 ժամվա ընթացքում, ենթարկվեն համալիր բժշկական զննության բանտի բժշկական բաժանմունքում՝ մասնագիտացված բժշկական անձնակազմի կողմից»։ (Report to the Armenian Government on the visit to Armenia carried out by the European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT) from 5 to 15 October 2015, par. 81) Ուստի, առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին մասի երկրորդ նախադասությունը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ՝ «(…)Ազատությունից զրկված անձանց բժշկական զննությունն իրականացվում է անհապաղ, բայց ոչ ուշ, քան կալանավորված անձանց՝ կալանավորվածներին պահելու վայր, իսկ դատապարտյալներին՝ քրեակատարողական հիմնարկ ընդունելուց 24 ժամվա ընթացքում:»	Նախագծում ներկայացված առաջարկի էությանը համահունչ կատարվել է համապատասխան փոփոխություն:	Ընդունվել է:
4	Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 09.12.2020 14:50:04	Նախագծի 1-ին հոդվածի 6-րդ կետի համաձայն՝ «16.1. Խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևերի բացահայտման նպատակով քրեակատարողական հիմնարկում կալանավորված անձը կամ դատապարտյալը կարող է ենթարկվել բժշկական զննության. 1) քրեակատարողական հիմնարկ մուտքի և ելքի ժամանակ. 2) պլանային, ըստ անհրաժեշտության կամ կանխարգելիչ բժշկական զննության ժամանակ. 3) խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևերի կապակցությամբ բուժաշխատողին կամ հոգեբանին դիմելու կամ ենթադրյալ բռնության ախտանիշներ (ֆիզիկական կամ հոգեբանական) հայտնաբերվելու դեպքում. 4)պատժախուց տեղափոխելիս կամ վերադառնալիս. 5)պլանային կամ չնախատեսված խուզարկություններից հետո. 6)հացադուլ հայտարարելուց կամ այն դադարեցնելուց հետո. 7) այլ դեպքերում, երբ հնարավոր է, որ ազատությունից զրկված անձը ենթարկվել է խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևերի»: ՀՀ Սահմանադրական դատարանը թիվ ՍԴՈ-1176 և թիվ ՍԴՈ-1449 որոշումներով արձանագրել է, որ օրենսդրության մեջ օգտագործվող հասկացությունները պետք է լինեն հստակ, որոշակի և չհանգեցնեն տարաբնույթ մեկնաբանությունների կամ շփոթության։ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը 2004թ. դեկտեմբերի 21-ի` «Բուսույոկն ընդդեմ Մոլդովայի» գործով հաստատել է, որ «օրենքով նախատեսված» արտահայտության պահանջներից մեկն այն է, որ համապատասխան միջոցը պետք է լինի կանխատեսելի: Նորմը չի կարող համարվել «օրենք», քանի դեռ ձևակերպված չէ բավարար հստակությամբ, որպեսզի անձին հնարավորություն տա կարգավորելու իր վարքագիծը. անձը պետք է կարողանա տվյալ հանգամանքներում ողջամիտ կերպով կանխատեսել իր տվյալ գործողության հետևանքները: Այդ հետևանքները չեն կարող կանխատեսելի լինել բացարձակ որոշակիությամբ (Busuioc v. Moldova”, application №. 61513/00, 21/12/2004, para. 52. Available at https://www.5rb.com/wp-content/uploads/2013/10/Busuioc-v-Moldova-ECHR-21-Dec-2004.pdf ; 15 նոյեմբերի 2011 թ. ՍԴՈ-997 որոշում, կետ 5:): Նախագծի 1-ին հոդվածի 6-րդ կետով ամրագրված վերոնշյալ կարգավորումը չի բավարարում ՀՀ Սահմանադրության 79-րդ հոդվածով ամրագրված իրավական որոշակիության, ինչպես նաև Սահմանադրական և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանների մեջբերված որոշումներով նախատեսված մատչելիության և կանխատեսելիության որակներին այն հիմնավորմամբ, որ «կարող է ենթարկվել» ձևակերպումը բավարար չափով հստակ չի և գնահատողական հասկացություն է, իսկ գնահատման չափանիշները նախատեսված չեն Նախագծով։ Մասնավորապես, նշված ձևակերպմամբ դատապարտյալների և կալանավորված անձանց բժշկական զննությունը Հոդված 1-ում նշված բոլոր 7 դեպքերում կրում է ոչ թե պարտադիր, այլ հայեցողական բնույթ, մինչդեռ բժշկական զննության ենթարկելու հայեցողության չափորոշիչներ Նախագիծը չի պարունակում։ Նախ և առաջ անհրաժեշտ ենք գտնում անդրադառնալ նշված 7 դեպքերից առաջինին՝ քրեակատարողական հիմնարկ մուտքի և ելքի ժամանակ պարտադիր բժշկական զննություն իրականացնելու հարցին։ «Բանտարկյալների հետ վարվեցողության նվազագույն կանոնների» կանոն 24-ի համաձայն՝ «Բանտ ընդունելիս և հետագա անհրաժեշտության դեպքում, յուրաքանչյուր բանտարկյալի պետք է ենթարկել բժշկական զննության, պարզելու համար նրա ֆիզիկական և հոգեկան առողջությունը. ձեռնարկել անհրաժեշտ միջոցներ՝ մեկուսացնելու բանտարկյալներին, եթե ենթադրվում է, թե նրանք տառապում են որևէ վարակիչ հիվանդությամբ, բացահայտել բանտարկյալների վերադաստիարակմանը խոչընդոտող մարմնական կամ մտավոր թերությունները և որոշել նրանց ֆիզիկական հնարավորություններն աշխատանքի հարցում»: Խոշտանգումների և անմարդկային կամ նվաստացուցիչ վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման Կոմիտեի CPT/Inf(93)12 զեկույցում նույնպես շեշտվում է բժշկական զննության իմպերատիվ պահանջը։ Համաձայն զեկույցի 33-րդ կետի՝ «Ազատազրկման վայր մուտք գործելուն պես՝ բոլոր ազատազրկված անձինք պետք է անհապաղ ենթարկվեն բժշկական զննման տվյալ հիմնարկի բժշկական անձնակազմի կողմից» (CPT standards, Strasbourg, December 2010, p. 28.): Ակնհայտ է, որ վերը նշված կարգավորումների համաձայն՝ քրեակատարողական մարմին անձի մուտքը և ելքը պարտադիր պետք է ուղեկցվեն պարտադիր բժշկական զննությամբ։ Որևէ շեղում կամ բացառություն նշված կանոնից նախատեսված չէ, ինչը նշանակում է, որ անկախ վերը հիշատակված հայեցողության չափանիշների ամրագրման հանգամանքից, քրեակատարողական հիմնարկ մուտքի և ելքի ժամանակ բժշկական զննություն չիրականացնելը չի կարող պայմանավորվել որևէ հանգամանքով։ Հարկ է նշել նաև, որ բժշկական զննություն պետք է իրականացվի նաև կալանավորված անձի` այլ հաստատություն տեղափոխվելու դեպքում (Устранение стимулов применения пыток: Базовое исследование и практическое руководство для региона ОБСЕ, c. 102, հասանելի է՝ https://www.osce.org/files/f/documents/4/7/471720.pdf)։ Մասնավորապես, պարտադիր բժշկական զննություն պետք է իրականացվի նաև պատժախուց և մենախուց տեղափոխվելու և այնտեղից վերադարձի ժամանակ։ Յուրաքանչյուր նոր հաստատություն տեղափոխվելիս նման պարտադիր բժշկական զննություններն ստեղծում են «անցակետերի համակարգ», որը նվազագույնի կհասցնի խոշտանգումների չհաշվառված դեպքերի թիվը և անհնարին կդարձնի մեղադրանքի և պատասխանատվության փոխանցումը տարբեր կալանավայրերի և իշխանությունների միջև (Report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, Study on the phenomena of torture, cruel, inhuman or degrading treatment or punishment in the world, including an assessment of conditions of detention [Доклад Специального докладчика по вопросу о пытках и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видах обращения и наказания «Изучение феномена пыток, жестокого, бесчеловечного или унижающего достоинства обращения или наказания в мире, включая оценку условий содержания под стражей], A/HRC/13/39/Add. 5, п. 126.) Նախագծի 1-ին հոդվածում պատժախուց տեղափոխվելիս և վերադառնալիս բժշկական զննության անցկացումը կրկին դիտվում է ոչ պարտադիր, հայեցողություն ենթադրող միջոց, իսկ մենախուց տեղափոխվելու և մենախցից վերադառնալու կապակցությամբ բժշկական զննության անցկացման պահանջ, առհասարակ, Նախագիծը չի պարունակում։ Հարկ է նշել, որ Նախագծի 1-ին հոդվածով սահմանված մնացած դեպքերում պարտադիր բժշկական զննության անցկացման վերաբերյալ իրավակարգավորումներ առկա չեն, սակայն խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևերի դրսևորման վտանգի դեպքում բժշկական զննության անցկացման հարցում հայեցողության դրսևորումը կհանգեցնի խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևերի չբացահայտմանն ու նշված դեպքերի կրկնությանը։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածի 16.1 կետով սահմանված «կարող է ենթարկվել» բառերը փոխարինել «պարտադիր պետք է ենթարկվի» բառերով, իսկ 16.1 կետի 4-րդ ենթակետը վերաշարադրել հետևյալ խմբագրությամբ՝ «4) պատժախուց կամ մենախուց տեղափոխելիս կամ վերադառնալիս»։	Տե՛ս նախորդ մեկնաբանությունը:	Ընդունվել է մասնակի:
5	Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 09.12.2020 14:51:29	Անդրադառնալով նաև արձանագրության կազմման դեպքերին, նշենք, որ Նախագծի 1-ին հոդվածի 16.2 կետի համաձայն՝ «16.2. Արձանագրության ձևաթուղթը կազմվում է, եթե՝1) ըստ կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի բանավոր կամ գրավոր հայտարարության՝ մարմնական վնասվածքը կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատը հետևանք է ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման, կամ 2) բժշկական զննության արդյունքում բուժաշխատողի մոտ առկա է կասկած, որ կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի մարմնական վնասվածքը կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատը հետևանք է նրա նկատմամբ ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման»: Վերոգրյալից բխում է, որ Նախագծով սահմանվել է արձանագրություն կազմելու երկու դեպք՝ երբ անձամբ ազատությունից զրկված անձն է հաղորդում խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման մասին և երբ վերջինիս հետևանք հանդիսացող վնասվածքը կամ գանգատը հայտնաբերում է բժիշկը։ Հարկ է նշել, որ չեն բացառվում դեպքերը, երբ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման մասին տեղեկություն հայտնի նաև երրորդ անձը, դիցուք՝ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի ենթարկված անձի բարեկամը կամ այդ անձի հետ անազատության մեջ գտնվող մեկ այլ անձ։ Առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածի 16.2-րդ կետի 1-ին ենթակետում «կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի» բառերից հետո ավելացնել «երրորդ անձի» բառերը։	Նախագծի 16.1-րդ կետը հանվել է: Նախագծում հստակ սահմանվել են Արձանագրության ձևաթղթի կազմման դեպքերը: Նախագծով լրացվող 16.1-րդ կետի նոր խմբագրության համաձայն՝ Արձանագրությունը կազմվում է, եթե. 1) առկա է կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի գրավոր կամ բանավոր հայտարարությունը՝ մարմնական վնասվածքը կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատը խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ դրսևորման հետևանք լինելու վերաբերյալ, 2) բուժաշխատողը հայտնաբերում է, այդ թվում՝ անցկացրած բժշկական զննության ընթացում, որ կալանավորված անձի կամ դատապարտյալի մարմնական վնասվածքը կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատը կարող է լինել խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ դրսևորման հետևանք։ Այլ կերպ՝ միջազգային չափանիշներին համահունչ սահմանվել է, որ Արձանագրության ձևաթուղթը կազմվում է, եթե ազատությունից զրկված անձն ինքն է վկայում, որ իր վնասվածքը կամ գանգատը խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ դրսևորման հետևանք է, կամ բժիշկն ինքն է հայտնաբերում ենթադրյալ դեպքը: Ընդ որում՝ բժիշկը կաշկանդված չէ բժշկական զննությամբ: Եթե անգամ ոչ բժշկական զննության ընթացքում (օրինակ՝ քրեակատարողական հիմնարկ մուտքի կամ ելքի կամ զբոսանքի ժամանակ անձին տեսնելիս) կամ բժշկական զննությունը դեռևս չսկսած (բժշկական զննությունը կարող է իրականացվել օրինակ հետևյալ դեպքերում՝ քրեակատարողական հիմնարկ մուտքի և ելքի ժամանակ, պլանային կամ ըստ անհրաժեշտության իրականացվող բժշկական զննության ժամանակ, պատժախուց կամ մենախուց տեղափոխելուց հետո կամ վերադառնալիս, պլանային կամ չնախատեսված խուզարկություններից հետո, հացադուլ հայտարարելուց կամ այն դադարեցնելուց հետո) բժիշկը հայտնաբերում է (պարտադիր չէ կասկածի ինչ-որ շեմի առկայությունը), որ անձի վնասվածքը կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատը կարող է լինել խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ դրսևորման հետևանք, ապա նա ձեռնամուխ է լինում Արձանագրության ձևաթղթի կազմմանը և իրավասու մարմին (այս դեպքում՝ Հատուկ քննչական ծառայություն) դրա ներկայացմանը: Հարկ է նկատել, որ կոնկրետ դեպքերի սահմանումը նպատակահարմար չէ, քանի որ սպառիչ ցանկ սահմանելու դեպքում գործնականում կարող են առաջանալ այնպիսի իրավիճակներ, որոնք ցանկում գուցե ներառված չլինեն: Այդ պատճառով Նախագծի հեղինակները ձեռնպահ են մնացել կոնկրետ դեպքերը վկայակոչելու մոտեցումից: Ավելին, Նախագծով առաջարկվող կարգավորման ուժով ըստ էության բարձրացվում է բժշկական անձնակազմի դերն ու պատասխանատվությունը, քանի որ վերջինս իրավասու է հայտնաբերել դեպքը ոչ միայն բժշկական զննության ընթացքում, այլ նաև առօրյա տարբեր իրավիճակներում, երբ կարող է պարզապես տեսնել կոնկրետ ազատությունից զրկված անձին: Անգամ եթե դեպքը չի հայտնաբերվել բուն բժշկական լիազորությունների իրականացման շրջանակներում (այսինքն՝ բժշկական զննության), բժիշկը պարտավոր է ընթացք տալ դեպքին: Միևնույն ժամանակ, անհրաժեշտ ենք համարում նշել, որ ՀՀ արդարադատության նախարարության և Եվրոպայի խորհրդի կողմից համատեղ իրականացվող Առողջապահության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ամրապնդումը Հայաստանի քրեակատարողական հիմնարկներում ծրագրի շրջանակներում Նախագիծը և հատկապես խնդրո առարկա հարցը քննարկվել է նաև միջազգային և ներպետական փորձագետների հետ, որոնք ևս փաստել են, որ Նախագծով առաջարկվող կարգավորումները լիովին համահունչ են միջազգային չափանիշներին, այդ թվում՝ ԽԿԿ չափանիշներին:	Ընդունվել է մասնակի
6	Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 09.12.2020 16:15:43	Նախագիծը կարգավորում է խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի յուրաքանչյուր դեպքում բուժաշխատողի կողմից արձանագրության կազմման և Հատուկ քննչական ծառայությանը տրամադրելու նպատակով ՊՈԱԿ-ի տնօրենին ներկայացնելու ընթացակարգ, սակայն Նախագիծը չի պարունակում հնարավոր խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի ենթարկված անձի պաշտպանության որևէ երաշխիք։ Ստացվում է՝ մինչև արձանագրության հիման վրա հարուցվող քրեական գործի վերջնական լուծումը՝ ազատությունից զրկված անձը վերադառնալու է նույն միջավայրը, որտեղ ենթարկվել է հնարավոր խոշտանգմանը կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի, մինչդեռ քրեական գործի քննությունը կարող է տևել շատ երկար։ «Խոշտանգումների և այլ դաժան, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի ու պատժի դեմ» կոնվենցիայի (այսուհետ նաև՝ Կոնվենցիա) 13-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Յուրաքանչյուր մասնակից պետություն ապահովում է, որ ցանկացած անձ, ով պնդում է, թե ինքն այդ պետության իրավազորության ներքո գտնվող ցանկացած տարածքում ենթարկվել է խոշտանգումների, ունենա տվյալ պետության իրավասու մարմիններին բողոք ներկայացնելու և նրանց կողմից իր գործի անհապաղ ու անաչառ քննության իրավունք։ Ձեռնարկվում են միջոցներ՝ ապահովելու հայցվորի և վկաների պաշտպանությունն ընդդեմ վատ վերաբերմունքի կամ ահաբեկման՝ որպես նրա բողոքի կամ վկայության հետևանքի»։ Խոշտանգումների և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման Եվրոպական կոմիտեն (ԽԿԿ) իր զեկույցներում անդրադարձել է արգելանքի տակ գտնվող անձանց հետ դաժան վերաբերմունքի դեմ ուղված երաշխիքներին։ Մասնավորապես, ԽԿԿ-ի թիվ CPT/Inf (2013) 29 զեկույցի 80-րդ կետի համաձայն՝ «Համապատասխան իշխանությանը վատ վերաբերմունքի մասին վկայող բժշկական ապացույցների հաղորդումը պետք է զուգորդվի արդյունավետ միջոցներով՝ պաշտպանելու այն անձին, ով տվյալ զեկույցի սուբյեկտն է, ինչպես նաև այլ ազատազրկված անձանց։ Օրինակ, բանտի աշխատակիցները, ովքեր ենթադրաբար ներգրավված են եղել վատ վերաբերմունքի դրսևորման մեջ, պետք է փոխադրվեն այնպիսի պարտականությունների կատարմանը, որոնք չեն պահանջում ամենօրյա շփում բանտարկյալների հետ՝ մինչև հետաքննության արդյունքների հայտնի դառնալը։ Եթե հնարավոր վատ վերաբերմունքը կապված է բանտակիցների գործողությունների հետ, ապա տվյալ ազատազրկված անձի համար պետք է գտնել այլընտրանքային կացարան։ Բնականաբար, եթե զեկույցը վերաբերում է իրավապահների կողմից հնարավոր վատ վերաբերմունքին, ապա տվյալ անձը ոչ մի դեպքում չպետք է վերադարձվի նրանց պահպանությանը։ Ընդհանուր առմամբ, ԽԿԿ-ն գտնում է, որ նպատակը պետք է լինի վերջ դնել բանտարկյալներին հետաքննական նպատակներով իրավապահ մարմիններին վերադարձնելու գործելակերպին։ Մասնավորապես, տվյալ անձի ցանկացած հետագա հարցաքննություն, որը կարող է անհրաժեշտ լինել, պետք է անցկացվի բանտի տարածքում »։ Ստամբուլյան արձանագրության 4-րդ գլխի 126-րդ կետի համաձայն՝ «Եթե դատաբժշկական արձանագրությունը հաստատում է խոշտանգման դեպքը, ապա ազատազրկված անձը չի կարող վերադառնալ ազատազրկման վայր և պետք է կանգնի դատախազի կամ դատարանի առջև՝ կալանավորման հետագա պայմանների որոշման համար»։ Վերոգրյալից բխում է, որ այն դեպքերում, երբ բժշկի կողմից արձանագրվում է ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման հետևանք հանդիսացող մարմնական վնասվածք կամ առողջական վիճակի վերաբերյալ գանգատ, ապա ազատությունից զրկված անձի պաշտպանությունը դառնում է պարտադիր, որը ենթադրում է կալանավորման կամ պատժի կրման պայմանների փոփոխություն մինչև քրեական գործի քննությամբ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման փաստի հաստատումը կամ հերքումը։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք սահմանել ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի այլ ձևի դրսևորման ենթարկված անձի անվտանգության և անձնական պաշտպանության գործուն երաշխիքներ։	Հարկ է փաստել, որ ենթադրյալ խոշտանգման կամ վատ վերաբերմունքի ենթարկված անձի համար պաշտպանության միջոցների մեխանիզմների ներդնումը չի ներառվում նախագծի կարգավորման առարկայի մեջ: Միաժամանակ, հարկ է նկատի ունենալ, որ թե՛ Քրեակատարողական օրենսգիրքը, թե՛ Քրեական դատավարության օրենսգիրքը նախատեսում են անվտանգության նկատառումներից ելնելով անձի պաշտպանությանն ուղղված քայլեր ձեռնարկելու կառուցակարգեր:	Չի ընդունվել: